DOI Artikel:
Kunińska, Magdalena: Marian Sokołowski (1839 - 1911)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0013
Rocznik Historii Sztuki, tom XXXVII
PANWDN, 2012
MAGDALENA KUNIŃSKA
UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
MARIAN SOKOŁOWSKI (1839-1911)
HISTORIA SZTUKI MARIANA SOKOŁOWSKIEGO: ZMIEŃMY PERSPEKTYWĘ
Marian Sokołowski uznawany jest za „ojca założyciela" dyscypliny w Polsce. Niestety, na tej infor-
macji częstokroć kończy się wiedza o nim i stworzonym przez niego modelu historii sztuki. Można nawet
zastanawiać się, czy należy mu się miejsce wśród historyków sztuki XX stulecia? Prócz argumentu zaczerp-
niętego z chronologii (wszak jedną trzecią działalności naukowej, rozpoczętej dość późno, kontynuował już
w XX w.) przekonującą odpowiedź na to pytanie może dać spojrzenie „od wewnątrz" historii dyscypliny
i przypomnienie, że to dopiero wykreowana przez Sokołowskiego historia sztuki nabrała samodzielności,
a wypracowane przez niego schematy myślenia często towarzyszą nam do dziś, kryjąc się w głębokich
założeniach programów dydaktycznych czy rytmu kursów akademickich.
Historia sztuki, jak każda dziedzina nauki, jest zjawiskiem historycznym, a stawiane pytania są histo-
rycznie zmienne. Dzisiejsza perspektywa różni się od tej, z jakiej na dziedzictwo Sokołowskiego patrzyli
Lech Kalinowski czy Adam Małkiewicz1. Pierwszemu z nich zawdzięczamy ponowne wprowadzenie
Mariana Sokołowskiego w zakres zainteresowań oraz wskazanie na najważniejsze źródła z nim związane;
Adam Małkiewicz natomiast dokonał próby zestawienia historii sztuki Sokołowskiego z osiągnięciami
tak zwanej szkoły wiedeńskiej, co było znaczącym signum temporis ówczesnej refleksji nad dziejami
dyscypliny.
Tymczasem historia sztuki uprawiana w Europie i w Stanach Zjednoczonych przeszła kryzys i meta-
morfozę, dając miejsce swoistej aktualizacji pytań o początki dyscypliny. Matthew Rampley zauważył
ciekawą teoretycznie odpowiedniość badań podejmowanych nad historią dyscypliny i jej sytuacją współ-
czesną; wskazując, że zakres prac jest często zbieżny z „interesami badaczy" i ograniczanie się do badań
osiągnięć szkoły wiedeńskiej „po Rieglu" i formalizmu ugruntowane było na dominujących kierunkach
metodologicznych przy braku zainteresowania społecznym czy politycznym i kulturowym tłem historii
sztuki. Doprowadziło to do zdezawuowania wcześniejszych osiągnięć, uznanych za niedostatecznie skupione
na metodzie2. Z takich pozycji w polskim środowisku oceniany był Sokołowski, którego konsekwentny
Artykuł powstał na podstawie pracy doktorskiej „Wykład historyi sztuki na podstawie historyi cywilizacyi". Historia sztuki
Mariana Sokołowskiego, napisanej pod kierunkiem prof. Wojciecha Bałusa na Uniwersytecie Jagiellońskim i obronionej w 2012 r.
1 L. Kalinowski, Marian Sokołowski, [w:] Stulecie Katedry Historii Sztuki UJ (1882-1982). Materiały z sesji naukowej
odbytej w dniu 27 maja 1983 г., „Zeszyty Naukowe UJ, СМХХХ: Prace z Historii Sztuki", 19, 1990, s. 11-35; A. Małkiewicz,
Szkoła krakowska i szkoła lwowska polskiej historii sztuki, „Folia Historiae Artium", 7, 2001, s. 83-106 oraz [w:] idem, Z dziejów
polskiej historii sztuki. Studia i szkice, Universitas, Kraków 2005, s. 15-57.
2 M. R a m p 1 e y, The Idea of a Scientific Discipline: Rudolf von Eitelberger and the Emergence of Art History in Vienna,
1847-1885, „Art History", 34, 2011, vol. 1, s. 55-56.
