DOI Artikel:
Olszewska, Anna: Lech Kalinowski (1920 - 2004)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0076
70
ANNA OLSZEWSKA
zrobiła to w odniesieniu do studiów nad sztuką bizantyńską. Przypominała, że już w latach 50. XX w.
krakowski uczony uznał cechy formalne dzieła sztuki za nośnik znaczeń ideowych, czym miał wyprzedzić
badaczy spuścizny artystycznej Wschodu, takich jak Hans Belting6. Wojciech Bałus, zajmując się kwestią
możliwych wzorów metodologicznych Lecha Kalinowskiego, w swoim artykule poświęconym ożywieniu
polskich studiów nad metodologią starszej szkoły wiedeńskiej u progu lat 70. XX w., zakwestionował
zależność polskiego badacza od metod Маха Dvofâka7.
W wymienionych opracowaniach odnaleźć można również próbę charakterystyki samej praktyki badaw-
czej Lecha Kalinowskiego. Jerzy Gadomski zauważył, jak ogromną rolę autor Spéculum artis przywiązywał
do opisu, do drobiazgowego rozpoznania zarówno przedmiotu studiów, jak i samej metody8. Tę drogę
od szczegółu do interpretacji prezentuje jako zdyscyplinowaną, uczciwą i konsekwentną. Podkreślił, że
Lech Kalinowski zawsze przyznawał pierwszeństwo samemu obiektowi badań. Chwalił również piękno
języka jego opowieści o sztuce9.
W prezentowanym tekście na temat metod badawczych Lecha Kalinowskiego omówione zostaną
zasady postępowania z dziełem sztuki, które stanowią, jak się wydaje, stałe punkty praktyki naukowej
badacza. Najpierw trzeba będzie zająć się jednak szczególnymi rodzajami narracji, pozostającymi znakiem
rozpoznawczym prac uczonego - jego aparatem naukowym oraz funkcją rozwiniętych stanów badań.
Następnym krokiem będzie próba charakterystyki ikonologicznego oraz językowego aspektu metod, jakie
stosował Lech Kalinowski w studiach interpretacyjnych10.
PO PIERWSZE - SPRAWDZAĆ
Po to, by właściwie oddzielić styl wypowiedzi krakowskiego uczonego od metod badawczych, należy
określić funkcję stosowanego przez niego aparatu naukowego. Obsesyjna dbałość o szczegóły zaważyła
poniekąd na trwałości jego studiów, które do dzisiaj nie straciły wartości dydaktycznej. Cyzelowane
przypisy, obfita bibliografia uwzględniająca daty kolejnych wydań, recenzje, tłumaczenia sprawiają, że
po wielu latach nadal śmiało można polecić jego teksty każdemu studentowi historii sztuki zarówno jako
źródło informacji, jak i wzór dla doskonalenia rzemiosła. Wzór, który wielu onieśmiela, zaraża wirusem
skrupulatności. Faktograficzna otulina tekstu, przypisy pojawiają się nawet w jego gatunkowo lżejszych
pracach, takich jak wspomnienie poświęcone Karolinie Lanckorońskiej przez niego samego nazwane ese-
jem11. Mieczysław Porębski sportretował Kalinowskiego jako człowieka nieustannie konsultującego oma-
wiane fakty w bibliotecznym księgozbiorze12. Z tej samej przyczyny wreszcie krytykował go we wspo-
mnieniach Karol Estreicher, określając młodego badacza jako erudytę zagubionego w „encyklopedycznej
6 M. Smorąg Różycka, Lech Kalinowski a historia sztuki bizantyńskiej, „Modus. Prace z Historii Sztuki", VI, 2005,
s. 12-13.
Bałus, W opozycji do głównego mirtu?..., s. 7-22; J. Gadomski, Magister et amicus, [w:] Magistro et Amico..., s. 11-12;
W. Bałus, Lech Kalinowski (12 IX 1920-15 VI 2004), „Kronika Uniwersytetu Jagiellońskiego za rok akademicki 2003/2004", 2006,
s. 309-310; J.A. С h r o ś с i с к i, Lech Kalinowski (1920-2004), „Barok", 11, 2004, 1, s. 283-284; J. Wyrozumski, Lech Kalinowski,
1920-2004, „Rocznik Krakowski", 70, 2004, s. 171-172.
