DOI article:
Jaworska, Władysława: "Kobieta z rudymi włosami"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0292
288
WŁADYSŁAWA JAWORSKA
16. Franz von Stuck, Wiosna, ol. pł., Ministerstwo Skarbu Republiki Federalnej
Niemiec
Kryptonim Lilith. Biorąc za punkt wyjścia to tajemnicze, mało wyraźne odbicie „obcej w akcji"
męskiej twarzy w lustrze — spróbujmy poddać całą kompozycję jeszcze jednej interpretacji, którą
chwilowo nazwiemy interpretacją Lilith.
Wśród plejady rudowłosych Salome, Judyt, Galatei, trojańskich Helen, jak również anonimowych
rudych piękności mniej lub więcej fatalnych w latach 60. ubiegłego wieku wysuwa się nowa rudowłosa
gwiazda orientalnego pochodzenia — piękna Lilith. W epoce poszukiwania upersonifikowanych w kobie-
cie symboli zła i dobra, ciemności i jasności, w oscylacji pomiędzy zmysłową syreną a uduchowioną
Sybillą — Lilith pojawia się po stronie złych mocy ciemności, destrukcji i zbrodni.
Kto to była Lilith? Zgodnie z legendą zaczerpniętą ze średniowiecznego, żydowskiego folkloru —
Lilith była pierwszą żoną Adama, przed Ewą. Stworzona z tej samej garści prochu co Adam — jako jemu
równa — nie chciała się podporządkować mężowi, odmówiła mu posłuszeństwa. Opuściła go i zadawała
się z demonami. Ponieważ nie chciała wrócić do Adama, za karę jej własne dzieci, których ojcami były
demony — umierały zaraz po urodzeniu. Ona natomiast porywała cudze dzieci i uśmiercała je. Należało
się jej bać. Jak grecka Lamia była strzygą, sukubem, wampirem — tym groźniejszym, że miała postać
pięknej, złotorudej, młodej kobiety.
Gorsza, groźniejsza niż Salome czy Judyta — Lilith nie ma właściwie trwałej tradycji ani w literaturze,
ani w sztukach plastycznych. Ostatnio amerykańska historyczka sztuki z Bostonu, Virginia Allen,
autorka książki Femme Fatale, zajęła się bliżej rodowodem legendy o Lilith i jej ikonografią, uznając przy
tym obraz Dantego Gabriela Rossettiego pt. Lady Lilith za pierwszą nowoczesną femme fatale — „а
modern erotic icon"15. Jeśli idzie o literaturę, Virginia Allen wykazała, że po raz pierwszy Lilith ukazuje
15 V. Allen, Femme Fatale, Erotic Icon, New York 1985; tejże, One Strangling Golden Hair: Dante Gabriel Rossettïs Lady
Lilith, „The Art Bulletin", 1984, VI, s. 285-294.
WŁADYSŁAWA JAWORSKA
16. Franz von Stuck, Wiosna, ol. pł., Ministerstwo Skarbu Republiki Federalnej
Niemiec
Kryptonim Lilith. Biorąc za punkt wyjścia to tajemnicze, mało wyraźne odbicie „obcej w akcji"
męskiej twarzy w lustrze — spróbujmy poddać całą kompozycję jeszcze jednej interpretacji, którą
chwilowo nazwiemy interpretacją Lilith.
Wśród plejady rudowłosych Salome, Judyt, Galatei, trojańskich Helen, jak również anonimowych
rudych piękności mniej lub więcej fatalnych w latach 60. ubiegłego wieku wysuwa się nowa rudowłosa
gwiazda orientalnego pochodzenia — piękna Lilith. W epoce poszukiwania upersonifikowanych w kobie-
cie symboli zła i dobra, ciemności i jasności, w oscylacji pomiędzy zmysłową syreną a uduchowioną
Sybillą — Lilith pojawia się po stronie złych mocy ciemności, destrukcji i zbrodni.
Kto to była Lilith? Zgodnie z legendą zaczerpniętą ze średniowiecznego, żydowskiego folkloru —
Lilith była pierwszą żoną Adama, przed Ewą. Stworzona z tej samej garści prochu co Adam — jako jemu
równa — nie chciała się podporządkować mężowi, odmówiła mu posłuszeństwa. Opuściła go i zadawała
się z demonami. Ponieważ nie chciała wrócić do Adama, za karę jej własne dzieci, których ojcami były
demony — umierały zaraz po urodzeniu. Ona natomiast porywała cudze dzieci i uśmiercała je. Należało
się jej bać. Jak grecka Lamia była strzygą, sukubem, wampirem — tym groźniejszym, że miała postać
pięknej, złotorudej, młodej kobiety.
Gorsza, groźniejsza niż Salome czy Judyta — Lilith nie ma właściwie trwałej tradycji ani w literaturze,
ani w sztukach plastycznych. Ostatnio amerykańska historyczka sztuki z Bostonu, Virginia Allen,
autorka książki Femme Fatale, zajęła się bliżej rodowodem legendy o Lilith i jej ikonografią, uznając przy
tym obraz Dantego Gabriela Rossettiego pt. Lady Lilith za pierwszą nowoczesną femme fatale — „а
modern erotic icon"15. Jeśli idzie o literaturę, Virginia Allen wykazała, że po raz pierwszy Lilith ukazuje
15 V. Allen, Femme Fatale, Erotic Icon, New York 1985; tejże, One Strangling Golden Hair: Dante Gabriel Rossettïs Lady
Lilith, „The Art Bulletin", 1984, VI, s. 285-294.