DOI Artikel:
Woziński, Andrzej: Michał z Augsburga, Mistrz Paweł i epilog gotyckiej rzeźby gdańskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0025
MICHAŁ Z AUGSBURGA, MISTRZ PAWEŁ I EPILOG GOTYCKIEJ RZEŹBY GDAŃSKIEJ
19
23. Retabulum Koronacji NMP, kościół w Marienstatt, repr. wg C. Lich te, G. We i land, Prachtvoll und wandelbar.
Entstehung und Funktion von Fliigelretabeln im Mittelalter, Stuttgart 1994
miejsce aniżeli nastawa ołtarzowa, w którym mógł być pierwotnie eksponowany zespół 14 srebrnych figur
(przy wysokości każdej blisko 50 cm) z lat osiemdziesiątych XIV w. z katedry w Munster (obecnie skarbiec
katedralny)50. Sposób ich prezentacji mógł być zbliżony do najwcześniejszych dolnoniemieckich retabulów
skrzydłowych w Doberanie z około 1300-1315, Oberwesel z około 1331 r. i Marienstatt z około połowy
XV w. (il. 23)51, gdzie figury stoją w arkadowych kompartymentach korpusu i skrzydeł, tworząc dwu- lub
trójkondygnacyjne szeregi. Figury z Munster zawierały relikwie, co również skłania do porównania z nasta-
wami, pełniącymi funkcję relikwiarzy. Posążki z Munster od 1622 r. wystawione były w barokowej nasta-
wie, co może wskazywać, iż w tym miejscu w gotyckim retabulum znajdowały się pierwotnie. Same drew-
niane figury w gdańskiej nastawie dzięki obfitym złoceniom wyglądają, jakby były wykonane ze złota.
Skojarzenie z wczesnymi relikwiarzowymi nastawami skrzydłowymi jest zatem nieprzypadkowe, tym bar-
dziej że również ich kompozycja i program uroczystego otwarcia, ze sceną Koronacji Marii w centrum
i świętymi po bokach, pokrywa się z retabulum gdańskim.
Jest bardzo niewiele znanych nastaw, w których dwie odsłony mają opracowanie snycerskie - krakow-
skie retabulum Wita Stosza z lat 1477-148952, wspomniana nastawa Hansa Wittena w Borna53, tryptyk
w kościele św. Mikołaja we Friesach w Karyntii z lat 1510-151054, tryptyk w kościele św. Krzyża w Kojsku
w Słowenii z 1515 r.55 Kilka przykładów znajduje się również w Szwecji - pentaptyki, z których najwcze-
śniejszy w kościele św. Olafa w Sztokholmie pochodzi z połowy XV w., pozostałe zaś w Funbo, z Vàstra
Ed, Slnga i Vada (trzy ostatnie w Muzeum Narodowym w Sztokholmie) z początku XVI w., malowane mają
jedynie rewersy zewnętrznych skrzydeł, natomiast pozostałe dwie odsłony pozostają czysto snycerskie56.
Dotychczas nie ustalono wzorcowego rozwiązania dla nastaw o dwóch odsłonach rzeźbionych57. Poliptyk
H. К e 11 e r, Der Fliigelaltar ąls Reliqienschrein, [w:] Studien zur Geschichte der europdischen Plastik. Festschrift Theodor
Muller zum 19. April 1965, Munchen 1965, s. 137; K.B. Heppe, [w:] Die Parler und der schone Stil 1350-1400. Europdische
Kunst unter den Luxemburgern. Fin Handbuch zur Ausstellung des Schniitgen-Museums in der Kunsthalle Koln, hg. A. Legner,
Koln 1978, Bd. 1, s. 221-223.
51 К e 11 e r, op. cit., s. 133; H. W i 1 d e n h o f, Der Wandel des Schnitzaltares vom letzten Drittel des 14. Jahrhunderts bis zum
Ende des weichen Stils, Frankfurt am Mein 1974, nr kat. 23, 90, 71.
"Marcinkowski, Uwagi o typie..., s. 17 i п.
53 Hentschel, op. cit., s. 80 i n, il. 58.
54 A. Fritz, Kàrntens Flugelaltàre, Klagenfurt 1975, s. 24.
55 E. Cevc, Gotsko kiparstvo, Ljubljana 1967, nr kat. 102.
56 P. Ta n g e b e r g, Holzskulptur und Altarschrein. Studien zu Form, Materiał und Technik. Mittelalterliche Plastik in Schwe-
den, Munchen 1989, s. 136-137.