PANWDN, 2012
MAGDALENA KUNIŃSKA
UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
MARIAN SOKOŁOWSKI (1839-1911)
HISTORIA SZTUKI MARIANA SOKOŁOWSKIEGO: ZMIEŃMY PERSPEKTYWĘ
Marian Sokołowski uznawany jest za „ojca założyciela" dyscypliny w Polsce. Niestety, na tej infor-
macji częstokroć kończy się wiedza o nim i stworzonym przez niego modelu historii sztuki. Można nawet
zastanawiać się, czy należy mu się miejsce wśród historyków sztuki XX stulecia? Prócz argumentu zaczerp-
niętego z chronologii (wszak jedną trzecią działalności naukowej, rozpoczętej dość późno, kontynuował już
w XX w.) przekonującą odpowiedź na to pytanie może dać spojrzenie „od wewnątrz" historii dyscypliny
i przypomnienie, że to dopiero wykreowana przez Sokołowskiego historia sztuki nabrała samodzielności,
a wypracowane przez niego schematy myślenia często towarzyszą nam do dziś, kryjąc się w głębokich
założeniach programów dydaktycznych czy rytmu kursów akademickich.
Historia sztuki, jak każda dziedzina nauki, jest zjawiskiem historycznym, a stawiane pytania są histo-
rycznie zmienne. Dzisiejsza perspektywa różni się od tej, z jakiej na dziedzictwo Sokołowskiego patrzyli
Lech Kalinowski czy Adam Małkiewicz1. Pierwszemu z nich zawdzięczamy ponowne wprowadzenie
Mariana Sokołowskiego w zakres zainteresowań oraz wskazanie na najważniejsze źródła z nim związane;
Adam Małkiewicz natomiast dokonał próby zestawienia historii sztuki Sokołowskiego z osiągnięciami
tak zwanej szkoły wiedeńskiej, co było znaczącym signum temporis ówczesnej refleksji nad dziejami
dyscypliny.
Tymczasem historia sztuki uprawiana w Europie i w Stanach Zjednoczonych przeszła kryzys i meta-
morfozę, dając miejsce swoistej aktualizacji pytań o początki dyscypliny. Matthew Rampley zauważył
ciekawą teoretycznie odpowiedniość badań podejmowanych nad historią dyscypliny i jej sytuacją współ-
czesną; wskazując, że zakres prac jest często zbieżny z „interesami badaczy" i ograniczanie się do badań
osiągnięć szkoły wiedeńskiej „po Rieglu" i formalizmu ugruntowane było na dominujących kierunkach
metodologicznych przy braku zainteresowania społecznym czy politycznym i kulturowym tłem historii
sztuki. Doprowadziło to do zdezawuowania wcześniejszych osiągnięć, uznanych za niedostatecznie skupione
na metodzie2. Z takich pozycji w polskim środowisku oceniany był Sokołowski, którego konsekwentny
Artykuł powstał na podstawie pracy doktorskiej „Wykład historyi sztuki na podstawie historyi cywilizacyi". Historia sztuki
Mariana Sokołowskiego, napisanej pod kierunkiem prof. Wojciecha Bałusa na Uniwersytecie Jagiellońskim i obronionej w 2012 r.
1 L. Kalinowski, Marian Sokołowski, [w:] Stulecie Katedry Historii Sztuki UJ (1882-1982). Materiały z sesji naukowej
odbytej w dniu 27 maja 1983 г., „Zeszyty Naukowe UJ, СМХХХ: Prace z Historii Sztuki", 19, 1990, s. 11-35; A. Małkiewicz,
Szkoła krakowska i szkoła lwowska polskiej historii sztuki, „Folia Historiae Artium", 7, 2001, s. 83-106 oraz [w:] idem, Z dziejów
polskiej historii sztuki. Studia i szkice, Universitas, Kraków 2005, s. 15-57.
2 M. R a m p 1 e y, The Idea of a Scientific Discipline: Rudolf von Eitelberger and the Emergence of Art History in Vienna,
1847-1885, „Art History", 34, 2011, vol. 1, s. 55-56.