DOI Artikel:
Zieliński, Dominik: Między Historią Króla a Historią Psyche: Francuskie pierwowzory w malarskiej dekoracji wnętrz pałacu Herrenchiemsee
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0079
MIĘDZY HISTORIĄ KRÓLA A HISTORIĄ PSYCHE
73
Zwierciadlaną oraz Sypialnię Paradną. Wzniesiono skrzydła boczne oraz rozpoczęto prace nad wystrojem
pomieszczeń w skrzydle południowym. Po zakończeniu większości prac w najważniejszych wnętrzach, m.in.
Galerii Zwierciadlanej, w 1880 r. przystąpiono do wykończenia elewacji ogrodowej trój skrzydłowego
budynku. W 1882 r. trwały prace nad Schodami Paradnymi oraz ukształtowano wnętrza mieszkalne skrzydła
północnego: Jadalnię i Gabinet Ludwika XVI. Rozpoczęto również tworzenie ogrodów, ale większość prac
z nimi związanych przeprowadzono trzy lata później. W kolejnym roku przystąpiono do budowy poprzecz-
nego skrzydła północnego oraz zakończono prace nad fasadami. Ukończono kolejne pomieszczenia aparta-
mentów mieszkalnych: Pracownię oraz Sypialnię. W tym też roku pojawiły się również pierwsze problemy
finansowe. Rok 1884 przyniósł całkowite ukończenie wnętrz głównego skrzydła, Schodów Paradnych oraz
Pracowni, Sypialni i Jadalni. Zaprojektowano także partię komnat mieszkalnych na parterze pałacu - Łazienkę
i Garderobę. Doprowadzono do stanu surowego poprzeczne skrzydło północne. Rok później ukończono Małą
Galerię w skrzydle północnym i parter. Ostatnia, ukształtowana rok wcześniej komnata - Owalny Salon -
została urządzona. Roboty budowlane i dekoratorskie trwały do 1885 r, kiedy je wstrzymano z przyczyn
finansowych. W rezultacie ukończono większość apartamentów paradnych i mieszkalnych, czyli całe skrzy-
dło główne i w znacznej części skrzydła boczne. Tak zwane apartamenty królowej w południowym skrzydle,
komnaty po północnej stronie skrzydła mieszkalnego oraz kaplica pozostały jedynie na papierze. Po nagłej
śmierci króla w 1886 r. postanowiono wykonać tylko najniezbędniejsze prace i rozebrano rozpoczęte skrzy-
dła poprzeczne (skrzydło północne w 1907 г.).
W czasie prac budowlanych król rezydował w odnowionych specjalnie dla niego apartamentach starego
klasztoru augustiańskiego, usytuowanego po północnej stronie wyspy. Jego pierwszy pobyt na wyspie miał
miejsce od 30 kwietnia do 2 maja 1875 r.19 Kolejne odwiedziny następowały cyklicznie w latach 1881-1885:
23 sierpnia (na dwa dni przed rocznicą urodzin)20 oraz w pierwszym tygodniu października21.
Architektura pałacu, jak również założenie ogrodowe wzorowane na rezydencji wersalskiej, stanowiły
oprawę dla właściwego elementu budowli, a mianowicie wnętrz. W założeniu pałacowo-ogrodowym
Ludwika XIV z symboliką ogrodów ściśle łączyły się treści zawarte w dekoracji fasad. Zespalały one ogród
z wnętrzem rezydencji. Finalnie trój skrzydłowy i trójkondygnacyjny pałac Herrenchiemsee widziany od
strony ogrodu powtarza swój pierwowzór, jednak ikonografia dekoracyjnych fasad niesie odrębne treści22.
Niemal całkowicie odmiennie niż w Wersalu opracowano fasady od strony dziedzińca. Analogicznie
do pozostałych utrzymano je w monumentalnych formach klasycyzującego neobaroku, rezygnując tym
samym z dekoracyjnego stylu Ludwika XIII i ikonografii zawartej w pierwowzorze23. Na okazalszą formę
dziedzińca wywarło wpływ powiększenie ważnych dla Ludwika II komnat skrzydła głównego. Umieszcze-
nie monumentalnych klatek schodowych na początku każdego ze skrzydeł przyczyniło się do zrezygnowania
z kulisowego porządku charakteryzującego wersalskie założenie. Wszystkie te zabiegi wpłynęły na porzu-
cenie eklektyzmu charakteryzującego tę część pałacu Ludwika XIV.
