DOI article:
Murawska-Muthesius, Katarzyna: Turris Sapientiae
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0093
TURRIS SAPIENTIAE
89
14. A. Ysenbrandt, Alegoria Niepokalanego Poczęcia, kwatera główna tryptyku, ok. 1500,
Warszawa, Muzeum Narodowe
Zależność programu Tunis Sapientiae od ikonografii Maryjnej wydaje się oczywista również z in-
nych powodów. Wieża należy do tradycyjnych symboli Matki Boskiej, Niepokalanej Dziewicy, wyraża-
jąc cnotę czystości. W roli tej występuje budowla, na której tle wyobrażana jest Maria w scenach
Zwiastowania (il. 13)79, jak również Turris Davidica i Turris Eburnea, stanowiące od XV w. jeden
z atrybutów Marii w Alegoriach Niepokalanego Poczęcia i w tekście Litanii Loretańskiej (il. 14)80.
79 O typach budowli wyobrażanych w scenie Zwiastowania oraz o ich funkcji symbolicznej, z pominięciem wszakże motywu
wieży, pisze J. Fournée, Architectures symboliques dans le thème iconographique de l'Annonciation, [w:] Synthronon. Art et
Archéologie de la fin de l'Antiquité et du Moyen Age. Recueil d'études, Paris 1968, s. 225-235.
80 O związaniu z motywem wieży symboliki Castitas oraz wprowadzeniu go w tym kontekście w krąg ikonografii Maryjnej
pisał Panofsky, upatrując genezy tego skojarzenia w popularnym w średniowieczu micie o zamkniętej w spiżowej wieży Danae. Mit
ten w wersji zaadaptowanej przez chrześcijaństwo prezentował Danae jako symbol czystości, a wieżę broniącą jej cnoty utożsamiał
z niewinnością — Pudicitiae — E. Panofsky, Rzeczywistość i symbol w malarstwie niderlandzkim XV wieku. „Spiritualia sub
metaphoris corporalium", tłum. K. Kamińska, [w:] Panofsky, Studia z Historii Sztuki, wybrał, opracował i wstępem opatrzył
J- Białostocki, Warszawa 1971, s. 122—150. O wieży Danae jako symbolu czystości pisał też wcześniej Panofsky w artykule
Spętany Eros. Przyczynek do genealogii „Danae" Rembrandta, tłum. J. Maurin-Białostocka, [w:] Panofsky, Studia..., s. 312 — 314.
Por. też M. M. Kahr, Danaë: Virtuous, Voluptuous, Vénal Woman, „The Art Bulletin", LVIII: 1978, s. 43-55. Jako samodzielny
12 - Rocznik Historii Sztuki, t. XIX
89
14. A. Ysenbrandt, Alegoria Niepokalanego Poczęcia, kwatera główna tryptyku, ok. 1500,
Warszawa, Muzeum Narodowe
Zależność programu Tunis Sapientiae od ikonografii Maryjnej wydaje się oczywista również z in-
nych powodów. Wieża należy do tradycyjnych symboli Matki Boskiej, Niepokalanej Dziewicy, wyraża-
jąc cnotę czystości. W roli tej występuje budowla, na której tle wyobrażana jest Maria w scenach
Zwiastowania (il. 13)79, jak również Turris Davidica i Turris Eburnea, stanowiące od XV w. jeden
z atrybutów Marii w Alegoriach Niepokalanego Poczęcia i w tekście Litanii Loretańskiej (il. 14)80.
79 O typach budowli wyobrażanych w scenie Zwiastowania oraz o ich funkcji symbolicznej, z pominięciem wszakże motywu
wieży, pisze J. Fournée, Architectures symboliques dans le thème iconographique de l'Annonciation, [w:] Synthronon. Art et
Archéologie de la fin de l'Antiquité et du Moyen Age. Recueil d'études, Paris 1968, s. 225-235.
80 O związaniu z motywem wieży symboliki Castitas oraz wprowadzeniu go w tym kontekście w krąg ikonografii Maryjnej
pisał Panofsky, upatrując genezy tego skojarzenia w popularnym w średniowieczu micie o zamkniętej w spiżowej wieży Danae. Mit
ten w wersji zaadaptowanej przez chrześcijaństwo prezentował Danae jako symbol czystości, a wieżę broniącą jej cnoty utożsamiał
z niewinnością — Pudicitiae — E. Panofsky, Rzeczywistość i symbol w malarstwie niderlandzkim XV wieku. „Spiritualia sub
metaphoris corporalium", tłum. K. Kamińska, [w:] Panofsky, Studia z Historii Sztuki, wybrał, opracował i wstępem opatrzył
J- Białostocki, Warszawa 1971, s. 122—150. O wieży Danae jako symbolu czystości pisał też wcześniej Panofsky w artykule
Spętany Eros. Przyczynek do genealogii „Danae" Rembrandta, tłum. J. Maurin-Białostocka, [w:] Panofsky, Studia..., s. 312 — 314.
Por. też M. M. Kahr, Danaë: Virtuous, Voluptuous, Vénal Woman, „The Art Bulletin", LVIII: 1978, s. 43-55. Jako samodzielny
12 - Rocznik Historii Sztuki, t. XIX