DOI Artikel:
Jaźwierski, Jacek: Uwagi na marginesach 'Dzieł' sir Joshuy Reynoldsa: Williama Blake'a spór z Reynoldsem o sztukę
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0135
Rocznik Historii Sztuki, tom XXXVII
PAN WDN, 2012
JACEK JAŹWIERSKI
KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI JANA PAWŁA II
UWAGI NA MARGINESACH DZIEŁ SIR JOSHUY REYNOLDSA:
WILLIAMA В LAKĘ'A SPÓR Z REYNOLDSEM O SZTUKĘ
„BEZWZGLĘDNIE DZIĘKUJĘ BOGU, ŻE NIE JESTEM TAKI JAK REYNOLDS"
Żadne słowa nie oddają lepiej charakteru notatek, którymi William Blake opatrzył własny egzemplarz
Dzieł sir Joshuy Reynoldsa1, przechowywany obecnie w British Library. Poeta zdecydował się posłużyć
pogardą wyrażoną w biblijnej modlitwie faryzeusza, wiedząc dobrze, że w oczach Boga nie przynosi ona
usprawiedliwienia, by tym silniej odciąć się od wszystkiego, co prezentował sobą Reynolds, utożsamiony
tu najwyraźniej z celnikiem2. Dla natury głęboko, choć nie ortodoksyjnie religijnej, jaką był Blake, słowa
te oznaczały ryzyko świadomego bluźnierstwa.
Marginalia powstały w 1807 r. w Londynie, w domu przy South Molton Street3 - chociaż niektóre
z nich Blake prawdopodobnie kreślił już wcześniej w Felpham - jego wrogość wobec Reynoldsa pozosta-
wała więc żywa jeszcze piętnaście lat po śmierci autora Rozpraw o sztuce. Zachował się tylko pierwszy
z trzech tomów Dzieł, należących do poety, zawierający osiem z piętnastu rozpraw, które Reynolds jako
prezydent Akademii wygłosił pomiędzy 1769 i 1778 r. Nie wiadomo, czy pozostałe tomy Blake również
opatrzył komentarzami.
Notatki stanowiły dogodną okazję do wstępnego sformułowania przez В lakę'a własnej teorii sztuki
w obliczu oponenta, jakim był Reynolds4. Najwyraźniej potraktował on Rozprawy jako katalizator własnych
poglądów, stąd bezkompromisowy i radykalny charakter komentarzy. Poglądy В lakę'a miały przybrać
pełniejszy kształt dwa lata później w Descriptive Catalogue of Pictures5, towarzyszącym wystawie, którą
artysta bez sukcesu otworzył w sklepie swego brata. Do tego czasu, mimo nieustannej zmienności, stwo-
rzony przez niego system filozoficzno-religijny, jak i będąca jego częścią teoria sztuki, zdążyły nabrać
wyrazistego kształtu. Blake napisał już większość najważniejszych utworów poetyckich: od Pieśni niewin-
ności i doświadczenia, przez Zaślubiny nieba i piekła, Amerykę i Europę, aż po Pierwszą księgę Urizena
oraz Pieśń i Księgę Losa; rozpoczął też prace nad Miltonem i Jerozolimą. Zmianie miała ulec poetycka
mitologia, w którą ten system przyodział, ale jego zręby pozostały już niezmienione.
1 Blake miał drugie wydanie The Works of Sir Joshua Reynolds, wyd. E. M a 1 o n e, London 1798.
2 Łk 18, 9-14.
3 Marginalia datowano początkowo na 1822 r. na podstawie słów „mając 63 lata", które pojawiają się w tekście, potem różni autorzy
przyjmowali czas ich powstania pomiędzy 1807 a 1809 r. Rok 1807 przekonująco podaje Р. А с к г о у d, Blake, tłum. E. Kraskowska,
Poznań 2001, s. 336.
4 M. Eaves, William Blake s Theory of Art, Princeton 1982, s. 42^13.
5 W. В 1 a к e, A Descriptive Catalogue of Pictures, Poetical and Historical Inventions, [w:] The Complète Poetry and Prose of
William Blake, ed. D. Erdman, Berkeley-Los Angeles 1982, s. 526-566.
