DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Rola Rzymu w późnobarokowej architekturze polskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0264
260
JERZY KOWALCZYK
0 5 Ют
ШтшЩ Ш I
33. Kościół d. Trynitarzy w Wilnie, przekrój podłużny, 1694—1712. Pomiar P. Bohdziewicza,
Instytut Sztuki PAN.
kopuły z promieniście spływającymi od latarni w dół pasami gurtów, między którymi umieszczono okna
oświetlające z góry ekspresyjne wnętrze. Gurty spływają do samego dołu poprzez „wyłamane" bel-
kowanie i pilastry. Wnętrze tworzy jak gdyby potężny namiot. Wspaniała jest tu harmonia dolnych
podziałów ściany z podziałami kopuły. W dziele tym wykazał Pompeo Ferrari upodobanie do struktury
architektoniczno-przestrzennej Borrominiego z kościoła San Ivo delia Sapienza, jak to słusznie podkreś-
lał Witold Dalbor209 (il. 36).
Wśród założeń centralnych, niezwykłą formę i ciekawą genezę miał zespół kościelno-klasztorny
Bernardynów w Łucku. Bryła planowanego zespołu została utrwalona w szkicu na mapie prowincji
ruskiej bernardynów, sztychowanej w Wiedniu około 1750 r.210 (il. 37). Niezwykłość założenia polegała
na tym, że klasztor zaprojektowano piętrowy, półkolisty lub na kształt podkowy. W jego obręb miał być
wpisany centralny kościół kopułowy na planie krzyża greckiego, połączonego z ośmiobokiem. Plan ten
nawiązywał do wezwania kościoła — Podwyższenia Drzewa Krzyża Świętego. Kościół zamierzano
połączyć z ramionami budynku klasztornego krytymi galeriami, wygiętymi wklęsło łukiem. Fundamenty
pod klasztor założono w 1720 r. za gwardiana Adriana Kalińskiego „w postaci podkowy herbu", rzeko-
mo „według abrysu danego od obywateli Strzelnickich, Olszańskich, Piaskowskich"211. Wśród tych
209 Dalbor, op. cit., s. 170, il. 83-84.
210 Tabula chorographica Provinciae Russiae...; egz. dawniej w archiwum bernardynów we Lwowie, obecnie w centralnym
archiwum bernardynów w Krakowie. Pierwszy publikował ten cenny przekaz Zbigniew Rewski, ale datował go zbyt późno:
na lata 1753 — 1783 (Z. Rewski, Nieznane źródło do dziejów Łucka, „Znicz" [Łuck] III: 1936, nr 11, s. 146, ryc. 1).
211 Rewski, op. cit., s. 147 — cytat z kroniki bernardyńskiej z poł. XIX w.
JERZY KOWALCZYK
0 5 Ют
ШтшЩ Ш I
33. Kościół d. Trynitarzy w Wilnie, przekrój podłużny, 1694—1712. Pomiar P. Bohdziewicza,
Instytut Sztuki PAN.
kopuły z promieniście spływającymi od latarni w dół pasami gurtów, między którymi umieszczono okna
oświetlające z góry ekspresyjne wnętrze. Gurty spływają do samego dołu poprzez „wyłamane" bel-
kowanie i pilastry. Wnętrze tworzy jak gdyby potężny namiot. Wspaniała jest tu harmonia dolnych
podziałów ściany z podziałami kopuły. W dziele tym wykazał Pompeo Ferrari upodobanie do struktury
architektoniczno-przestrzennej Borrominiego z kościoła San Ivo delia Sapienza, jak to słusznie podkreś-
lał Witold Dalbor209 (il. 36).
Wśród założeń centralnych, niezwykłą formę i ciekawą genezę miał zespół kościelno-klasztorny
Bernardynów w Łucku. Bryła planowanego zespołu została utrwalona w szkicu na mapie prowincji
ruskiej bernardynów, sztychowanej w Wiedniu około 1750 r.210 (il. 37). Niezwykłość założenia polegała
na tym, że klasztor zaprojektowano piętrowy, półkolisty lub na kształt podkowy. W jego obręb miał być
wpisany centralny kościół kopułowy na planie krzyża greckiego, połączonego z ośmiobokiem. Plan ten
nawiązywał do wezwania kościoła — Podwyższenia Drzewa Krzyża Świętego. Kościół zamierzano
połączyć z ramionami budynku klasztornego krytymi galeriami, wygiętymi wklęsło łukiem. Fundamenty
pod klasztor założono w 1720 r. za gwardiana Adriana Kalińskiego „w postaci podkowy herbu", rzeko-
mo „według abrysu danego od obywateli Strzelnickich, Olszańskich, Piaskowskich"211. Wśród tych
209 Dalbor, op. cit., s. 170, il. 83-84.
210 Tabula chorographica Provinciae Russiae...; egz. dawniej w archiwum bernardynów we Lwowie, obecnie w centralnym
archiwum bernardynów w Krakowie. Pierwszy publikował ten cenny przekaz Zbigniew Rewski, ale datował go zbyt późno:
na lata 1753 — 1783 (Z. Rewski, Nieznane źródło do dziejów Łucka, „Znicz" [Łuck] III: 1936, nr 11, s. 146, ryc. 1).
211 Rewski, op. cit., s. 147 — cytat z kroniki bernardyńskiej z poł. XIX w.