DOI Artikel:
Szafrańska, Małgorzata: Kuszenie starożytności (Antyk w ogrodach renesansu)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0125
KUSZENIE STAROŻYTNOŚCI
121
16. Bastie d'Urfé, grota w przyziemiu pałacu, 1553 — 1557
czającego fontannę zaznaczał: „ich charakter bardzo przypomina mój"76. Kilka lat później Pierre de
Ronsard pisał o naturalnym „źródle Heleny":
я Nimfy tych wód, Hamadriady,
Satyry błądzące po lasach
W świetle Księżyca, wśród skoków i pląsów,
Trzymając się za ręce tańczą tam całą noc77.
Formy starożytne czerpano przede wszystkim ze sztuki grecko-rzymskiej. We Włoszech, w niewielkim
zakresie, inspirowano się wykopywaną na terenie posiadłości sepulkralną rzeźbą etruską78. Większe
znaczenie miał Egipt wykorzystywany przez ludzi XV —XVI w. głównie dla filozofii i nauk przyrod-
niczych. W okresie renesansu Egipt traktowano przede wszystkim jako ojczyznę Hermesa Trismegistosa
i Horapolla, jako kraj odwiedzany przez Platona i miejsce nauki Eskulapa. Dość dobrze znano rdzeń
egipskiej religii, Hieroglyphica Horusa Apollona przybliżyły horyzont tamtego obrazowania, a Hyp-
nerotomachia Poliphili jest dowodem, że już w XV wieku znano w pewnych kręgach garść egipskich
symboli. W ogrodach pojawiały się od czasu do czasu pochodzące znad Nilu obeliski, których treść
zwykle trynitarną i rezurekcyjną (bo solarną) łączono z „mądrością Egipcjan". Traktat Bernarda Palis-
sy'ego jest świadectwem adaptowania do potrzeb architektury ogrodowej formy piramidy. Rustykalną
altanę z pni drzew, umieszczoną w centrum parteru, Palissy proponował zamknąć w formę piramidy,
76 Theurillat, op. cit., s. 148.
77 Ronsard, Stances de la Fontaine d'Hélène, 53-56, [w:] Les Amours, Paris 1963, s. 448.
78 Alberti, op. cit., s. 155, 156. Za renesansowego „odkrywcę" Etrusków uchodzi Giovanni Nanni da Viterbo — autor
Opera Diversorum Auctorum de Antiquitatibus Loquentium, Romae 1498 (E. G. Dotson, Shapes of Earth and Time in European
Garden, „Art Journal", XLII, 1982, nr 3, s. 213, 214). O sztuce etruskiej w kontekście ogrodu Bomarzo pisali m. in.: L. Vittori,
Memorie storiche sulla città di Polimarzio, oggi Bomarzo, Roma 1846; A. Pieyre de Mondriarques, Les Monstres de Bomarzo,
Paris 1957; S. Settis, Contributo a Bomarzo, „Bolletino d'arte", LI: 1966, s. 17 — 26. Giorgio Vasari w sztuce etruskiej widział
korzenie malarstwa florenckiego {maniera toscana), które przeciwstawiał — jako z innej tradycji zrodzone — malarstwu renesan-
sowego Rzymu.
16 - Rocznik Historii Sztuki, t. XIX
121
16. Bastie d'Urfé, grota w przyziemiu pałacu, 1553 — 1557
czającego fontannę zaznaczał: „ich charakter bardzo przypomina mój"76. Kilka lat później Pierre de
Ronsard pisał o naturalnym „źródle Heleny":
я Nimfy tych wód, Hamadriady,
Satyry błądzące po lasach
W świetle Księżyca, wśród skoków i pląsów,
Trzymając się za ręce tańczą tam całą noc77.
Formy starożytne czerpano przede wszystkim ze sztuki grecko-rzymskiej. We Włoszech, w niewielkim
zakresie, inspirowano się wykopywaną na terenie posiadłości sepulkralną rzeźbą etruską78. Większe
znaczenie miał Egipt wykorzystywany przez ludzi XV —XVI w. głównie dla filozofii i nauk przyrod-
niczych. W okresie renesansu Egipt traktowano przede wszystkim jako ojczyznę Hermesa Trismegistosa
i Horapolla, jako kraj odwiedzany przez Platona i miejsce nauki Eskulapa. Dość dobrze znano rdzeń
egipskiej religii, Hieroglyphica Horusa Apollona przybliżyły horyzont tamtego obrazowania, a Hyp-
nerotomachia Poliphili jest dowodem, że już w XV wieku znano w pewnych kręgach garść egipskich
symboli. W ogrodach pojawiały się od czasu do czasu pochodzące znad Nilu obeliski, których treść
zwykle trynitarną i rezurekcyjną (bo solarną) łączono z „mądrością Egipcjan". Traktat Bernarda Palis-
sy'ego jest świadectwem adaptowania do potrzeb architektury ogrodowej formy piramidy. Rustykalną
altanę z pni drzew, umieszczoną w centrum parteru, Palissy proponował zamknąć w formę piramidy,
76 Theurillat, op. cit., s. 148.
77 Ronsard, Stances de la Fontaine d'Hélène, 53-56, [w:] Les Amours, Paris 1963, s. 448.
78 Alberti, op. cit., s. 155, 156. Za renesansowego „odkrywcę" Etrusków uchodzi Giovanni Nanni da Viterbo — autor
Opera Diversorum Auctorum de Antiquitatibus Loquentium, Romae 1498 (E. G. Dotson, Shapes of Earth and Time in European
Garden, „Art Journal", XLII, 1982, nr 3, s. 213, 214). O sztuce etruskiej w kontekście ogrodu Bomarzo pisali m. in.: L. Vittori,
Memorie storiche sulla città di Polimarzio, oggi Bomarzo, Roma 1846; A. Pieyre de Mondriarques, Les Monstres de Bomarzo,
Paris 1957; S. Settis, Contributo a Bomarzo, „Bolletino d'arte", LI: 1966, s. 17 — 26. Giorgio Vasari w sztuce etruskiej widział
korzenie malarstwa florenckiego {maniera toscana), które przeciwstawiał — jako z innej tradycji zrodzone — malarstwu renesan-
sowego Rzymu.
16 - Rocznik Historii Sztuki, t. XIX