DOI Artikel:
Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: Mistrz Nagrobka Provany - rzeźbiarz krakowski przełomu XVI i XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0070
66
KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA
W fasadzie budynku Logetty przy dzwonnicy Bazyliki Św. Marka (1538—1540, Jacopo Sansovino)
(il. 47), zastosowano trójosiowe schematy zaadaptowane z układu łuku triumfalnego o — podobnie jak
w naszych dziełach — nieco ciężkich, przysadzistych proporcjach, złożone z półkoliście zamkniętej
arkady pośrodku i partii bocznych mieszczących nisze z posągami (1545)257. Podobny schemat za-
stosowano też m.in. w projekcie fasady Scuola Grande delia Misericordia (po 1570, Jacopo Sansovino,
atrybuowany niekiedy Palladiowi)258 (il. 48), gdzie zredukowano pola nad przelotami bocznymi, podob-
nie jak ma to miejsce w naszych dziełach. Trójosiowe kompozycje z półkolistą arkadą i oddzielonymi od
niej przez kolumny bocznymi skrzydłami, mieszczącymi półkoliście zamknięte nisze, oglądamy też w li-
cznych projektach portali 259 i łuków triumfalnych260, a w bocznej elewacji Loggia del Capitaniato
w Vicenzy (1571 — 1572, Andréa Palladio)261 (il. 49) zastosowano schemat serliany, któremu szczególnie
bliski jest drugoplanowy podział w kompozycji naszych nagrobków. Trójosiowe układy, do których
zbliża się ich kompozycja, występują też w fasadach weneckich pałaców (m.in. Palazzo Grimani a San
Luca nad Canale Grande, ok. 1550 i Palazzo Cornaro a San Polo, dzieła Michèle Sanmichelego)262.
W sztuce Wenecji częste są też kolumny korynckie o gładkich trzonach (Logetta, fasada Biblioteki
Św. Marka), kolumny rustykowane, wywodzące się ze sztuki włoskiej 263, a na terenie Veneto występują-
ce zarówno w czołowych dziełach (sansovinowska fasada mennicy — La Zecca — w Wenecji), jak
w obiektach mniej eksponowanych (fasada pałacyku Casa Longobarda w Assolo Veneto, ok. 1580),
a także kolumny o trzonach pokrytych w dolnej partii dekoracją (fasada Scuola Grande di San Rocco,
1549) oraz cały szereg form zdobniczych, zastosowanych w naszych nagrobkach, jak: plastyczne festony
z owoców i liści zawieszone na wstęgach (fasada Logetty, fryz Biblioteki Św. Marka, dekoracje licznych
ołtarzy), ornament złożony ze sznura cekinów poprzedzielanych liśćmi akantu (ołtarz Sakramentu
w San Giuliano, 1577- 1578264 (il. 50), ołtarz rodziny Dolfm w San Salvatore, ok. 1585265 (il. 51) - na
archiwoltach i licach pilastrów; sale Pałacu Dożów266 — gdzie ramuje pola plafonów; dekoracja Loggi
del Capitaniato w Vicenzy267), pewne motywy i układy panopliowe (dekoracja sal Pałacu Dożów,
portalu Arsenału, metop belkowania Biblioteki Św. Marka — tu m.in. panoplion z głową Meduzy na
tarczy, ułożonej na tle skrzyżowanego oręża, jak w dekoracji nagrobka Provany). Nawet tak powszechny
w sztuce północnej, głównie kręgu Florisa, motyw vanitatywny, jakim są aniołki z czaszkami gaszące
pochodnie, spotykamy w weneckim nagrobku biskupa Jacopo Pesaro (1524), w bazylice Santa Maria
Gloriosa dei Frari. Również „północny", jak mogłoby się wydawać, sposób kształtowania obramień
kartuszy i tablic w dziełach naszej grupy oglądamy w nagrobku doży Francesco Veniera w San Salvatore
(Jacopo Sansovino) w dwóch kartuszach w rolwerkowych obramieniach, z nitami i wstęgami, po obu
stronach łuku arkady268, a w innych dziełach weneckich takie drobne elementy, jak przestylizowany
kymation joński269, motyw podwójnego zwoju spiętego pierścieniem270, czy pewne charakterystyczne
formy rozet271.
Wśród wykładzin z kolorowego marmuru, charakterystycznych dla sztuki weneckiej, spotykamy
powtórzone w naszych nagrobkach wzory, złożone z kół (nagrobek Jacopo Pesaro, 1524, Santa Maria
Gloriosa dei Frari; fasada Scuola Grande di San Rocco, 1517 — 1560)272, kół i rombów (nagrobek
257 Ostatnio: J. B. Bury, The Loggetta in 1540, „The Burlington Magazine" 122, 1980, nr 930, s. 631-635.
258 Oryginał w Museo Civico w Vicenzy nr D 18r — repr.: G. G. Zorzi, Le operę pubbliche e i pałazzi privati di Andréa
Palladio, Venezia 1965, il. 101; tenże, Le chiese e i ponti di Andréa Palladio, Venezia 1966, il. 208 i 209.
