DOI Artikel:
Omilanowska-Kiljańczyk, Małgorzata: Restauracja katedry płockiej w latach 1901-1903
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13596#0427
RESTAURACJA KATEDRY PŁOCKIEJ.
423
2. Płock. Widok katedry od północnego wschodu. Akwarela K. Stronczyńskiego z 1853 r.
septu, wieżą centralną i dwuwieżową fasadą zachodnią5. Łuszczkiewicz dopatrywał się w katedrze płoc-
kiej analogii do Czerwińska i Tumu pod Łęczycą. Uważał, iż w XVI w. jedynie przebudowano świątynię,
nie naruszając jej zasadniczej struktury.
Kiedy w 1900 r. kapituła postanowiła przeprowadzić gruntowną restaurację katedry, założono pier-
wotnie przywrócenie jej cech architektury romańskiej6. Do zbadania stanu katedry i określenia zakresu
koniecznych do przeprowadzenia robót powołano komisję, w której skład weszli m.in. architekci Stefan
Szyller i Sławomir Odrzywolski, a także rzeźbiarz Józef Pius Weloński. W dniach 23 — 25 września
1900 r. przeprowadzono oględziny katedry.
Szyller w swych sądach o pochodzeniu katedry płockiej przychylił się zasadniczo do opinii Łuszcz-
kiewicza7. Zwiedziony „starożytnością" ciosów użytych do budowy, za romańskie uznał mury naw
bocznych, transeptu i częściowo prezbiterium, a także pozostałości fasady Gianotisa. Był natomiast
zdania, iż wieże są późniejsze, gotyckie, pierwotna zaś fasada była bezwieżowa, trójportalowa, z okulusa-
mi nad każdym portalem i z potężnymi skarpami w narożach. Za wtórne, ale najpóźniej gotyckie uważał
także zakrystie i szkarpy opinające nawy. Ściany nawy głównej, kolumny międzynawowe, szczyty wień-
czące ramiona transeptu, a także kopułę uznał za dzieło renesansowe. Wprawdzie znane były wówczas
dokumenty mówiące o pożarze katedry w 1530 г., jej rozbiórce i odbudowie przez Gianotisa, ale
interpretowano je opacznie8. Uważano, że Gianotis rozpoczął wznoszenie nowej katedry w zupełnie
innym miejscu i budowy tej nie dokończył. Natomiast gruntowna restauracja zniszczonej katedry romań-
skiej miała być dziełem Jana Baptysty Wenecjanina. I to Wenecjanin miał być tym, który nadał katedrze
cechy renesansowe.
5 Łuszczkiewicz, op. cit.
6 Obrady komisji w sprawie restauracji katedry płockiej (Chwila Bieżąca), „Biesiada Literacka", t. L, 1900, nr 41, s. 296.
7 Szyller, op. cit.
8 Po raz pierwszy umowa z Bernardinusem de Gianotis została opublikowana po łacinie w: „Sprawozdania Komisji Historii
Sztuki" IV: 1889, s. II. Jej tłumaczenie polskie opublikowano w skrócie w: W. Budka, Działalność architektów i rzemieślników przy
restauracji katedry płockiej w wieku XVI, „Rzeczy piękne" 1925, nr 5 — 8, s. 127 n. W całości w: Nowowiejski, op. cit.
423
2. Płock. Widok katedry od północnego wschodu. Akwarela K. Stronczyńskiego z 1853 r.
septu, wieżą centralną i dwuwieżową fasadą zachodnią5. Łuszczkiewicz dopatrywał się w katedrze płoc-
kiej analogii do Czerwińska i Tumu pod Łęczycą. Uważał, iż w XVI w. jedynie przebudowano świątynię,
nie naruszając jej zasadniczej struktury.
Kiedy w 1900 r. kapituła postanowiła przeprowadzić gruntowną restaurację katedry, założono pier-
wotnie przywrócenie jej cech architektury romańskiej6. Do zbadania stanu katedry i określenia zakresu
koniecznych do przeprowadzenia robót powołano komisję, w której skład weszli m.in. architekci Stefan
Szyller i Sławomir Odrzywolski, a także rzeźbiarz Józef Pius Weloński. W dniach 23 — 25 września
1900 r. przeprowadzono oględziny katedry.
Szyller w swych sądach o pochodzeniu katedry płockiej przychylił się zasadniczo do opinii Łuszcz-
kiewicza7. Zwiedziony „starożytnością" ciosów użytych do budowy, za romańskie uznał mury naw
bocznych, transeptu i częściowo prezbiterium, a także pozostałości fasady Gianotisa. Był natomiast
zdania, iż wieże są późniejsze, gotyckie, pierwotna zaś fasada była bezwieżowa, trójportalowa, z okulusa-
mi nad każdym portalem i z potężnymi skarpami w narożach. Za wtórne, ale najpóźniej gotyckie uważał
także zakrystie i szkarpy opinające nawy. Ściany nawy głównej, kolumny międzynawowe, szczyty wień-
czące ramiona transeptu, a także kopułę uznał za dzieło renesansowe. Wprawdzie znane były wówczas
dokumenty mówiące o pożarze katedry w 1530 г., jej rozbiórce i odbudowie przez Gianotisa, ale
interpretowano je opacznie8. Uważano, że Gianotis rozpoczął wznoszenie nowej katedry w zupełnie
innym miejscu i budowy tej nie dokończył. Natomiast gruntowna restauracja zniszczonej katedry romań-
skiej miała być dziełem Jana Baptysty Wenecjanina. I to Wenecjanin miał być tym, który nadał katedrze
cechy renesansowe.
5 Łuszczkiewicz, op. cit.
6 Obrady komisji w sprawie restauracji katedry płockiej (Chwila Bieżąca), „Biesiada Literacka", t. L, 1900, nr 41, s. 296.
7 Szyller, op. cit.
8 Po raz pierwszy umowa z Bernardinusem de Gianotis została opublikowana po łacinie w: „Sprawozdania Komisji Historii
Sztuki" IV: 1889, s. II. Jej tłumaczenie polskie opublikowano w skrócie w: W. Budka, Działalność architektów i rzemieślników przy
restauracji katedry płockiej w wieku XVI, „Rzeczy piękne" 1925, nr 5 — 8, s. 127 n. W całości w: Nowowiejski, op. cit.