APARTAMENTY UPAMIĘTNIAJĄCE LUDWIKA XIV
W przeciwieństwie do architektury pałacu Herrenchiemsee i niektórych elementów jego wnętrz, deko-
rujące je malarstwo historyczne i malarstwo mitologiczne apartamentów mieszkalnych nie były wcześniej
przedmiotem badań24. Uwagi na temat użytych, nadzwyczaj ważnych w programie ikonograficznym
19 S с h m i d, Kn i r r, op. cit., s. 29.
20 Rauch, Schloss Herrenchiemsee..., 1995, s. 172
21 S с h m i d, Kn i r r, op. cit., s. 29.
22 Zieliński, Założenie ogrodowe..., s. 120-122.
23 Jedynie trójosiowy ryzalit, za którym na pierwszym piętrze umieszczono Paradną Sypialnię, został utrzymany w formie
zbliżonej do pierwowzoru. Stanowiący zwieńczenie zegar, ujęty personifikacjami Wojny i Pokoju, wzbogacono o postać Sławy
i wyobrażenie rzek Dunaju i Menu.
24 Jak wykazali to dotychczasowi badacze, mitologiczne malowidła sufitowe apartamentów poświęconych Ludwikowi XIV
były pod względem formy autorskimi kompozycjami wykonujących je malarzy i wyrazem inwencji artystycznej, a niejednokrotnie
nośnikiem złożonych symbolicznych treści. Z tego powodu nie zostały one włączone do badań prezentowanych w tym artykule. Na
temat malowideł: zob. przyp. 6 oraz H. Nulle, Eduard Schwoiser, 1826-1902, Brusau-Starnberg. Ein Schonhengster unter den
Malern Kônig Maximilians II. und Kônig Ludwigs II. von Bayern, Góppingen 1984, s. 43^18, 56-61.
73
Zwierciadlaną oraz Sypialnię Paradną. Wzniesiono skrzydła boczne oraz rozpoczęto prace nad wystrojem
pomieszczeń w skrzydle południowym. Po zakończeniu większości prac w najważniejszych wnętrzach, m.in.
Galerii Zwierciadlanej, w 1880 r. przystąpiono do wykończenia elewacji ogrodowej trój skrzydłowego
budynku. W 1882 r. trwały prace nad Schodami Paradnymi oraz ukształtowano wnętrza mieszkalne skrzydła
północnego: Jadalnię i Gabinet Ludwika XVI. Rozpoczęto również tworzenie ogrodów, ale większość prac
z nimi związanych przeprowadzono trzy lata później. W kolejnym roku przystąpiono do budowy poprzecz-
nego skrzydła północnego oraz zakończono prace nad fasadami. Ukończono kolejne pomieszczenia aparta-
mentów mieszkalnych: Pracownię oraz Sypialnię. W tym też roku pojawiły się również pierwsze problemy
finansowe. Rok 1884 przyniósł całkowite ukończenie wnętrz głównego skrzydła, Schodów Paradnych oraz
Pracowni, Sypialni i Jadalni. Zaprojektowano także partię komnat mieszkalnych na parterze pałacu - Łazienkę
i Garderobę. Doprowadzono do stanu surowego poprzeczne skrzydło północne. Rok później ukończono Małą
Galerię w skrzydle północnym i parter. Ostatnia, ukształtowana rok wcześniej komnata - Owalny Salon -
została urządzona. Roboty budowlane i dekoratorskie trwały do 1885 r, kiedy je wstrzymano z przyczyn
finansowych. W rezultacie ukończono większość apartamentów paradnych i mieszkalnych, czyli całe skrzy-
dło główne i w znacznej części skrzydła boczne. Tak zwane apartamenty królowej w południowym skrzydle,
komnaty po północnej stronie skrzydła mieszkalnego oraz kaplica pozostały jedynie na papierze. Po nagłej
śmierci króla w 1886 r. postanowiono wykonać tylko najniezbędniejsze prace i rozebrano rozpoczęte skrzy-
dła poprzeczne (skrzydło północne w 1907 г.).
