DOI Artikel:
Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: Mistrz Nagrobka Provany - rzeźbiarz krakowski przełomu XVI i XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0021
ziemskie sprawy, określają jego przynależność do innego, niedostępnego świata, a w jego dłoniach
obciągniętych rękawiczkami jedynie pojedyncze, graficzne nacięcia wydobywają kształt z gładkich po-
wierzchni. Mimo tych wyraźnych zróżnicowań, wydaje się, że mamy tu jednak do czynienia nie z natura-
listyczną indywidualizacją poszczególnych przedstawień, ale raczej z ich idealizowanym typizowaniem.
W umieszczonych nad posągami tondach twarz Madonny ukształtowana została analogicznie jak
oblicza zmarłych. Tonda w pomnikach Kostki i Opalińskiego są zupełnie identyczne, a Madonna
w nagrobku Leśniowolskiego (gdzie detal ten jest najlepiej zachowany i nie pociągnięty pobiałą), w udra-
powanej na piersiach sukni, układającej się w rurkowate fałdy, z głową i ramionami okrytymi welonem
miękko opadającym w fałdach tworzących przy łokciach zwoje o skomplikowanym układzie, jest nie-
wątpliwie najlepszym spośród trzech przedstawieniem.
Wydaje się, że utworami tej samej ręki co posągi zmarłych i tonda są dwie figury alegoryczne
w konchowych niszach skrzydeł nagrobka Kostki — Iustitia i Prudentia (il. 11). Ich pozy są symetrycz-
nym odbiciem względem osi nagrobka, obie stoją w kontrapoście, zwrócone lekko ku środkowi kom-
pozycji; prawej, opuszczonej ręce Iustitii trzymającej miecz odpowiada lewa ręka Prudentii z owiniętym
wokół wężem, a ręce obu figur od strony osi nagrobka, obecnie uszkodzone, uniesione były w identyczny
sposób. Głowy obu posągów odznaczają się podobnym modelunkiem: owalne twarze o szerokich czo-
łach, drobnych ustach i bródkach, gdzie lekko skośne łuki silnie podkreślonych brwi zbiegają się nad
wąskim, prostym nosem, a podłużne oczy podkreślono plastycznymi wałeczkami powiek, okolone są
krótkimi włosami o pasemkach zaznaczonych za pomocą wałeczkowatych zgrubień i nacięć. Szata
Iustitii sprawia wrażenie wykonanej ze skóry lub pergaminu — sztywny materiał układa się w suche
fałdy o odstających brzegach, a przy pasku tworzy koncentryczne kręgi. Suknia Prudentii jest miękko
drapowana na piersiach i zebrana w talii paskiem, a opada w miękkich fałdach, przez które przeświecają
kolana.
Pięć pozostałych alegorycznych posągów biskupiego nagrobka odznacza się zdecydowanie niższym
poziomem wykonania i tworzy dość jednolity pod względem formy zespół (il. 12). Ich okrągłe, schematycz-
ne twarze pozbawione są głębszego wyrazu, identyczne fryzury spięte zostały nad czołem rozetką, a w mo-
delowanych schematycznie szatach grube fałdy ogólnie i płasko kształtowane oraz płytko cięte, wydają
się istnieć niezależnie od okrywanych kształtów; ich układ jest niekiedy pozbawiony logiki, szczególnie
3 — Rocznik Historii Sztuki, t. XX
obciągniętych rękawiczkami jedynie pojedyncze, graficzne nacięcia wydobywają kształt z gładkich po-
wierzchni. Mimo tych wyraźnych zróżnicowań, wydaje się, że mamy tu jednak do czynienia nie z natura-
listyczną indywidualizacją poszczególnych przedstawień, ale raczej z ich idealizowanym typizowaniem.
W umieszczonych nad posągami tondach twarz Madonny ukształtowana została analogicznie jak
oblicza zmarłych. Tonda w pomnikach Kostki i Opalińskiego są zupełnie identyczne, a Madonna
w nagrobku Leśniowolskiego (gdzie detal ten jest najlepiej zachowany i nie pociągnięty pobiałą), w udra-
powanej na piersiach sukni, układającej się w rurkowate fałdy, z głową i ramionami okrytymi welonem
miękko opadającym w fałdach tworzących przy łokciach zwoje o skomplikowanym układzie, jest nie-
wątpliwie najlepszym spośród trzech przedstawieniem.
Wydaje się, że utworami tej samej ręki co posągi zmarłych i tonda są dwie figury alegoryczne
w konchowych niszach skrzydeł nagrobka Kostki — Iustitia i Prudentia (il. 11). Ich pozy są symetrycz-
nym odbiciem względem osi nagrobka, obie stoją w kontrapoście, zwrócone lekko ku środkowi kom-
pozycji; prawej, opuszczonej ręce Iustitii trzymającej miecz odpowiada lewa ręka Prudentii z owiniętym
wokół wężem, a ręce obu figur od strony osi nagrobka, obecnie uszkodzone, uniesione były w identyczny
sposób. Głowy obu posągów odznaczają się podobnym modelunkiem: owalne twarze o szerokich czo-
łach, drobnych ustach i bródkach, gdzie lekko skośne łuki silnie podkreślonych brwi zbiegają się nad
wąskim, prostym nosem, a podłużne oczy podkreślono plastycznymi wałeczkami powiek, okolone są
krótkimi włosami o pasemkach zaznaczonych za pomocą wałeczkowatych zgrubień i nacięć. Szata
Iustitii sprawia wrażenie wykonanej ze skóry lub pergaminu — sztywny materiał układa się w suche
fałdy o odstających brzegach, a przy pasku tworzy koncentryczne kręgi. Suknia Prudentii jest miękko
drapowana na piersiach i zebrana w talii paskiem, a opada w miękkich fałdach, przez które przeświecają
kolana.
Pięć pozostałych alegorycznych posągów biskupiego nagrobka odznacza się zdecydowanie niższym
poziomem wykonania i tworzy dość jednolity pod względem formy zespół (il. 12). Ich okrągłe, schematycz-
ne twarze pozbawione są głębszego wyrazu, identyczne fryzury spięte zostały nad czołem rozetką, a w mo-
delowanych schematycznie szatach grube fałdy ogólnie i płasko kształtowane oraz płytko cięte, wydają
się istnieć niezależnie od okrywanych kształtów; ich układ jest niekiedy pozbawiony logiki, szczególnie
3 — Rocznik Historii Sztuki, t. XX