8 Gadomski, Magister et amicus, s. 11.
9 Ibidem, s. 25. Podobnie Mieczysław Porębski we wprowadzeniu do księgi pamiątkowej, wydanej w 1980 r. z okazji sześćdzie-
siątej rocznicy urodzin Lecha Kalinowskiego, ocenił jego metodę jako kompleksowe ujęcie dzieła sztuki, które uwzględnia: „tworzywo
materiałowe, technologię obróbki, określa wszystko": M. Porębski, Wprowadzenie, [w:] Symbolae historiae artium. Studia z historii
sztuki Lechowi Kalinowskiemu dedykowane, red. J. Gadomski [i inni], Warszawa 1986, s. 11.
10 W niniejszym artykule opieram się głównie na publikacjach Lecha Kalinowskiego, które ukazały się drukiem, oraz informacjach
jego współpracowników i uczniów. Szczególne podziękowania chciałam złożyć w związku z powyższym paniom Marcie Graczyńskiej,
doktor Dobrosławie Horzeli oraz Monice Kamińskiej, panu Krzysztofowi Krużelowi, profesorom Jerzemu Gadomskiemu, Adamowi
Małkiewiczowi oraz Antoniemu Ziembie za okazaną pomoc w poszukiwaniach i konsultacje ich wyników. Korespondencja i rękopisy
po Lechu Kalinowskim oraz profesor Karolinie Lanckorońskiej, przekazane w większości do Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie,
pozostają zastrzeżone do trzydziestu lat po śmierci autorów.
11 L. Kalinowski, Karla a sztuka Renesansu, [w:] Donatorce w hołdzie. Katalog wystawy odnowionych obrazów i rodzinnych
pamiątek z daru Karoliny Lanckorońskiej, Zamek Królewski na Wawelu, sierpień - październik 1998, Kraków 1998, s. 10-15.
12 Porębski, Wprowadzenie, s. 10-11.
ANNA OLSZEWSKA
zrobiła to w odniesieniu do studiów nad sztuką bizantyńską. Przypominała, że już w latach 50. XX w.
krakowski uczony uznał cechy formalne dzieła sztuki za nośnik znaczeń ideowych, czym miał wyprzedzić
badaczy spuścizny artystycznej Wschodu, takich jak Hans Belting6. Wojciech Bałus, zajmując się kwestią
możliwych wzorów metodologicznych Lecha Kalinowskiego, w swoim artykule poświęconym ożywieniu
polskich studiów nad metodologią starszej szkoły wiedeńskiej u progu lat 70. XX w., zakwestionował
zależność polskiego badacza od metod Маха Dvofâka7.
W wymienionych opracowaniach odnaleźć można również próbę charakterystyki samej praktyki badaw-
czej Lecha Kalinowskiego. Jerzy Gadomski zauważył, jak ogromną rolę autor Spéculum artis przywiązywał
do opisu, do drobiazgowego rozpoznania zarówno przedmiotu studiów, jak i samej metody8. Tę drogę
od szczegółu do interpretacji prezentuje jako zdyscyplinowaną, uczciwą i konsekwentną. Podkreślił, że
Lech Kalinowski zawsze przyznawał pierwszeństwo samemu obiektowi badań. Chwalił również piękno
języka jego opowieści o sztuce9.
W prezentowanym tekście na temat metod badawczych Lecha Kalinowskiego omówione zostaną
zasady postępowania z dziełem sztuki, które stanowią, jak się wydaje, stałe punkty praktyki naukowej
badacza. Najpierw trzeba będzie zająć się jednak szczególnymi rodzajami narracji, pozostającymi znakiem
rozpoznawczym prac uczonego - jego aparatem naukowym oraz funkcją rozwiniętych stanów badań.
Następnym krokiem będzie próba charakterystyki ikonologicznego oraz językowego aspektu metod, jakie
stosował Lech Kalinowski w studiach interpretacyjnych10.
