DOI Artikel:
Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: Mistrz Nagrobka Provany - rzeźbiarz krakowski przełomu XVI i XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0018
14
KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA
czach arkady — w nagrobku Leśniowolskiego, gdzie na spływach stoją geniusze z pochodniami, wsparte
na tarczach herbowych, oraz po trzy inne posągi alegoryczne, stojące w każdym nagrobku po bokach
i u szczytu zwieńczenia (w Radlinie brak obecnie posągu u szczytu, który stał tu pierwotnie)54. W każ-
dym z trzech nagrobków występowało więc po siedem figur alegorycznych. W nagrobkach Leśniowol-
skiego i Kostki posągi te przedstawiają kobiety ubrane w długie szaty, personifikujące Cnoty teologiczne
i kardynalne55; przy każdej umieszczono określający ją napis, który odnosi się zarazem do osoby
zmarłego: „Fide munitus", „Spe certus", „Charitate solidus", „Temperantia castus", „Prudentia sagax",
„Iusticia [sic!] rectus", „Fortitudine tutus"56; podpisów brak jedynie przy dwóch figurach stojących
w niszach nagrobka Leśniowolskiego.
W nagrobku radlińskim oglądamy obecnie w tych miejscach sześć posągów świętych, ustawionych tu
w czasie restauracji dzieła w latach 1887-188957. Z całkowitym prawdopodobieństwem można przyjąć,
54 Posąg ten został prawdopodobnie usunięty w czasie włączania do nagrobka płyty poświęconej Katarzynie Opalińskiej —
przy nowej wysokości dzieła nie mieścił się pod kopułą kaplicy. Na XIX-wiecznej rycinie przedstawiającej pomnik przed restaura-
cją brak figury u szczytu (E. Raczyński, Kościoły ze Wspomnień Wielkopolskich, Poznań 1857, ryc. 13 — G. Dobler wg rys.
J. Radolińskiej; „Tygodnik Illustrowany", op. cit., ryc. na s. 13), a wzmianki z tego czasu wspominają również o sześciu jedynie
posągach („Kuryer Poznański", op. cit.).
55 W zwieńczeniach stoją: Wiara (Fides) — z kielichem w prawej ręce, lewą przytrzymująca krzyż; Nadzieja (Spes) — w na-
grobku Kostki ze złożonymi rękoma i widocznym z tyłu fragmentem kotwicy lub steru i Miłość Bliźniego (Caritas) — z dwojgiem
dzieci, z których jedno trzyma na ręku. Niżej, w bocznych skrzydłach: Umiarkowanie (Temperantia) — dolewająca wody
z dzbana do kielicha z winem; Roztropność (Prudentia) — z wężem owiniętym dokoła ręki i zwierciadłem w drugiej dłoni
(obecnie uszkodzonym), Sprawiedliwość (Iustitia) — z wagą i mieczem (w pomniku Kostki brak obecnie atrybutów) i Męstwo
(Fortitudo) — ze złamaną kolumną, w pomniku Kostki przedstawione w szacie stylizowanej na antyczną zbroję i w hełmie.
W nagrobku Leśniowolskiego dwa ostatnie przedstawienia usytuowane zostały w przyłuczach arkady.
56 W nagrobku Leśniowolskiego posągi Wiary i Nadziei zostały zamienione miejscami — dla Wiary przeznaczono miejsce
u szczytu zwieńczenia oznaczone napisem, a dla Nadziei postument z lewej strony, umieszczono je zaś odwrotnie; mogło to
nastąpić może w czasie restauracji dzieła w latach 1898 — 1900.
57 Restaurację przeprowadził z fundacji ówczesnego właściciela Radlina, Hugona Radołińskiego, rzeźbiarz Władysław Mar-
cinkowski (KZS V, z. 5, s. 15 — 16); zrekonstruowano wówczas wystrój rzeźbiarski kaplicy, zamurowano okna znajdujące się
pierwotnie z obu stron nagrobka (por. „Kuryer Poznański", op. cit.) oraz odnowiono i partiami uzupełniono zniszczony pomnik,
gdzie wynikiem tej rekonstrukcji są posągi śś. Hugona, Kazimierza, Łucji, Jadwigi, Jerzego i Stanisława.
KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA
czach arkady — w nagrobku Leśniowolskiego, gdzie na spływach stoją geniusze z pochodniami, wsparte
na tarczach herbowych, oraz po trzy inne posągi alegoryczne, stojące w każdym nagrobku po bokach
i u szczytu zwieńczenia (w Radlinie brak obecnie posągu u szczytu, który stał tu pierwotnie)54. W każ-
dym z trzech nagrobków występowało więc po siedem figur alegorycznych. W nagrobkach Leśniowol-
skiego i Kostki posągi te przedstawiają kobiety ubrane w długie szaty, personifikujące Cnoty teologiczne
i kardynalne55; przy każdej umieszczono określający ją napis, który odnosi się zarazem do osoby
zmarłego: „Fide munitus", „Spe certus", „Charitate solidus", „Temperantia castus", „Prudentia sagax",
„Iusticia [sic!] rectus", „Fortitudine tutus"56; podpisów brak jedynie przy dwóch figurach stojących
w niszach nagrobka Leśniowolskiego.
W nagrobku radlińskim oglądamy obecnie w tych miejscach sześć posągów świętych, ustawionych tu
w czasie restauracji dzieła w latach 1887-188957. Z całkowitym prawdopodobieństwem można przyjąć,
54 Posąg ten został prawdopodobnie usunięty w czasie włączania do nagrobka płyty poświęconej Katarzynie Opalińskiej —
przy nowej wysokości dzieła nie mieścił się pod kopułą kaplicy. Na XIX-wiecznej rycinie przedstawiającej pomnik przed restaura-
cją brak figury u szczytu (E. Raczyński, Kościoły ze Wspomnień Wielkopolskich, Poznań 1857, ryc. 13 — G. Dobler wg rys.
J. Radolińskiej; „Tygodnik Illustrowany", op. cit., ryc. na s. 13), a wzmianki z tego czasu wspominają również o sześciu jedynie
posągach („Kuryer Poznański", op. cit.).
55 W zwieńczeniach stoją: Wiara (Fides) — z kielichem w prawej ręce, lewą przytrzymująca krzyż; Nadzieja (Spes) — w na-
grobku Kostki ze złożonymi rękoma i widocznym z tyłu fragmentem kotwicy lub steru i Miłość Bliźniego (Caritas) — z dwojgiem
dzieci, z których jedno trzyma na ręku. Niżej, w bocznych skrzydłach: Umiarkowanie (Temperantia) — dolewająca wody
z dzbana do kielicha z winem; Roztropność (Prudentia) — z wężem owiniętym dokoła ręki i zwierciadłem w drugiej dłoni
(obecnie uszkodzonym), Sprawiedliwość (Iustitia) — z wagą i mieczem (w pomniku Kostki brak obecnie atrybutów) i Męstwo
(Fortitudo) — ze złamaną kolumną, w pomniku Kostki przedstawione w szacie stylizowanej na antyczną zbroję i w hełmie.
W nagrobku Leśniowolskiego dwa ostatnie przedstawienia usytuowane zostały w przyłuczach arkady.
56 W nagrobku Leśniowolskiego posągi Wiary i Nadziei zostały zamienione miejscami — dla Wiary przeznaczono miejsce
u szczytu zwieńczenia oznaczone napisem, a dla Nadziei postument z lewej strony, umieszczono je zaś odwrotnie; mogło to
nastąpić może w czasie restauracji dzieła w latach 1898 — 1900.
57 Restaurację przeprowadził z fundacji ówczesnego właściciela Radlina, Hugona Radołińskiego, rzeźbiarz Władysław Mar-
cinkowski (KZS V, z. 5, s. 15 — 16); zrekonstruowano wówczas wystrój rzeźbiarski kaplicy, zamurowano okna znajdujące się
pierwotnie z obu stron nagrobka (por. „Kuryer Poznański", op. cit.) oraz odnowiono i partiami uzupełniono zniszczony pomnik,
gdzie wynikiem tej rekonstrukcji są posągi śś. Hugona, Kazimierza, Łucji, Jadwigi, Jerzego i Stanisława.