DOI Artikel:
Bryl, Mariusz: Pierwowzory obrazowe w twórczości Artura Grottgera
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0376
372
MARIUSZ BRYL
27. Artur Grottger, Po odejściu wroga, VII karton cyklu Polonia, 1863.
porzuciwszy poprzednie zajęcie pogrążyła się w głębokim zamyśleniu, jakby wpatrując się w obrazy,
które w jej wyobraźni wytwarzają tęsknota i smutek. Nie zauważa swego męża, który właśnie powrócił
do domu i stanąwszy w drzwiach, zwraca się ku niej pełen smutku czy też tylko zmęczony ciężkim
dniem. Opis ten pasuje do obu przedstawień.
Zachowały się trzy szkice kompozycyjne do kartonu Duch. Dowodzą one złożoności procesu kreo-
wania obrazu. Jeśli przyjąć pierwowzór Pforra za punkt wyjścia naszej analizy, to najbliższy mu wydaje
się szkic A (il. 11). W obu dziełach występują elementy analogiczne, nieobecne w pozostałych wersjach:
siedząca kobieta z dzieckiem na kolanach, która zwraca się w prawo i wykonuje rękoma ekspresyjny
gest rozpaczy oraz stolik zastawiający zjawie drogę do wnętrza, a widzowi drogę w głąb obrazu. W szki-
cu В (il. 12) pojawia się natomiast w identycznym miejscu w stosunku do pierwowzoru — w tle nad
kobietą, tuż pod stropem — półka z talerzami, element nieobecny ani w oryginale, ani w pozostałych
szkicach, który zaświadcza o trafności naszej identyfikacji pierwowzoru. Szkic ten jednak ogólnie wydaje
się bardziej oddalony od ilustracji Pforra niż poprzedni. Kobieta odwraca się bowiem od zjawy, a w ręku
trzyma książkę zamiast dziecka. Dziecko leży w koszyku (nowy element) u jej stóp, pies, poprzednio
nasłuchujący, spoglądający na matkę z dzieckiem, leży teraz spokojny, dookreśla nieporuszony charak-
ter tej grupy. Szkic С (il. 13) wydaje się najbardziej odległy od dzieła Pforra. Pozostała w nim właściwie
sama sytuacja — mężczyzna w drzwiach po prawej i kobieta po lewej stronie — wszystko inne uległo tak
silnemu przekształceniu, że zatarte zostały związki z pierwowzorem.
Zwłaszcza jedna modyfikacja posiada istotne znaczenie, choćby z tego względu, że nie występuje
w szkicach A i B. Chodzi o perspektywiczny wykres stropu: dwa szkice A i В idą w tym wypadku za
ilustracją Pforra, a wersja С radykalnie zrywa z pierwowzorem (podobnie jak oryginał), wprowadzając
kierunek przeciwny i zwiększając regres uciekających linii. Temu głównemu kompozycyjnemu prze-
kształceniu towarzyszą inne. Kobieta wstała z krzesła i leje płynny ołów do formy, natomiast pies i kosz
MARIUSZ BRYL
27. Artur Grottger, Po odejściu wroga, VII karton cyklu Polonia, 1863.
porzuciwszy poprzednie zajęcie pogrążyła się w głębokim zamyśleniu, jakby wpatrując się w obrazy,
które w jej wyobraźni wytwarzają tęsknota i smutek. Nie zauważa swego męża, który właśnie powrócił
do domu i stanąwszy w drzwiach, zwraca się ku niej pełen smutku czy też tylko zmęczony ciężkim
dniem. Opis ten pasuje do obu przedstawień.
Zachowały się trzy szkice kompozycyjne do kartonu Duch. Dowodzą one złożoności procesu kreo-
wania obrazu. Jeśli przyjąć pierwowzór Pforra za punkt wyjścia naszej analizy, to najbliższy mu wydaje
się szkic A (il. 11). W obu dziełach występują elementy analogiczne, nieobecne w pozostałych wersjach:
siedząca kobieta z dzieckiem na kolanach, która zwraca się w prawo i wykonuje rękoma ekspresyjny
gest rozpaczy oraz stolik zastawiający zjawie drogę do wnętrza, a widzowi drogę w głąb obrazu. W szki-
cu В (il. 12) pojawia się natomiast w identycznym miejscu w stosunku do pierwowzoru — w tle nad
kobietą, tuż pod stropem — półka z talerzami, element nieobecny ani w oryginale, ani w pozostałych
szkicach, który zaświadcza o trafności naszej identyfikacji pierwowzoru. Szkic ten jednak ogólnie wydaje
się bardziej oddalony od ilustracji Pforra niż poprzedni. Kobieta odwraca się bowiem od zjawy, a w ręku
trzyma książkę zamiast dziecka. Dziecko leży w koszyku (nowy element) u jej stóp, pies, poprzednio
nasłuchujący, spoglądający na matkę z dzieckiem, leży teraz spokojny, dookreśla nieporuszony charak-
ter tej grupy. Szkic С (il. 13) wydaje się najbardziej odległy od dzieła Pforra. Pozostała w nim właściwie
sama sytuacja — mężczyzna w drzwiach po prawej i kobieta po lewej stronie — wszystko inne uległo tak
silnemu przekształceniu, że zatarte zostały związki z pierwowzorem.
Zwłaszcza jedna modyfikacja posiada istotne znaczenie, choćby z tego względu, że nie występuje
w szkicach A i B. Chodzi o perspektywiczny wykres stropu: dwa szkice A i В idą w tym wypadku za
ilustracją Pforra, a wersja С radykalnie zrywa z pierwowzorem (podobnie jak oryginał), wprowadzając
kierunek przeciwny i zwiększając regres uciekających linii. Temu głównemu kompozycyjnemu prze-
kształceniu towarzyszą inne. Kobieta wstała z krzesła i leje płynny ołów do formy, natomiast pies i kosz