182
MARIUSZ KARPOWICZ
61. В. Fontana, kompozycja alegoryczna. Uherćice, zamek.
personifikacja własnej profesji — Rzeźby. Putto za pomocą młota i dłuta wykuwa portret innego putta,
a jeszcze jedno wygląda zza pleców małego artysty. Malarstwo wyobrażone jest jako aniołek malujący perso-
nifikację Virtus — Cnoty jako takiej (w zbroi, szyszaku, z włócznią, ze słońcem na piersi, z tarczą) (il. 59, 60)27.
U spodu tego malowidła widnieje tarcza herbowa właściciela — polski herb Doliwa, a za nią — szabla
(polski atrybut szlachectwa) oraz kapitalnie wykonany szkic rysunkowy kobiecego aktu (ryty!) na kartce
papieru. Od góry ów wizerunek Virtus podtrzymuje wielki geniusz ze skrzydłami i długą trąbą — Sława,
Honos, która jest nagrodą Cnoty28.
Relief z Muzyką podzielony został na dwa odłamy — z prawej trzy aniołki śpiewają (trzymają nuty)
i grają (na flecie?), a dwie mandoliny leżą u ich stóp — to Muzyka Świecka. Z lewej — putto w szyszaku
z mieczem, a drugie ze sztandarem śpiewają mając u nóg bęben wojskowy — to Muzyka Wojskowa.
Dwa ostatnie reliefy, bardzo w gruncie rzeczy płaskie, szczególny nacisk mają położony na owe stale
przez nas opisywane partie ryte. Rysunek drapany w gipsie awansował tu do rangi tak ważnego środka
wyrazu, jakiego jeszcze w kościele Św. Anny nie obserwowaliśmy. Tam bowiem był dodatkiem, uzupeł-
niał, podkreślał kontur smużką cienia. Tutaj stał się pełnoprawnym środkiem kreacji, a nawet więcej —
głównym środkiem, bowiem większość kompozycji jest nie wypukła, a właśnie ryta, a ponadto wszystkie
partie wypukłe wykańczane są rytem. Jaka jest niezawodność i finezja tego rytu przekonuje może
najbardziej obserwacja dolnych partii reliefu z Malarstwem i Rzeźbą, gdzie tego rodzaju podrysowania
mają już partie całkiem niezależne od wypukłości właściwego reliefu. Na przykład paleta z pędzlami, tło
aniołka-rzeźbiarza, szyszak personifikacji Virtus. Został tu przez Baltazara dokonany dalszy krok ku
wzbogaceniu repertuaru środków. Godna jest też podkreślenia łatwość i swoboda w budowie złudzeń
27 Na pewno nie jest to Bellona, jak uważał J. Pagaczewski, Baltazar Fontana w Krakowie, „Rocznik Krakowski", XI: 1909,
s. 41; Por.: C. Ripa, Iconologia, w wyd. Venetia 1669, s. 671—673.
28 Jeden z najbardziej rozpowszechnionych toposów Czasów Nowożytnych, opartych na opinii św. Tomasza z Akwinu —
„Honos est cuius libet virtutis proemium" — Summa Theologiae, 2, 2, 129, art. 4.
MARIUSZ KARPOWICZ
61. В. Fontana, kompozycja alegoryczna. Uherćice, zamek.
personifikacja własnej profesji — Rzeźby. Putto za pomocą młota i dłuta wykuwa portret innego putta,
a jeszcze jedno wygląda zza pleców małego artysty. Malarstwo wyobrażone jest jako aniołek malujący perso-
nifikację Virtus — Cnoty jako takiej (w zbroi, szyszaku, z włócznią, ze słońcem na piersi, z tarczą) (il. 59, 60)27.
U spodu tego malowidła widnieje tarcza herbowa właściciela — polski herb Doliwa, a za nią — szabla
(polski atrybut szlachectwa) oraz kapitalnie wykonany szkic rysunkowy kobiecego aktu (ryty!) na kartce
papieru. Od góry ów wizerunek Virtus podtrzymuje wielki geniusz ze skrzydłami i długą trąbą — Sława,
Honos, która jest nagrodą Cnoty28.
Relief z Muzyką podzielony został na dwa odłamy — z prawej trzy aniołki śpiewają (trzymają nuty)
i grają (na flecie?), a dwie mandoliny leżą u ich stóp — to Muzyka Świecka. Z lewej — putto w szyszaku
z mieczem, a drugie ze sztandarem śpiewają mając u nóg bęben wojskowy — to Muzyka Wojskowa.
Dwa ostatnie reliefy, bardzo w gruncie rzeczy płaskie, szczególny nacisk mają położony na owe stale
przez nas opisywane partie ryte. Rysunek drapany w gipsie awansował tu do rangi tak ważnego środka
wyrazu, jakiego jeszcze w kościele Św. Anny nie obserwowaliśmy. Tam bowiem był dodatkiem, uzupeł-
niał, podkreślał kontur smużką cienia. Tutaj stał się pełnoprawnym środkiem kreacji, a nawet więcej —
głównym środkiem, bowiem większość kompozycji jest nie wypukła, a właśnie ryta, a ponadto wszystkie
partie wypukłe wykańczane są rytem. Jaka jest niezawodność i finezja tego rytu przekonuje może
najbardziej obserwacja dolnych partii reliefu z Malarstwem i Rzeźbą, gdzie tego rodzaju podrysowania
mają już partie całkiem niezależne od wypukłości właściwego reliefu. Na przykład paleta z pędzlami, tło
aniołka-rzeźbiarza, szyszak personifikacji Virtus. Został tu przez Baltazara dokonany dalszy krok ku
wzbogaceniu repertuaru środków. Godna jest też podkreślenia łatwość i swoboda w budowie złudzeń
27 Na pewno nie jest to Bellona, jak uważał J. Pagaczewski, Baltazar Fontana w Krakowie, „Rocznik Krakowski", XI: 1909,
s. 41; Por.: C. Ripa, Iconologia, w wyd. Venetia 1669, s. 671—673.
28 Jeden z najbardziej rozpowszechnionych toposów Czasów Nowożytnych, opartych na opinii św. Tomasza z Akwinu —
„Honos est cuius libet virtutis proemium" — Summa Theologiae, 2, 2, 129, art. 4.