DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Rola Rzymu w późnobarokowej architekturze polskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0260
256
JERZY KOWALCZYK
4 5 -10 м
t i i
30. Kościół parafialny w Karczewie, rzut poziomy, 1728 — 1733.
Pomiar arch. H. Kuder, 1909.
Sette Dolori, dziele Borrominiego (ok. 1662). Jeśli chodzi o plan wnętrza, trafnie Piotr Bohdziewicz
wskazał na podobieństwo z kościołem SS. Apostoli, gruntownie przebudowanym przez Francesco Fon-
tanę (1702 — 1708)188. Świadczy o tym nie tylko alternacyjny rytm podziałów ściany na szersze arkadowe
i węższe ślepe przęsła, ale także opracowanie kaplic, nakrytych owalnymi kopułkami i rozdzielonych
głębokimi przejściami flankowanymi kolumienkami. Natomiast prezbiterium zamknięte prosto z oł-
tarzem kolumnowym, włączonym w system porządków całego kościoła warszawskiego bardziej przypo-
mina wnętrze kościoła Gesù e Maria, dzieła Carla Rainaldiego (1670 —1675)189. Ołtarz główny w koś-
ciele Wizytek jest integralną całością architektury kościoła, dlatego autorem jego był z pewnością Karol
Antoni Bay. Nieuzasadnione jest więc wyłączanie go z całego dzieła tegoż architekta i przypisywanie
Efraimowi Schroegerowi190. W czasie drugiego etapu prac przy wystroju wnętrza kościoła (1754— 1761)
nie zrealizowane projekty Baya poddano modernizacji jedynie w zakresie ornamentyki. Znakomitym
wykonawcą, a może także i projektantem owej modernizacji ołtarza był rzeźbiarz Jan Jerzy Plersch191.
Prekursorską kompozycję wnętrza otrzymał kościół parafialny w Karczewie k. Warszawy, wzniesio-
ny w latach 1728 — 1733 z fundacji Franciszka Bielińskiego, marszałka nadwornego koronnego, znanego
z zamiłowań architektonicznych192. Czterokolumnowy ołtarz główny należał do omawianego typu
rzymskiego ołtarzy integralnie wpisanych w architekturę kościoła. Niestety, uległ on rozbiórce wraz
z całym prezbiterium w związku z rozbudową kościoła w latach 1911 — 1913. Korpus nawowy, szczęś-
liwie zachowany, ma trzy przęsła wydzielone filarami przyściennymi w postaci wiązek złożonych z pilast-
rów i kolumn od czoła (il. 30, 31). Otóż redakcja porządku architektonicznego, a więc kanelowane
kolumny korynckie, belkowanie z gzymsem na kroksztynach i fryzem z rozetami — jak trafnie zaobser-
wował Piotr Bohdziewicz — nawiązuje do porządku korynckiego, jaki zastosował Carlo Rainaldi we
wnętrzu kolumnowego kościoła S. Maria in Campitelli193. Tendencja do stosowania klasycznych form
188 P. Bohdziewicz, Kościół i klasztor PP. Wizytek w Warszawie, [w:] tegoż, Studia z dziejów sztuki polskiej w okresie
baroku i rokoka, Lublin 1973, s. 61, il. 77.
189 Ibid., s. 61, il. 75.
190 S. Lorentz, Architekt PP. Wizytek z lat 1754-1762, „BHS" XX: 1959, nr 2, s. 381.
191 J. Kraszewska, Materiały do historii budowy kościoła SS. Wizytek w Warszawie, „BHS" V: 1937, nr 3/4, s. 329.
192 P. Bohdziewicz, Kościół późnobarokowy w Karczewie, „BHS" IX: 1947, nr 3/4, s. 266 — kościół został konsekrowany
już w czerwcu 1733 r. K. Guttmejer, Kościół w Karczewie pod Warszawą, „KAU" XXXVII: 1992, z. 4, s. 316.