W czasie prac budowlanych król rezydował w odnowionych specjalnie dla niego apartamentach starego
klasztoru augustiańskiego, usytuowanego po północnej stronie wyspy. Jego pierwszy pobyt na wyspie miał
miejsce od 30 kwietnia do 2 maja 1875 r.19 Kolejne odwiedziny następowały cyklicznie w latach 1881-1885:
23 sierpnia (na dwa dni przed rocznicą urodzin)20 oraz w pierwszym tygodniu października21.
Architektura pałacu, jak również założenie ogrodowe wzorowane na rezydencji wersalskiej, stanowiły
oprawę dla właściwego elementu budowli, a mianowicie wnętrz. W założeniu pałacowo-ogrodowym
Ludwika XIV z symboliką ogrodów ściśle łączyły się treści zawarte w dekoracji fasad. Zespalały one ogród
z wnętrzem rezydencji. Finalnie trój skrzydłowy i trójkondygnacyjny pałac Herrenchiemsee widziany od
strony ogrodu powtarza swój pierwowzór, jednak ikonografia dekoracyjnych fasad niesie odrębne treści22.
Niemal całkowicie odmiennie niż w Wersalu opracowano fasady od strony dziedzińca. Analogicznie
do pozostałych utrzymano je w monumentalnych formach klasycyzującego neobaroku, rezygnując tym
samym z dekoracyjnego stylu Ludwika XIII i ikonografii zawartej w pierwowzorze23. Na okazalszą formę
dziedzińca wywarło wpływ powiększenie ważnych dla Ludwika II komnat skrzydła głównego. Umieszcze-
nie monumentalnych klatek schodowych na początku każdego ze skrzydeł przyczyniło się do zrezygnowania
z kulisowego porządku charakteryzującego wersalskie założenie. Wszystkie te zabiegi wpłynęły na porzu-
cenie eklektyzmu charakteryzującego tę część pałacu Ludwika XIV.
APARTAMENTY UPAMIĘTNIAJĄCE LUDWIKA XIV
W przeciwieństwie do architektury pałacu Herrenchiemsee i niektórych elementów jego wnętrz, deko-
rujące je malarstwo historyczne i malarstwo mitologiczne apartamentów mieszkalnych nie były wcześniej
przedmiotem badań24. Uwagi na temat użytych, nadzwyczaj ważnych w programie ikonograficznym
19 S с h m i d, Kn i r r, op. cit., s. 29.
20 Rauch, Schloss Herrenchiemsee..., 1995, s. 172
21 S с h m i d, Kn i r r, op. cit., s. 29.
22 Zieliński, Założenie ogrodowe..., s. 120-122.
23 Jedynie trójosiowy ryzalit, za którym na pierwszym piętrze umieszczono Paradną Sypialnię, został utrzymany w formie
zbliżonej do pierwowzoru. Stanowiący zwieńczenie zegar, ujęty personifikacjami Wojny i Pokoju, wzbogacono o postać Sławy
i wyobrażenie rzek Dunaju i Menu.
24 Jak wykazali to dotychczasowi badacze, mitologiczne malowidła sufitowe apartamentów poświęconych Ludwikowi XIV
były pod względem formy autorskimi kompozycjami wykonujących je malarzy i wyrazem inwencji artystycznej, a niejednokrotnie
nośnikiem złożonych symbolicznych treści. Z tego powodu nie zostały one włączone do badań prezentowanych w tym artykule. Na
temat malowideł: zob. przyp. 6 oraz H. Nulle, Eduard Schwoiser, 1826-1902, Brusau-Starnberg. Ein Schonhengster unter den
Malern Kônig Maximilians II. und Kônig Ludwigs II. von Bayern, Góppingen 1984, s. 43^18, 56-61.