DOI Artikel:
Karpowicz, Mariusz: Baltazar Fontana - rzeźbiarz
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0197
BALTAZAR FONTANA - RZEŹBIARZ
193
71. B. Fontana, Św. Scholastyka, fragment. Velehrad, północny transept.
Zmartwychwstały. Baltazar obdarzył go zdumieniem (wyraz twarzy, otwarte usta, ruch lewej ręki),
a także zupełnym oderwaniem świadomości od rzeczywistości (osłabienie prawej ręki, które spowodowa-
ło ukośne opadnięcie włóczni). Element dramatyczny wnosi draperia płaszcza, skłębiona u lewego boku.
Przykładem najbardziej lirycznych stanów ducha, uosobionych przez figury ołtarzowe, niech będzie
statua św. Scholastyki z północnego ramienia transeptu w Velehradzie (il. 70, 71). Głowa uniesiona do
góry, oczy wpatrzone w niebo, półotwarte usta i wyraz bezgranicznej, spokojnej pogody w twarzy — tak
scharakteryzował Baltazar tę świętą zakonnicę. Przyglądając się tej szczęśliwej, wpatrzonej w niebo, dość
pulchnej i pospolitej twarzy, widzimy, że święta wyobcowana jest całkowicie ze wszystkich ziemskich
akcji, zapatrzona w niebo, przeżywa nie wyniszczającą ekstazę, jak tyle ołtarzowych figur wedle recepty
berniniowskiej św. Teresy, a łagodne zachwycenie. Porównać można jej wyraz twarzy z inną, własnoręcz-
ną pracą młodego Berniniego — z popiersiem „Anima Beata"3. Względnie z drugą wersją takiej wpa-
trzonej w niebo „duszy błogosławionej", to jest z figurą św. Bibiany, jaką Bernini wykonał do kościoła
tejże świętej4. Te dwa studia mistrza Gianlorenzo stały się ostatnio obiektem specjalnych studiów, które
starały się dociec, jaka jest wymowa ideowa obu tych wyobrażeń kontaktu z życiem wyższym. Zwyciężył
pogląd, że był Bernini zainspirowany dziełami z zakresu duchowości św. Ignacego Loyoli. O ile koncep-
cja świętości była przez Berniniego przyjęta za św. Franciszkiem Salezym, który od 1642 r. miał na niego
wielki wpływ, o tyle sam stosunek duszy wybranej do Boga — miłość połączona z szacunkiem, „Amore
eon reverenza" — przyswoił sobie Bernini z „Exertitia Spiritualia" Św. Ignacego. Obie rzeźby wymienio-
ne wyżej realizują zdaniem badaczy tę ostatnią koncepcję5. Baltazar znał oczywiście oba dzieła Ber-
niniego, jego własna figura z Velehradu tego dowodzi. Ale zapewne znał także pisma św. Ignacego.
3 Dzisiaj w Rzymie. R. Wittkower, Gian Lorenzo Bernini, the Sculptor of the Roman Baroque, London 1955, s. 117, il. 7.
4 Wittkower, op. cit., s. 186-187. Wykonana w latach 1624-1626.
5 O duchowości Berniniego zobacz: R. Kuhn, Die Enstehung des Berninischen Heligenbildes, Berlin 1967 (o wpływie
św. Franciszka de Sales) oraz tenże, Gian Lorenzo Bernini und Ignatius von Loyola, [w:] Ar go. Festschrift fur Kurt Badt.
Herausgegeben von Martin Gosebruch und Lorenz Dittmann, Koln 1970, s. 297 — 323.
25 - Rocznik Historii Sztuki, t. XX
193
71. B. Fontana, Św. Scholastyka, fragment. Velehrad, północny transept.
Zmartwychwstały. Baltazar obdarzył go zdumieniem (wyraz twarzy, otwarte usta, ruch lewej ręki),
a także zupełnym oderwaniem świadomości od rzeczywistości (osłabienie prawej ręki, które spowodowa-
ło ukośne opadnięcie włóczni). Element dramatyczny wnosi draperia płaszcza, skłębiona u lewego boku.
Przykładem najbardziej lirycznych stanów ducha, uosobionych przez figury ołtarzowe, niech będzie
statua św. Scholastyki z północnego ramienia transeptu w Velehradzie (il. 70, 71). Głowa uniesiona do
góry, oczy wpatrzone w niebo, półotwarte usta i wyraz bezgranicznej, spokojnej pogody w twarzy — tak
scharakteryzował Baltazar tę świętą zakonnicę. Przyglądając się tej szczęśliwej, wpatrzonej w niebo, dość
pulchnej i pospolitej twarzy, widzimy, że święta wyobcowana jest całkowicie ze wszystkich ziemskich
akcji, zapatrzona w niebo, przeżywa nie wyniszczającą ekstazę, jak tyle ołtarzowych figur wedle recepty
berniniowskiej św. Teresy, a łagodne zachwycenie. Porównać można jej wyraz twarzy z inną, własnoręcz-
ną pracą młodego Berniniego — z popiersiem „Anima Beata"3. Względnie z drugą wersją takiej wpa-
trzonej w niebo „duszy błogosławionej", to jest z figurą św. Bibiany, jaką Bernini wykonał do kościoła
tejże świętej4. Te dwa studia mistrza Gianlorenzo stały się ostatnio obiektem specjalnych studiów, które
starały się dociec, jaka jest wymowa ideowa obu tych wyobrażeń kontaktu z życiem wyższym. Zwyciężył
pogląd, że był Bernini zainspirowany dziełami z zakresu duchowości św. Ignacego Loyoli. O ile koncep-
cja świętości była przez Berniniego przyjęta za św. Franciszkiem Salezym, który od 1642 r. miał na niego
wielki wpływ, o tyle sam stosunek duszy wybranej do Boga — miłość połączona z szacunkiem, „Amore
eon reverenza" — przyswoił sobie Bernini z „Exertitia Spiritualia" Św. Ignacego. Obie rzeźby wymienio-
ne wyżej realizują zdaniem badaczy tę ostatnią koncepcję5. Baltazar znał oczywiście oba dzieła Ber-
niniego, jego własna figura z Velehradu tego dowodzi. Ale zapewne znał także pisma św. Ignacego.
3 Dzisiaj w Rzymie. R. Wittkower, Gian Lorenzo Bernini, the Sculptor of the Roman Baroque, London 1955, s. 117, il. 7.
4 Wittkower, op. cit., s. 186-187. Wykonana w latach 1624-1626.
5 O duchowości Berniniego zobacz: R. Kuhn, Die Enstehung des Berninischen Heligenbildes, Berlin 1967 (o wpływie
św. Franciszka de Sales) oraz tenże, Gian Lorenzo Bernini und Ignatius von Loyola, [w:] Ar go. Festschrift fur Kurt Badt.
Herausgegeben von Martin Gosebruch und Lorenz Dittmann, Koln 1970, s. 297 — 323.
25 - Rocznik Historii Sztuki, t. XX