259 Np. Andréa Palladio — por. m.in. Hughes, op. cit., t. I, tabl. 38.
260 Por. Zorzi, Le opère m.in. il. 139, 141.
261 A. Venditti, La Loggia del Capitaniato, Vicenza 1969.
262 Por. D. Howard, Jacopo Sansovino. Architecture and Patronage in Renaissance Venice, New Haven —London 1975, s. 142
i il. 100; E. В as si, Palazzi di Venezia, Venezia 1976, s. 334 i il. 477 — 451.
263 pQr l Heydenreich, // bugnato rustico nel Quattro e nel Cinquecento, „Bolletino del Centro Internazionale di Studi
d'Architettura Andréa Palladio" II: 1960, s. 41; E. Gombrich, Zur Werke Giulio Romanos, „Jahrbuch der Kunsthistorischen
Sammlungen in Wien", N.F., VIII: 1934, s. 38, IX, 1935, s. 143.
264 Por. W. Timofiewitsch, Girolamo Campagna. Studien zur venezianischen Plastik um das Jahr 1600, Munchen 1972,
il. 2-3 i s. 235-236.
265 Ibid., s. 249-251 i il. 34-37.
266 Por. Zorzi, Le opère..., il. 116-117.
267 Venditti, op. cit.
268 pQr l. Pittoni, Jacopo Sansovino scultore, Venezia 1909, il. 82.
269 M.in. w kaplicy chórowej w San Sebastiano, ок. 1510 — por. J. Baum, Baukunst und dekorative Plastik der
Frùhrenaissance in Italien, Stuttgart 1926, s. 158.
270 M.in. w dekoracji stropów Pałacu Dożów: w Sali Grimani i w Sali Erizzo — por. W. Wolters, Plastische Decken-
dekorationen des Cinquecento in Venedig und in Veneto, Berlin 1968, il. 2, 3.
271 Por. dekoracje stropów sal Pałacu Dożów (Ibid.), niektóre projektowane przez Serlia (Ibid., s. 41 п.; Kowalczyk,
Serlio..., s. 31).
272 Por. R. von Malsburg, Die Architektur des Scuola Grande di San Rocco in Venedig, Heidelberg 1976.
KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA
W fasadzie budynku Logetty przy dzwonnicy Bazyliki Św. Marka (1538—1540, Jacopo Sansovino)
(il. 47), zastosowano trójosiowe schematy zaadaptowane z układu łuku triumfalnego o — podobnie jak
w naszych dziełach — nieco ciężkich, przysadzistych proporcjach, złożone z półkoliście zamkniętej
arkady pośrodku i partii bocznych mieszczących nisze z posągami (1545)257. Podobny schemat za-
stosowano też m.in. w projekcie fasady Scuola Grande delia Misericordia (po 1570, Jacopo Sansovino,
atrybuowany niekiedy Palladiowi)258 (il. 48), gdzie zredukowano pola nad przelotami bocznymi, podob-
nie jak ma to miejsce w naszych dziełach. Trójosiowe kompozycje z półkolistą arkadą i oddzielonymi od
niej przez kolumny bocznymi skrzydłami, mieszczącymi półkoliście zamknięte nisze, oglądamy też w li-
cznych projektach portali 259 i łuków triumfalnych260, a w bocznej elewacji Loggia del Capitaniato
w Vicenzy (1571 — 1572, Andréa Palladio)261 (il. 49) zastosowano schemat serliany, któremu szczególnie
bliski jest drugoplanowy podział w kompozycji naszych nagrobków. Trójosiowe układy, do których
zbliża się ich kompozycja, występują też w fasadach weneckich pałaców (m.in. Palazzo Grimani a San
Luca nad Canale Grande, ok. 1550 i Palazzo Cornaro a San Polo, dzieła Michèle Sanmichelego)262.
