Rocznik Historii Sztuki (20.1994)

PIERWOWZORY OBRAZOWE.

401

70. Wilhelm von Kaulbach, Die Jungjrau von Orléans, karton z serii Schiller-Galerie ok. 1865.

Można postawić pytanie o granice tak rozumianej wierności naturze, o to, w którym miejscu należy
wyznaczyć granice między obszarem wyobraźni a królestwem natury. Sugestii w tym względzie powinno
dostarczyć porównanie szkiców kompozycyjnych i studiów natury. Jeśli bowiem pierwsze stanowią
utrwalenie pracy wyobraźni (bez udziału natury), drugie zaś podporządkowane są całkowicie zasadzie
iluzjonizmu, to istniejące między nimi różnice zdefiniują odrębność obu obszarów. Najogólniej można
stwierdzić, że domeną szkiców kompozycyjnych jest całość, a studiów natury — fragmentaryczność.
Szkice projektują całość tworzonego obrazu, operują kategoriami kompozycji, sytuacji dramaturgicznej,
narracji. Studia dotyczą poszczególnych detali przedstawienia, których miejsce, rola, a nawet sposób
prezentacji w całości kompozycji został ustalony uprzednio na mocy kreacyjnej funkcji wyobraźni (przy
współpracy z pierwowzorami). Na próżno szukalibyśmy w dorobku artysty studiów przygotowawczych,
w których studiom natury towarzyszyłaby jakakolwiek myśl kompozycyjna, organizująca je w sensowne
jednostki.

W tym kontekście najbardziej znamienną różnicą między szkicami kompozycyjnymi a studiami
natury jest nieobecność wśród tych ostatnich studiów twarzy bohaterów kartonów. Jak pamiętamy,
zasugerowanie psychologicznej dramaturgii sceny poprzez wyraźne zaznaczenie wyrazu uczuć na twa-

Wyobraź sobie, że Geniusza tam gdzie Pożar całego, oprócz głowy i ręki wspartej na kamieniu, wytarłem i na nowo zrobiłem
podług studium dokładnego z natury!" (Arthur i Wanda..., t. II. s. 99).

51 — Rocznik Historii Sztuki, t. XX