DOI Artikel:
Karpowicz, Mariusz: Baltazar Fontana - rzeźbiarz
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0113
Rocznik Historii Sztuki, t. XX
Ossolineum 1994
PL ISSN 0080-3472
MARIUSZ KARPOWICZ
BALTAZAR FONTANA - RZEŹBIARZ
STAN BADAŃ
Podstawowe do dzisiaj prace poświęcone twórczości Baltazara Fontany wyszły spod pióra Juliana
Pagaczewskiego. Ten wybitny uczony najpierw w 1909 r. zebrał polskie oeuvre artysty i dostępne wów-
czas o nim wiadomości, a następnie w 1938 r. wrócił do swego bohatera ponownie1. Tym razem
poświęcił osobną rozprawę wartościom artystycznym Baltazara, pisząc na wstępie, że nawiązuje do
starego tematu, ponieważ rozwój badań nad barokiem pozwala widzieć Fontanę i oceniać go znacznie
precyzyjniej niż przed laty trzydziestu. Minęło od owej drugiej rozprawy dalsze półwiecze. Rozwój
wiedzy o sztuce XVII wieku był przez te lata lawinowy, w jego świetle Baltazar wydaje się artystą jeszcze
wybitniejszym i ważniejszym dla Europy Środkowej, niż to się Pagaczewskiemu zdawało. Ponadto,
dzięki wizytom w kraju rodzinnym artysty, dzięki przebadaniu sztuki, obok której wzrastał, i miejs-
cowego materiału pisanego, jego postać da się zarysować bez porównania bardziej plastycznie2. Wszyst-
ko to upoważnia do ponownej próby zajęcia się sylwetką Baltazara Fontany.
Pierwsze słowo drukowane, które wymienia Baltazara Fontanę z imienia i nazwiska, ukazało się
w Polsce jeszcze za jego życia, to księga wydana w 1703 r. z okazji ukończenia budowy kościoła Św.
Anny3. Do literatury naukowej wprowadził go rodak — padre Gian Alfonso Oldelli, który w swym
słowniku w 1807 r. podał pierwsze daty życia i szczegóły. O życiu wiedział tylko tyle, że Baltazar długo
pracował w Niemczech4. Niezależnie od Oldellego zanotował Fontanę pierwszy słownik artystów na
Morawach Dlabacza5. Wymienia on kilka prac na Morawach, wspomina o pobycie w Polsce, nazywa
go architektem i stiukatorem, podaje jednak moc wiadomości zupełnie bałamutnych oraz przypisuje mu
dzieła, których wykonać nie mógł. Wiadomości te czerpał Dlabacz z dwóch prac, które do dziś zostały
w rękopisach, a są bezkrytycznymi, „starożytniczymi" kompendiami z XIX w. Pierwsza z nich — An-
dreasa Schweigla, nie zna nawet imienia naszego Fontany6. Druga, znacznie cenniejsza — rękopis
Cerroniego — wymienia 15 prac w 12 miejscowościach Moraw, a Baltazara uważa za architekta i stiuka-
tora7. Część z tych wiadomości się potwierdza innymi drogami, część jednak jest nie do przyjęcia.
1 J. Pagaczewski, Baltazar Fontana w Krakowie, „Rocznik Krakowski", XI: 1909, s. 1—50; tenże, Geneza i charaktery-
styka sztuki Baltazara Fontany, „Rocznik Krakowski", XXX: 1938, s. 3 — 48. Polską bibliografię do Fontany zawiera hasło [w:]
Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. II, Wrocław 1975, s. 232 — 234
(Z. Prószyńska).
2 Za możność badań na terenie Kantonu Ticino winienem wdzięczność Fundacji „Ticino Nostro", a zwłaszcza prof. Giuseppe
M art i no la oraz nieodżałowanej pamięci Prezesowi Fundacji — prof. Adriano Soldini.
3 A. Buchowski, Gloria Domini super templum... Ecclesiae Collegiatae Crac. S. Annae..., Cracoviae 1703, s. Epi G, H2.
4 G. A. Oldelli, Dizionario Storico-Ragionato degli Uomini Illustri del Canton Ticino con la Continuazione e Compimento,
Bologna 1971 (I wyd. — Lugano 1807, Compimento —Lugano 1811), s. 27.
5 G. J. Dlabacz, Allgemeines historisches Kùnstler-Lexicon fiir Bôhmen und zum Theil auch fur Màhren und Schlesien, t. I,
Prag 1815, s. 414.
6 Brno, Zemske Archiv, rkps nr F.M. 196, A. Schweigl, Abhandung von den bildenden Kiinsten in Màhren.
7 Brno, Zemske Archiv, rkps nr Cer.S.I 32 — 34, I. P. Cer roni, Skizze einer Geschichte der bildenden Kùnste in Màhren und
dem ôsterreichischen Schlesion, 1807.