"Marcinkowski, Uwagi o typie..., s. 18, przyp. 5, sugeruje, iż mogło nim być retabulum Hansa z Judenburga, zamówio-
ne w 1421 r. dla fary w Bożen (Bolzano), które zachowało się we fragmentach. Fakt, iż nie ma wśród nich obrazów tablicowych,
19
23. Retabulum Koronacji NMP, kościół w Marienstatt, repr. wg C. Lich te, G. We i land, Prachtvoll und wandelbar.
Entstehung und Funktion von Fliigelretabeln im Mittelalter, Stuttgart 1994
miejsce aniżeli nastawa ołtarzowa, w którym mógł być pierwotnie eksponowany zespół 14 srebrnych figur
(przy wysokości każdej blisko 50 cm) z lat osiemdziesiątych XIV w. z katedry w Munster (obecnie skarbiec
katedralny)50. Sposób ich prezentacji mógł być zbliżony do najwcześniejszych dolnoniemieckich retabulów
skrzydłowych w Doberanie z około 1300-1315, Oberwesel z około 1331 r. i Marienstatt z około połowy
XV w. (il. 23)51, gdzie figury stoją w arkadowych kompartymentach korpusu i skrzydeł, tworząc dwu- lub
trójkondygnacyjne szeregi. Figury z Munster zawierały relikwie, co również skłania do porównania z nasta-
wami, pełniącymi funkcję relikwiarzy. Posążki z Munster od 1622 r. wystawione były w barokowej nasta-
wie, co może wskazywać, iż w tym miejscu w gotyckim retabulum znajdowały się pierwotnie. Same drew-
niane figury w gdańskiej nastawie dzięki obfitym złoceniom wyglądają, jakby były wykonane ze złota.
Skojarzenie z wczesnymi relikwiarzowymi nastawami skrzydłowymi jest zatem nieprzypadkowe, tym bar-
dziej że również ich kompozycja i program uroczystego otwarcia, ze sceną Koronacji Marii w centrum
i świętymi po bokach, pokrywa się z retabulum gdańskim.
Jest bardzo niewiele znanych nastaw, w których dwie odsłony mają opracowanie snycerskie - krakow-
skie retabulum Wita Stosza z lat 1477-148952, wspomniana nastawa Hansa Wittena w Borna53, tryptyk
w kościele św. Mikołaja we Friesach w Karyntii z lat 1510-151054, tryptyk w kościele św. Krzyża w Kojsku
w Słowenii z 1515 r.55 Kilka przykładów znajduje się również w Szwecji - pentaptyki, z których najwcze-
śniejszy w kościele św. Olafa w Sztokholmie pochodzi z połowy XV w., pozostałe zaś w Funbo, z Vàstra
Ed, Slnga i Vada (trzy ostatnie w Muzeum Narodowym w Sztokholmie) z początku XVI w., malowane mają
jedynie rewersy zewnętrznych skrzydeł, natomiast pozostałe dwie odsłony pozostają czysto snycerskie56.
Dotychczas nie ustalono wzorcowego rozwiązania dla nastaw o dwóch odsłonach rzeźbionych57. Poliptyk
H. К e 11 e r, Der Fliigelaltar ąls Reliqienschrein, [w:] Studien zur Geschichte der europdischen Plastik. Festschrift Theodor
Muller zum 19. April 1965, Munchen 1965, s. 137; K.B. Heppe, [w:] Die Parler und der schone Stil 1350-1400. Europdische
Kunst unter den Luxemburgern. Fin Handbuch zur Ausstellung des Schniitgen-Museums in der Kunsthalle Koln, hg. A. Legner,
Koln 1978, Bd. 1, s. 221-223.
51 К e 11 e r, op. cit., s. 133; H. W i 1 d e n h o f, Der Wandel des Schnitzaltares vom letzten Drittel des 14. Jahrhunderts bis zum
Ende des weichen Stils, Frankfurt am Mein 1974, nr kat. 23, 90, 71.
"Marcinkowski, Uwagi o typie..., s. 17 i п.
53 Hentschel, op. cit., s. 80 i n, il. 58.
54 A. Fritz, Kàrntens Flugelaltàre, Klagenfurt 1975, s. 24.
55 E. Cevc, Gotsko kiparstvo, Ljubljana 1967, nr kat. 102.
56 P. Ta n g e b e r g, Holzskulptur und Altarschrein. Studien zu Form, Materiał und Technik. Mittelalterliche Plastik in Schwe-
den, Munchen 1989, s. 136-137.
"Marcinkowski, Uwagi o typie..., s. 18, przyp. 5, sugeruje, iż mogło nim być retabulum Hansa z Judenburga, zamówio-
ne w 1421 r. dla fary w Bożen (Bolzano), które zachowało się we fragmentach. Fakt, iż nie ma wśród nich obrazów tablicowych,