Rocznik Historii Sztuki (19.1992)

KOBIETA Z RUDYMI WŁOSAMI

295

23. Jan Toorop, Leda (Dziewczyna z łabędziami), 1892, barwna litografia

Są pazury, jest więc i wampir. Od Boruty do Lilith już tylko krok. A poza tym, jeżeli piękna Lilith
wyszłaby spod pędzla polskiego artysty, nie byłoby to już dla nas żadnym zaskoczeniem w świetle
ostatnich badań Marii Janion, która, idąc śladami Mickiewicza, w jednej ze swych publikacji, Polacy i ich
wampiry, dowodzi, że w ogóle wampiry są pochodzenia... słowiańskiego24. Na który to fakt również
zwrócił uwagę w 1967 r. inny Polak, Roman Polański, umieszczając akcję swego filmu Bal wampirów na
Bałkanach. W amerykańskim filmie Polańskiego arystokracja wampirów mówi (z konieczności) po
angielsku, ale plebejskie wampiry mówią... po polsku.

* * *

Wracając do obrazu. Powtórzmy raz jeszcze za Panofskim, że brak jednoznaczności ikonograficznej
grozi zawsze nadużyciem interpretacyjnym. Dlatego wstrzymuję się od ostatecznego rozstrzygnięcia
uważając, że suma przedstawionych tu propozycji interpretacyjnych pod kryptonimami: Ofelia — Nir-

M. Janion, Polacy i ich wampiry, „Twórczość", 1984, 12, s. 59-68.