Ossolineum 1994
PL ISSN 0080-3472
MARIUSZ KARPOWICZ
BALTAZAR FONTANA - RZEŹBIARZ
STAN BADAŃ
Podstawowe do dzisiaj prace poświęcone twórczości Baltazara Fontany wyszły spod pióra Juliana
Pagaczewskiego. Ten wybitny uczony najpierw w 1909 r. zebrał polskie oeuvre artysty i dostępne wów-
czas o nim wiadomości, a następnie w 1938 r. wrócił do swego bohatera ponownie1. Tym razem
poświęcił osobną rozprawę wartościom artystycznym Baltazara, pisząc na wstępie, że nawiązuje do
starego tematu, ponieważ rozwój badań nad barokiem pozwala widzieć Fontanę i oceniać go znacznie
precyzyjniej niż przed laty trzydziestu. Minęło od owej drugiej rozprawy dalsze półwiecze. Rozwój
wiedzy o sztuce XVII wieku był przez te lata lawinowy, w jego świetle Baltazar wydaje się artystą jeszcze
wybitniejszym i ważniejszym dla Europy Środkowej, niż to się Pagaczewskiemu zdawało. Ponadto,
dzięki wizytom w kraju rodzinnym artysty, dzięki przebadaniu sztuki, obok której wzrastał, i miejs-
cowego materiału pisanego, jego postać da się zarysować bez porównania bardziej plastycznie2. Wszyst-
ko to upoważnia do ponownej próby zajęcia się sylwetką Baltazara Fontany.
Pierwsze słowo drukowane, które wymienia Baltazara Fontanę z imienia i nazwiska, ukazało się
w Polsce jeszcze za jego życia, to księga wydana w 1703 r. z okazji ukończenia budowy kościoła Św.
Anny3. Do literatury naukowej wprowadził go rodak — padre Gian Alfonso Oldelli, który w swym
słowniku w 1807 r. podał pierwsze daty życia i szczegóły. O życiu wiedział tylko tyle, że Baltazar długo
pracował w Niemczech4. Niezależnie od Oldellego zanotował Fontanę pierwszy słownik artystów na
Morawach Dlabacza5. Wymienia on kilka prac na Morawach, wspomina o pobycie w Polsce, nazywa
go architektem i stiukatorem, podaje jednak moc wiadomości zupełnie bałamutnych oraz przypisuje mu
dzieła, których wykonać nie mógł. Wiadomości te czerpał Dlabacz z dwóch prac, które do dziś zostały
w rękopisach, a są bezkrytycznymi, „starożytniczymi" kompendiami z XIX w. Pierwsza z nich — An-
dreasa Schweigla, nie zna nawet imienia naszego Fontany6. Druga, znacznie cenniejsza — rękopis
Cerroniego — wymienia 15 prac w 12 miejscowościach Moraw, a Baltazara uważa za architekta i stiuka-
tora7. Część z tych wiadomości się potwierdza innymi drogami, część jednak jest nie do przyjęcia.
1 J. Pagaczewski, Baltazar Fontana w Krakowie, „Rocznik Krakowski", XI: 1909, s. 1—50; tenże, Geneza i charaktery-
styka sztuki Baltazara Fontany, „Rocznik Krakowski", XXX: 1938, s. 3 — 48. Polską bibliografię do Fontany zawiera hasło [w:]
Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. II, Wrocław 1975, s. 232 — 234
(Z. Prószyńska).
2 Za możność badań na terenie Kantonu Ticino winienem wdzięczność Fundacji „Ticino Nostro", a zwłaszcza prof. Giuseppe
M art i no la oraz nieodżałowanej pamięci Prezesowi Fundacji — prof. Adriano Soldini.
3 A. Buchowski, Gloria Domini super templum... Ecclesiae Collegiatae Crac. S. Annae..., Cracoviae 1703, s. Epi G, H2.
4 G. A. Oldelli, Dizionario Storico-Ragionato degli Uomini Illustri del Canton Ticino con la Continuazione e Compimento,
Bologna 1971 (I wyd. — Lugano 1807, Compimento —Lugano 1811), s. 27.
5 G. J. Dlabacz, Allgemeines historisches Kùnstler-Lexicon fiir Bôhmen und zum Theil auch fur Màhren und Schlesien, t. I,
Prag 1815, s. 414.
6 Brno, Zemske Archiv, rkps nr F.M. 196, A. Schweigl, Abhandung von den bildenden Kiinsten in Màhren.
7 Brno, Zemske Archiv, rkps nr Cer.S.I 32 — 34, I. P. Cer roni, Skizze einer Geschichte der bildenden Kùnste in Màhren und
dem ôsterreichischen Schlesion, 1807.