W sztuce Wenecji częste są też kolumny korynckie o gładkich trzonach (Logetta, fasada Biblioteki
Św. Marka), kolumny rustykowane, wywodzące się ze sztuki włoskiej 263, a na terenie Veneto występują-
ce zarówno w czołowych dziełach (sansovinowska fasada mennicy — La Zecca — w Wenecji), jak
w obiektach mniej eksponowanych (fasada pałacyku Casa Longobarda w Assolo Veneto, ok. 1580),
a także kolumny o trzonach pokrytych w dolnej partii dekoracją (fasada Scuola Grande di San Rocco,
1549) oraz cały szereg form zdobniczych, zastosowanych w naszych nagrobkach, jak: plastyczne festony
z owoców i liści zawieszone na wstęgach (fasada Logetty, fryz Biblioteki Św. Marka, dekoracje licznych
ołtarzy), ornament złożony ze sznura cekinów poprzedzielanych liśćmi akantu (ołtarz Sakramentu
w San Giuliano, 1577- 1578264 (il. 50), ołtarz rodziny Dolfm w San Salvatore, ok. 1585265 (il. 51) - na
archiwoltach i licach pilastrów; sale Pałacu Dożów266 — gdzie ramuje pola plafonów; dekoracja Loggi
del Capitaniato w Vicenzy267), pewne motywy i układy panopliowe (dekoracja sal Pałacu Dożów,
portalu Arsenału, metop belkowania Biblioteki Św. Marka — tu m.in. panoplion z głową Meduzy na
tarczy, ułożonej na tle skrzyżowanego oręża, jak w dekoracji nagrobka Provany). Nawet tak powszechny
w sztuce północnej, głównie kręgu Florisa, motyw vanitatywny, jakim są aniołki z czaszkami gaszące
pochodnie, spotykamy w weneckim nagrobku biskupa Jacopo Pesaro (1524), w bazylice Santa Maria
Gloriosa dei Frari. Również „północny", jak mogłoby się wydawać, sposób kształtowania obramień
kartuszy i tablic w dziełach naszej grupy oglądamy w nagrobku doży Francesco Veniera w San Salvatore
(Jacopo Sansovino) w dwóch kartuszach w rolwerkowych obramieniach, z nitami i wstęgami, po obu
stronach łuku arkady268, a w innych dziełach weneckich takie drobne elementy, jak przestylizowany
kymation joński269, motyw podwójnego zwoju spiętego pierścieniem270, czy pewne charakterystyczne
formy rozet271.
Wśród wykładzin z kolorowego marmuru, charakterystycznych dla sztuki weneckiej, spotykamy
powtórzone w naszych nagrobkach wzory, złożone z kół (nagrobek Jacopo Pesaro, 1524, Santa Maria
Gloriosa dei Frari; fasada Scuola Grande di San Rocco, 1517 — 1560)272, kół i rombów (nagrobek
257 Ostatnio: J. B. Bury, The Loggetta in 1540, „The Burlington Magazine" 122, 1980, nr 930, s. 631-635.
258 Oryginał w Museo Civico w Vicenzy nr D 18r — repr.: G. G. Zorzi, Le operę pubbliche e i pałazzi privati di Andréa
Palladio, Venezia 1965, il. 101; tenże, Le chiese e i ponti di Andréa Palladio, Venezia 1966, il. 208 i 209.
259 Np. Andréa Palladio — por. m.in. Hughes, op. cit., t. I, tabl. 38.
260 Por. Zorzi, Le opère m.in. il. 139, 141.
261 A. Venditti, La Loggia del Capitaniato, Vicenza 1969.
262 Por. D. Howard, Jacopo Sansovino. Architecture and Patronage in Renaissance Venice, New Haven —London 1975, s. 142
i il. 100; E. В as si, Palazzi di Venezia, Venezia 1976, s. 334 i il. 477 — 451.
263 pQr l Heydenreich, // bugnato rustico nel Quattro e nel Cinquecento, „Bolletino del Centro Internazionale di Studi
d'Architettura Andréa Palladio" II: 1960, s. 41; E. Gombrich, Zur Werke Giulio Romanos, „Jahrbuch der Kunsthistorischen
Sammlungen in Wien", N.F., VIII: 1934, s. 38, IX, 1935, s. 143.
264 Por. W. Timofiewitsch, Girolamo Campagna. Studien zur venezianischen Plastik um das Jahr 1600, Munchen 1972,
il. 2-3 i s. 235-236.
265 Ibid., s. 249-251 i il. 34-37.
266 Por. Zorzi, Le opère..., il. 116-117.
267 Venditti, op. cit.
268 pQr l. Pittoni, Jacopo Sansovino scultore, Venezia 1909, il. 82.
269 M.in. w kaplicy chórowej w San Sebastiano, ок. 1510 — por. J. Baum, Baukunst und dekorative Plastik der
Frùhrenaissance in Italien, Stuttgart 1926, s. 158.
270 M.in. w dekoracji stropów Pałacu Dożów: w Sali Grimani i w Sali Erizzo — por. W. Wolters, Plastische Decken-
dekorationen des Cinquecento in Venedig und in Veneto, Berlin 1968, il. 2, 3.
271 Por. dekoracje stropów sal Pałacu Dożów (Ibid.), niektóre projektowane przez Serlia (Ibid., s. 41 п.; Kowalczyk,
Serlio..., s. 31).
272 Por. R. von Malsburg, Die Architektur des Scuola Grande di San Rocco in Venedig, Heidelberg 1976.