193 Bohdziewicz, op. cit., s. 278.
JERZY KOWALCZYK
4 5 -10 м
t i i
30. Kościół parafialny w Karczewie, rzut poziomy, 1728 — 1733.
Pomiar arch. H. Kuder, 1909.
Sette Dolori, dziele Borrominiego (ok. 1662). Jeśli chodzi o plan wnętrza, trafnie Piotr Bohdziewicz
wskazał na podobieństwo z kościołem SS. Apostoli, gruntownie przebudowanym przez Francesco Fon-
tanę (1702 — 1708)188. Świadczy o tym nie tylko alternacyjny rytm podziałów ściany na szersze arkadowe
i węższe ślepe przęsła, ale także opracowanie kaplic, nakrytych owalnymi kopułkami i rozdzielonych
głębokimi przejściami flankowanymi kolumienkami. Natomiast prezbiterium zamknięte prosto z oł-
tarzem kolumnowym, włączonym w system porządków całego kościoła warszawskiego bardziej przypo-
mina wnętrze kościoła Gesù e Maria, dzieła Carla Rainaldiego (1670 —1675)189. Ołtarz główny w koś-
ciele Wizytek jest integralną całością architektury kościoła, dlatego autorem jego był z pewnością Karol
Antoni Bay. Nieuzasadnione jest więc wyłączanie go z całego dzieła tegoż architekta i przypisywanie
Efraimowi Schroegerowi190. W czasie drugiego etapu prac przy wystroju wnętrza kościoła (1754— 1761)
nie zrealizowane projekty Baya poddano modernizacji jedynie w zakresie ornamentyki. Znakomitym
wykonawcą, a może także i projektantem owej modernizacji ołtarza był rzeźbiarz Jan Jerzy Plersch191.
Prekursorską kompozycję wnętrza otrzymał kościół parafialny w Karczewie k. Warszawy, wzniesio-
ny w latach 1728 — 1733 z fundacji Franciszka Bielińskiego, marszałka nadwornego koronnego, znanego
z zamiłowań architektonicznych192. Czterokolumnowy ołtarz główny należał do omawianego typu
rzymskiego ołtarzy integralnie wpisanych w architekturę kościoła. Niestety, uległ on rozbiórce wraz
z całym prezbiterium w związku z rozbudową kościoła w latach 1911 — 1913. Korpus nawowy, szczęś-
liwie zachowany, ma trzy przęsła wydzielone filarami przyściennymi w postaci wiązek złożonych z pilast-
rów i kolumn od czoła (il. 30, 31). Otóż redakcja porządku architektonicznego, a więc kanelowane
kolumny korynckie, belkowanie z gzymsem na kroksztynach i fryzem z rozetami — jak trafnie zaobser-
wował Piotr Bohdziewicz — nawiązuje do porządku korynckiego, jaki zastosował Carlo Rainaldi we
wnętrzu kolumnowego kościoła S. Maria in Campitelli193. Tendencja do stosowania klasycznych form
188 P. Bohdziewicz, Kościół i klasztor PP. Wizytek w Warszawie, [w:] tegoż, Studia z dziejów sztuki polskiej w okresie
baroku i rokoka, Lublin 1973, s. 61, il. 77.
189 Ibid., s. 61, il. 75.
190 S. Lorentz, Architekt PP. Wizytek z lat 1754-1762, „BHS" XX: 1959, nr 2, s. 381.
191 J. Kraszewska, Materiały do historii budowy kościoła SS. Wizytek w Warszawie, „BHS" V: 1937, nr 3/4, s. 329.
192 P. Bohdziewicz, Kościół późnobarokowy w Karczewie, „BHS" IX: 1947, nr 3/4, s. 266 — kościół został konsekrowany
już w czerwcu 1733 r. K. Guttmejer, Kościół w Karczewie pod Warszawą, „KAU" XXXVII: 1992, z. 4, s. 316.
193 Bohdziewicz, op. cit., s. 278.