DOI Artikel:
Jaworska, Władysława: "Kobieta z rudymi włosami"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0285
KOBIETA Z RUDYMI WŁOSAMI
281
8. Eugène Delacroix, Ofelia, ol. pł., Bayerische Staatsgemaldesammlungen, Monachium
Piękne rudowłose. Długie kobiece włosy, zwłaszcza wijące się rdzawe, rude, „tycjanowskie"
rozpuszczone włosy mają swą długą karierę w historii malarstwa europejskiego. Nigdy jednak motyw ten
nie był tak często eksploatowany jak na przełomie XIX i XX w. Oplatając głowę, szyję, ramiona i całą
postać kobiecą — włosy służyły jako szczególnie nadające się „tworzywo" dla dekoracyjnej arabeski
zapełniającej vacuum tła wraz lub zamiast np. pejzażu lub równie typowej dla epoki — dekoracji
floralnej. Jan Toorop w Dziewczynie z łabędziem, Lucien Levy Dhurmer w Ewie (1896), Gustave Moreau
w Galatei (1896), Odilon Redon w Zamkniętych oczach (1890), Gustav Klimt w Rybach (1902), Fernand
Khnoppf w Karesach Sfinksa (1896), Aleksander Kotsis w Rudowłosej, Teodor Axentowicz w Rudo-
włosej — to tylko kilka przykładów dla zilustrowania, jak motyw włosów z czystej arabeski staje się
medium innych, „duchowych" i zmysłowych znaczeń. W tym kontekście nie można pominąć milczeniem
obrazu Giovanniego Segantini Bogini miłości zwanego również Pogańską boginką (1894— 1897)12. Obraz
przedstawia unoszącą się w powietrzu młodą kobietę, która odgarnia ramieniem chmurę swych czer-
wonych włosów osłaniających kapilarną szatą całą jej postać i tworzących dodatkowy całun, na którym,
poł leżąc, pół siedząc, spokojna i zamyślona bogini miłości „płynie" nad górsko-morskim krajobrazem.
Kompozycja wyraźnie nawiązująca do Śpiącej Venus Giorgione'a, wzbogacona wpływami Prerafaelitów,
została przez Segantiniego odrealniona przez oderwanie postaci od ziemi i przeniesienie jej w „stan
nieważkości". Dodajmy, że dodatkowym, „technicznym" zabiegiem, który ma wzmóc ową zjawiskową,
irracjonalną atmosferę wokół bogini, jest wkomponowanie oprawnego w owal jak drogocenny medalion
obrazu na ukos w inną, kwadratową, bardzo ozdobną, ale już normalną ramę całości.
Rude włosy kobiece mają jeszcze inną rolę do spełnienia w malarstwie na przełomie wieków. Są one
atrybutem i symbolem „kobiety fatalnej". Oplatające pasmami postać obok znajdującego się mężczyzny
biorą go w sensualistyczno —magiczną niewolę, pozbawiają siły obrony przed demonem w kobiecym
12 Galeria Sztuki Nowoczesnej w Mediolanie.
- Rocznik Historii Sztuki, t. XIX
281
8. Eugène Delacroix, Ofelia, ol. pł., Bayerische Staatsgemaldesammlungen, Monachium
Piękne rudowłose. Długie kobiece włosy, zwłaszcza wijące się rdzawe, rude, „tycjanowskie"
rozpuszczone włosy mają swą długą karierę w historii malarstwa europejskiego. Nigdy jednak motyw ten
nie był tak często eksploatowany jak na przełomie XIX i XX w. Oplatając głowę, szyję, ramiona i całą
postać kobiecą — włosy służyły jako szczególnie nadające się „tworzywo" dla dekoracyjnej arabeski
zapełniającej vacuum tła wraz lub zamiast np. pejzażu lub równie typowej dla epoki — dekoracji
floralnej. Jan Toorop w Dziewczynie z łabędziem, Lucien Levy Dhurmer w Ewie (1896), Gustave Moreau
w Galatei (1896), Odilon Redon w Zamkniętych oczach (1890), Gustav Klimt w Rybach (1902), Fernand
Khnoppf w Karesach Sfinksa (1896), Aleksander Kotsis w Rudowłosej, Teodor Axentowicz w Rudo-
włosej — to tylko kilka przykładów dla zilustrowania, jak motyw włosów z czystej arabeski staje się
medium innych, „duchowych" i zmysłowych znaczeń. W tym kontekście nie można pominąć milczeniem
obrazu Giovanniego Segantini Bogini miłości zwanego również Pogańską boginką (1894— 1897)12. Obraz
przedstawia unoszącą się w powietrzu młodą kobietę, która odgarnia ramieniem chmurę swych czer-
wonych włosów osłaniających kapilarną szatą całą jej postać i tworzących dodatkowy całun, na którym,
poł leżąc, pół siedząc, spokojna i zamyślona bogini miłości „płynie" nad górsko-morskim krajobrazem.
Kompozycja wyraźnie nawiązująca do Śpiącej Venus Giorgione'a, wzbogacona wpływami Prerafaelitów,
została przez Segantiniego odrealniona przez oderwanie postaci od ziemi i przeniesienie jej w „stan
nieważkości". Dodajmy, że dodatkowym, „technicznym" zabiegiem, który ma wzmóc ową zjawiskową,
irracjonalną atmosferę wokół bogini, jest wkomponowanie oprawnego w owal jak drogocenny medalion
obrazu na ukos w inną, kwadratową, bardzo ozdobną, ale już normalną ramę całości.
Rude włosy kobiece mają jeszcze inną rolę do spełnienia w malarstwie na przełomie wieków. Są one
atrybutem i symbolem „kobiety fatalnej". Oplatające pasmami postać obok znajdującego się mężczyzny
biorą go w sensualistyczno —magiczną niewolę, pozbawiają siły obrony przed demonem w kobiecym
12 Galeria Sztuki Nowoczesnej w Mediolanie.
- Rocznik Historii Sztuki, t. XIX