DOI Artikel:
Bryl, Mariusz: Pierwowzory obrazowe w twórczości Artura Grottgera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0412
408
MARIUSZ BRYL
pozycji — kobieta w bieli — nie posiada jednak odniesień w utworach Chodowieckiego. Postać ta,
niezwykle ekspresyjna, pełna dramatycznego patosu, należy do innej tradycji. Swymi korzeniami sięga
antycznej „formuły patosu"32, przejętej później dla chrześcijańskiej sztuki nowożytnej, a następnie za-
adaptowanej na potrzeby rozwijającego się bujnie od połowy XVIII wieku malarstwa historycznego.
Spójrzmy w tym kontekście na dwa miedzioryty ze wspomnianej już serii Historia Anglii: Śmierć
arcybiskupa Sharp'a (il. 36) i Zdrada pułkownika Kirke'a (il. 37). Na pierwszym miedziorycie młoda kobieta
w białej sukni pada na kolana i dynamicznym gestem wyciągniętych rąk stara się powstrzymać oprawców
arcybiskupa. Na drugim sytuacja dramaturgiczna wydaje się jeszcze bardziej zbliżona do Branki. Oto
młoda kobieta błaga o litość dla związanego skazańca, który prowadzony jest przez żołnierzy na stracenie.
Nie byłoby w tym nic szczególnego, zwłaszcza wobec motywu kobiety, który różni się znacznie od
Grottgerowskiego, gdyby nie fakt, że skazaniec jest związany i ukazany w identyczny sposób jak młodzie-
niec brany „w sołdaty". Po lewej stronie tego ostatniego można dostrzec błyszczący bagnet — odpowiednik
kopii żołnierza z ryciny oraz mundur sołdata — odpowiednik ramienia wspomnianego właściciela kopii.
Chodowiecki, Oprie oraz Smirke nie byli jednak jedynymi inspiratorami kartonu Grottgera. Twórca
Polonii sięgał także do bliższej tradycji, której czuł się spadkobiercą i kontynuatorem. Spójrzmy na
ilustrację do Pieśni Nibelungów — Kriemhilda odnajdująca zwłoki Zygfryda Juliusa Schnorra von
Carolsfelda (il. 38). Mężczyzna z pochodnią charakteryzuje się identyczną mimiką i gestykulacją, jak
Grottgerowska postać kobieca po prawej stronie. Analogia ta jest tym silniejsza, że obie postaci pełnią
32 Termin Aby Warburga, który chciał „rozwinąć historię sztuki jako refleks wyobrażeń cielesno-mimicznych", twierdząc, że
„utrwalone w pamięci wyobrażenie o ogólnych stanach dynamicznych, przyjmujące nowe wrażenie, staje się później, przy dziele
sztuki, nieświadomie rzutowanym, idealizowanym konturem". Cyt. za: Wolfgang Kerap, Walter Benjamin i Aby Warburg, [w:]
Artium Quaestiones II, Poznań 1983, s. 152 (przeł. W. Suchocki); O teorii Warburga zob. E. H. Gombrich, Aby Warburg. An
Intellectual Biography, London 1970; Werner Hofmann, Georg Syamken, Martin Warnke, Die Menschenrechte des Auges.
Vber Aby Warburg, Frankfurt am Main 1980.
MARIUSZ BRYL
pozycji — kobieta w bieli — nie posiada jednak odniesień w utworach Chodowieckiego. Postać ta,
niezwykle ekspresyjna, pełna dramatycznego patosu, należy do innej tradycji. Swymi korzeniami sięga
antycznej „formuły patosu"32, przejętej później dla chrześcijańskiej sztuki nowożytnej, a następnie za-
adaptowanej na potrzeby rozwijającego się bujnie od połowy XVIII wieku malarstwa historycznego.
Spójrzmy w tym kontekście na dwa miedzioryty ze wspomnianej już serii Historia Anglii: Śmierć
arcybiskupa Sharp'a (il. 36) i Zdrada pułkownika Kirke'a (il. 37). Na pierwszym miedziorycie młoda kobieta
w białej sukni pada na kolana i dynamicznym gestem wyciągniętych rąk stara się powstrzymać oprawców
arcybiskupa. Na drugim sytuacja dramaturgiczna wydaje się jeszcze bardziej zbliżona do Branki. Oto
młoda kobieta błaga o litość dla związanego skazańca, który prowadzony jest przez żołnierzy na stracenie.
Nie byłoby w tym nic szczególnego, zwłaszcza wobec motywu kobiety, który różni się znacznie od
Grottgerowskiego, gdyby nie fakt, że skazaniec jest związany i ukazany w identyczny sposób jak młodzie-
niec brany „w sołdaty". Po lewej stronie tego ostatniego można dostrzec błyszczący bagnet — odpowiednik
kopii żołnierza z ryciny oraz mundur sołdata — odpowiednik ramienia wspomnianego właściciela kopii.
Chodowiecki, Oprie oraz Smirke nie byli jednak jedynymi inspiratorami kartonu Grottgera. Twórca
Polonii sięgał także do bliższej tradycji, której czuł się spadkobiercą i kontynuatorem. Spójrzmy na
ilustrację do Pieśni Nibelungów — Kriemhilda odnajdująca zwłoki Zygfryda Juliusa Schnorra von
Carolsfelda (il. 38). Mężczyzna z pochodnią charakteryzuje się identyczną mimiką i gestykulacją, jak
Grottgerowska postać kobieca po prawej stronie. Analogia ta jest tym silniejsza, że obie postaci pełnią
32 Termin Aby Warburga, który chciał „rozwinąć historię sztuki jako refleks wyobrażeń cielesno-mimicznych", twierdząc, że
„utrwalone w pamięci wyobrażenie o ogólnych stanach dynamicznych, przyjmujące nowe wrażenie, staje się później, przy dziele
sztuki, nieświadomie rzutowanym, idealizowanym konturem". Cyt. za: Wolfgang Kerap, Walter Benjamin i Aby Warburg, [w:]
Artium Quaestiones II, Poznań 1983, s. 152 (przeł. W. Suchocki); O teorii Warburga zob. E. H. Gombrich, Aby Warburg. An
Intellectual Biography, London 1970; Werner Hofmann, Georg Syamken, Martin Warnke, Die Menschenrechte des Auges.
Vber Aby Warburg, Frankfurt am Main 1980.