DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Rola Rzymu w późnobarokowej architekturze polskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0262
258
JERZY KOWALCZYK
32. Wnętrze kościoła par. w Puchaczowie, 1764—1781, arch. J. Horscn.
w obydwu wnętrzach jest widoczna. Istnieją jednak także istotne różnice. W karczewskim kościele
wyczuwa się dążność do zaakcentowania przewagi pionów nad poziomami, do artykulacji wertykalnej
i do formowania przestrzeni dynamicznej, rytmicznie pulsującej. Te znamiona oraz diagonalne ustawie-
nie wiązkowych filarów prowadzą do sztuki pozarzymskiej Guarina Guariniego. Szczególnie bliskie jest
wnętrze kościoła Immaculata Concezione w Turynie tegoż architekta (1673 — 1697), z analogicznym jak
w Karczewie układem przęseł: środkowego o ścianie prostej i dwu skrajnych wklęsło w planie wygiętych.
Kościół w Karczewie, choć jest wczesnym przykładem oddziaływania koncepcji Guariniego, wykazuje
również inspiracje sztuki Borrominiego, zwłaszcza w kompozycji fasady.
Na duże trudności natrafiamy przy ustaleniu autorstwa karczewskiego kościoła, gdyż jego wnętrze
jest wyjątkowe w polskiej architekturze. Piotr Bohdziewicz łączył je z młodym architektem Ja-
kubem Fontaną, który miał zaprojektować kościół zaraz po powrocie ze studiów w Rzymie194. At-
rybucji tej nie podtrzymała Aldona Bartczakowa, gdyż zdaniem tej autorki, Fontana wrócił ze studiów
dopiero ok. 1737 r.195 Z kolei Jacek Gajewski przypisał architekturę kościoła w Karczewie Karolowi
Antoniemu Bayowi196, choć brakuje analogii z wnętrzami kościelnymi projektowanymi przez tegoż
architekta.
Do nurtu o tradycji guariniowskiej można zaliczyć wnętrza kościołów budowanych na terenie Lubel-
szczyzny i Podlasia przez Józefa Horscha, architekta z Wiednia. Nadał on wnętrzom kościołów jedno-
nawowych układ tzw. łańcuchowy, z przęsłami o wklęsło wygiętych ścianach i żaglastych sklepieniach
(Baranów n. Wieprzem, 1764—1781). Szczególnie interesującym dziełem tegoż architekta jest wnętrze
kościoła parafialnego w Puchaczowie (1778 — 1786), ze względu na niezwykłe efekty perspektywiczne
i luministyczne (il. 32)197. Józef Horsch zastosował tu w przęsłach nawy wysokie okna, przez które
194 Ibid., s. 279.
195 A. Bartczakowa, Jakub Fontana architekt warszawski XVIII wieku, Warszawa 1970, s. 35.
196 Gajewski, op. cit. (zob. przyp. 100), s. 548. Atrybucje tę podtrzymał Guttmejer, op. cit., s. 320 — 322.
197 J. Kowalczyk, Architektura sakralna między Wisłą a Bugiem w okresie późnego baroku, [w:] Dzieje Lubelszczyzny,
t. VI: Między Wschodem i Zachodem. Cz. III. Kultura artystyczna, pod red. T. Chrzanowskiego, Lublin 1992, s. 77 — 83.
JERZY KOWALCZYK
32. Wnętrze kościoła par. w Puchaczowie, 1764—1781, arch. J. Horscn.
w obydwu wnętrzach jest widoczna. Istnieją jednak także istotne różnice. W karczewskim kościele
wyczuwa się dążność do zaakcentowania przewagi pionów nad poziomami, do artykulacji wertykalnej
i do formowania przestrzeni dynamicznej, rytmicznie pulsującej. Te znamiona oraz diagonalne ustawie-
nie wiązkowych filarów prowadzą do sztuki pozarzymskiej Guarina Guariniego. Szczególnie bliskie jest
wnętrze kościoła Immaculata Concezione w Turynie tegoż architekta (1673 — 1697), z analogicznym jak
w Karczewie układem przęseł: środkowego o ścianie prostej i dwu skrajnych wklęsło w planie wygiętych.
Kościół w Karczewie, choć jest wczesnym przykładem oddziaływania koncepcji Guariniego, wykazuje
również inspiracje sztuki Borrominiego, zwłaszcza w kompozycji fasady.
Na duże trudności natrafiamy przy ustaleniu autorstwa karczewskiego kościoła, gdyż jego wnętrze
jest wyjątkowe w polskiej architekturze. Piotr Bohdziewicz łączył je z młodym architektem Ja-
kubem Fontaną, który miał zaprojektować kościół zaraz po powrocie ze studiów w Rzymie194. At-
rybucji tej nie podtrzymała Aldona Bartczakowa, gdyż zdaniem tej autorki, Fontana wrócił ze studiów
dopiero ok. 1737 r.195 Z kolei Jacek Gajewski przypisał architekturę kościoła w Karczewie Karolowi
Antoniemu Bayowi196, choć brakuje analogii z wnętrzami kościelnymi projektowanymi przez tegoż
architekta.
Do nurtu o tradycji guariniowskiej można zaliczyć wnętrza kościołów budowanych na terenie Lubel-
szczyzny i Podlasia przez Józefa Horscha, architekta z Wiednia. Nadał on wnętrzom kościołów jedno-
nawowych układ tzw. łańcuchowy, z przęsłami o wklęsło wygiętych ścianach i żaglastych sklepieniach
(Baranów n. Wieprzem, 1764—1781). Szczególnie interesującym dziełem tegoż architekta jest wnętrze
kościoła parafialnego w Puchaczowie (1778 — 1786), ze względu na niezwykłe efekty perspektywiczne
i luministyczne (il. 32)197. Józef Horsch zastosował tu w przęsłach nawy wysokie okna, przez które
194 Ibid., s. 279.
195 A. Bartczakowa, Jakub Fontana architekt warszawski XVIII wieku, Warszawa 1970, s. 35.
196 Gajewski, op. cit. (zob. przyp. 100), s. 548. Atrybucje tę podtrzymał Guttmejer, op. cit., s. 320 — 322.
197 J. Kowalczyk, Architektura sakralna między Wisłą a Bugiem w okresie późnego baroku, [w:] Dzieje Lubelszczyzny,
t. VI: Między Wschodem i Zachodem. Cz. III. Kultura artystyczna, pod red. T. Chrzanowskiego, Lublin 1992, s. 77 — 83.