DOI article:
Kossowska, Irena: Cykl "Rok 1905" Witolda Wojtkiewicza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0337
„ROK 1905" WITOLDA WOJTKIEWICZA
333
30. Witold Wojtkiewicz, Między „dworem" a „dumą", „Hrabia Wojtek" 1905, nr 1
W kontekście rewolucyjnych wydarzeń 1905 roku nastąpiło gwałtowne zaostrzenie ataku Brzozow-
skiego na dekadencką estetykę i rozszerzenie go o wymiar społeczno-polityczny. „Chcecie zrozumieć,
czym jesteście, zrozumiejcie stosunek wasz do pracujących fizycznie Polaków [...]. Wiemy, że przykro to
jest zamiast Boga z błyskawicami, absolutu, nagiej duszy lub innego cacka ujrzeć tłum naszych bosych
i niebosych Bartków, Maćków itp. [...] Subiektywizm nasz polega na tym, że my poprzestajemy na
odczuciu. Niech sobie lud ginie w bagnie niebywałej ciemnoty i nędzy, niech go wyzyskują, spędzają na
dno upośledzenia ostatecznego — mnie pomimo to wolno nie zajmować się tym, bo ja odczuwam to jako
uduchowianie się polskiej zbiorowej jaźni"51. Brzozowski głosząc apologię rewolucji, ujmował ją jako
uniwersalny proces przekształcający rzeczywistość od podstaw, jako konieczną postać historycznego
rozwoju, wnoszącą konstruktywne przesłanki lepszej przyszłości i wolności. Podobnie jak Żeromski
wyznaczał inteligencji rolę przywódczą, działaniom indywidualnym, autonomicznym funkcje pobudzają-
ce i kierujące masami. Żeromski postulat współuczestnictwa sformułował w Nokturnie w słynnym zdaniu
o doboszu ,,[...] który biegnie bez tchu obok spracowanego szeregu, znany takt wybijając pałkami"52.
S. Brzozowski, Listy do nieznanych przyjaciół, cyt. za: tenże, Współczesna powieść..., s. 385, 390.
S. Żeromski, Nokturn, [w:] Dzieła, pod redakcją S. Pigonia, Warszawa 1957, t. 4, s. 16.
333
30. Witold Wojtkiewicz, Między „dworem" a „dumą", „Hrabia Wojtek" 1905, nr 1
W kontekście rewolucyjnych wydarzeń 1905 roku nastąpiło gwałtowne zaostrzenie ataku Brzozow-
skiego na dekadencką estetykę i rozszerzenie go o wymiar społeczno-polityczny. „Chcecie zrozumieć,
czym jesteście, zrozumiejcie stosunek wasz do pracujących fizycznie Polaków [...]. Wiemy, że przykro to
jest zamiast Boga z błyskawicami, absolutu, nagiej duszy lub innego cacka ujrzeć tłum naszych bosych
i niebosych Bartków, Maćków itp. [...] Subiektywizm nasz polega na tym, że my poprzestajemy na
odczuciu. Niech sobie lud ginie w bagnie niebywałej ciemnoty i nędzy, niech go wyzyskują, spędzają na
dno upośledzenia ostatecznego — mnie pomimo to wolno nie zajmować się tym, bo ja odczuwam to jako
uduchowianie się polskiej zbiorowej jaźni"51. Brzozowski głosząc apologię rewolucji, ujmował ją jako
uniwersalny proces przekształcający rzeczywistość od podstaw, jako konieczną postać historycznego
rozwoju, wnoszącą konstruktywne przesłanki lepszej przyszłości i wolności. Podobnie jak Żeromski
wyznaczał inteligencji rolę przywódczą, działaniom indywidualnym, autonomicznym funkcje pobudzają-
ce i kierujące masami. Żeromski postulat współuczestnictwa sformułował w Nokturnie w słynnym zdaniu
o doboszu ,,[...] który biegnie bez tchu obok spracowanego szeregu, znany takt wybijając pałkami"52.
S. Brzozowski, Listy do nieznanych przyjaciół, cyt. za: tenże, Współczesna powieść..., s. 385, 390.
S. Żeromski, Nokturn, [w:] Dzieła, pod redakcją S. Pigonia, Warszawa 1957, t. 4, s. 16.