PO PIERWSZE - SPRAWDZAĆ
Po to, by właściwie oddzielić styl wypowiedzi krakowskiego uczonego od metod badawczych, należy
określić funkcję stosowanego przez niego aparatu naukowego. Obsesyjna dbałość o szczegóły zaważyła
poniekąd na trwałości jego studiów, które do dzisiaj nie straciły wartości dydaktycznej. Cyzelowane
przypisy, obfita bibliografia uwzględniająca daty kolejnych wydań, recenzje, tłumaczenia sprawiają, że
po wielu latach nadal śmiało można polecić jego teksty każdemu studentowi historii sztuki zarówno jako
źródło informacji, jak i wzór dla doskonalenia rzemiosła. Wzór, który wielu onieśmiela, zaraża wirusem
skrupulatności. Faktograficzna otulina tekstu, przypisy pojawiają się nawet w jego gatunkowo lżejszych
pracach, takich jak wspomnienie poświęcone Karolinie Lanckorońskiej przez niego samego nazwane ese-
jem11. Mieczysław Porębski sportretował Kalinowskiego jako człowieka nieustannie konsultującego oma-
wiane fakty w bibliotecznym księgozbiorze12. Z tej samej przyczyny wreszcie krytykował go we wspo-
mnieniach Karol Estreicher, określając młodego badacza jako erudytę zagubionego w „encyklopedycznej
6 M. Smorąg Różycka, Lech Kalinowski a historia sztuki bizantyńskiej, „Modus. Prace z Historii Sztuki", VI, 2005,
s. 12-13.
Bałus, W opozycji do głównego mirtu?..., s. 7-22; J. Gadomski, Magister et amicus, [w:] Magistro et Amico..., s. 11-12;
W. Bałus, Lech Kalinowski (12 IX 1920-15 VI 2004), „Kronika Uniwersytetu Jagiellońskiego za rok akademicki 2003/2004", 2006,
s. 309-310; J.A. С h r o ś с i с к i, Lech Kalinowski (1920-2004), „Barok", 11, 2004, 1, s. 283-284; J. Wyrozumski, Lech Kalinowski,
1920-2004, „Rocznik Krakowski", 70, 2004, s. 171-172.
8 Gadomski, Magister et amicus, s. 11.
9 Ibidem, s. 25. Podobnie Mieczysław Porębski we wprowadzeniu do księgi pamiątkowej, wydanej w 1980 r. z okazji sześćdzie-
siątej rocznicy urodzin Lecha Kalinowskiego, ocenił jego metodę jako kompleksowe ujęcie dzieła sztuki, które uwzględnia: „tworzywo
materiałowe, technologię obróbki, określa wszystko": M. Porębski, Wprowadzenie, [w:] Symbolae historiae artium. Studia z historii
sztuki Lechowi Kalinowskiemu dedykowane, red. J. Gadomski [i inni], Warszawa 1986, s. 11.
10 W niniejszym artykule opieram się głównie na publikacjach Lecha Kalinowskiego, które ukazały się drukiem, oraz informacjach
jego współpracowników i uczniów. Szczególne podziękowania chciałam złożyć w związku z powyższym paniom Marcie Graczyńskiej,
doktor Dobrosławie Horzeli oraz Monice Kamińskiej, panu Krzysztofowi Krużelowi, profesorom Jerzemu Gadomskiemu, Adamowi
Małkiewiczowi oraz Antoniemu Ziembie za okazaną pomoc w poszukiwaniach i konsultacje ich wyników. Korespondencja i rękopisy
po Lechu Kalinowskim oraz profesor Karolinie Lanckorońskiej, przekazane w większości do Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie,
pozostają zastrzeżone do trzydziestu lat po śmierci autorów.
11 L. Kalinowski, Karla a sztuka Renesansu, [w:] Donatorce w hołdzie. Katalog wystawy odnowionych obrazów i rodzinnych
pamiątek z daru Karoliny Lanckorońskiej, Zamek Królewski na Wawelu, sierpień - październik 1998, Kraków 1998, s. 10-15.
12 Porębski, Wprowadzenie, s. 10-11.