PAN WDN, 2012
JACEK JAŹWIERSKI
KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI JANA PAWŁA II
UWAGI NA MARGINESACH DZIEŁ SIR JOSHUY REYNOLDSA:
WILLIAMA В LAKĘ'A SPÓR Z REYNOLDSEM O SZTUKĘ
„BEZWZGLĘDNIE DZIĘKUJĘ BOGU, ŻE NIE JESTEM TAKI JAK REYNOLDS"
Żadne słowa nie oddają lepiej charakteru notatek, którymi William Blake opatrzył własny egzemplarz
Dzieł sir Joshuy Reynoldsa1, przechowywany obecnie w British Library. Poeta zdecydował się posłużyć
pogardą wyrażoną w biblijnej modlitwie faryzeusza, wiedząc dobrze, że w oczach Boga nie przynosi ona
usprawiedliwienia, by tym silniej odciąć się od wszystkiego, co prezentował sobą Reynolds, utożsamiony
tu najwyraźniej z celnikiem2. Dla natury głęboko, choć nie ortodoksyjnie religijnej, jaką był Blake, słowa
te oznaczały ryzyko świadomego bluźnierstwa.
Marginalia powstały w 1807 r. w Londynie, w domu przy South Molton Street3 - chociaż niektóre
z nich Blake prawdopodobnie kreślił już wcześniej w Felpham - jego wrogość wobec Reynoldsa pozosta-
wała więc żywa jeszcze piętnaście lat po śmierci autora Rozpraw o sztuce. Zachował się tylko pierwszy
z trzech tomów Dzieł, należących do poety, zawierający osiem z piętnastu rozpraw, które Reynolds jako
prezydent Akademii wygłosił pomiędzy 1769 i 1778 r. Nie wiadomo, czy pozostałe tomy Blake również
opatrzył komentarzami.
Notatki stanowiły dogodną okazję do wstępnego sformułowania przez В lakę'a własnej teorii sztuki
w obliczu oponenta, jakim był Reynolds4. Najwyraźniej potraktował on Rozprawy jako katalizator własnych
poglądów, stąd bezkompromisowy i radykalny charakter komentarzy. Poglądy В lakę'a miały przybrać
pełniejszy kształt dwa lata później w Descriptive Catalogue of Pictures5, towarzyszącym wystawie, którą
artysta bez sukcesu otworzył w sklepie swego brata. Do tego czasu, mimo nieustannej zmienności, stwo-
rzony przez niego system filozoficzno-religijny, jak i będąca jego częścią teoria sztuki, zdążyły nabrać
wyrazistego kształtu. Blake napisał już większość najważniejszych utworów poetyckich: od Pieśni niewin-
ności i doświadczenia, przez Zaślubiny nieba i piekła, Amerykę i Europę, aż po Pierwszą księgę Urizena
oraz Pieśń i Księgę Losa; rozpoczął też prace nad Miltonem i Jerozolimą. Zmianie miała ulec poetycka
mitologia, w którą ten system przyodział, ale jego zręby pozostały już niezmienione.
1 Blake miał drugie wydanie The Works of Sir Joshua Reynolds, wyd. E. M a 1 o n e, London 1798.
2 Łk 18, 9-14.
3 Marginalia datowano początkowo na 1822 r. na podstawie słów „mając 63 lata", które pojawiają się w tekście, potem różni autorzy
przyjmowali czas ich powstania pomiędzy 1807 a 1809 r. Rok 1807 przekonująco podaje Р. А с к г о у d, Blake, tłum. E. Kraskowska,
Poznań 2001, s. 336.
4 M. Eaves, William Blake s Theory of Art, Princeton 1982, s. 42^13.
5 W. В 1 a к e, A Descriptive Catalogue of Pictures, Poetical and Historical Inventions, [w:] The Complète Poetry and Prose of
William Blake, ed. D. Erdman, Berkeley-Los Angeles 1982, s. 526-566.