DOI Artikel:
Żukowski, Jacek: Kryptoportrety polskich władców w malarstwie sakralnym XVII i XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0184
178
JACEK ŻUKOWSKI
15. Autor nieokreślony z kręgu Hermana Hana, Adoracja Trójcy Świętej,
olej, płótno na desce, ok. 1640, kościół Św. Andrzeja, Czeszewo koło Wągrowca.
Fot. A. Cieślawski
Tak przejawiająca się tradycja imitatio świętego patrona była zresztą w Europie powszechna54. Pokonanie
symbolu „herezji kalwińskiej" we Francji, czyli zdobycie La Rochelle, powszechnie uznawane za wynik
orędownictwa Matki Boskiej Różańcowej, nie mogło nie znaleźć odbicia również w sztuce sakralnej.
W licznych obrazach pochodzących głównie ze świątyń Bretanii (Andel, Guegon, Saint-Samson, Cho-
isy-en-Brie, Jard-sur-Mer i inne) Ludwik Sprawiedliwy ukazany jest więc na czele Kościoła walczącego
w sensie dosłownym. Kolejnym pretekstem dla tego typu wyobrażeń były Śluby Ludwika XIII (schemat
przedstawieniowy zaakceptowany przez samego króla), upamiętniające oddanie Francji pod opiekę Kró-
lowej Niebios 10 lutego 1638 r.55, czy przyjście na świat długo oczekiwanego delfina.
Skrajnym wypadkiem omawianej w niniejszym artykule praktyki było wykorzystanie sceny religijnej
jako okazji do sportretowania całego dworu lub grupy osób najczęściej związanych z postacią fundatora.
Zwyczaj łączenia aktualizowanych wątków sakralnych z politycznymi znalazł wyraz szczególnie w kato-
lickim malarstwie potrydenckim. Pokrewna praktyka przyjęła się także w kręgu kultury protestanckiej,
przybierając jednak formy swoiste. Oprócz specyficznego podejścia do sztuki sakralnej per se polemiści
54 Zob. obrazy pochodzące z kościołów w Villeneuve d'Aveyron i La Forêt-Fouesnant, czy rycinę Grégoire Hureta, stanowiącą
frontyspis tezy teologicznej Jana Chaillou z 1639 г., Richelieu: l'art et le pouvoir. Catalogue of an exhibition held at Montreal Muséum
of Fine Arts, 18 Sept. 2002-5 Jan. 2003 and Wallraf-Richartz-Museum, Fondation Corboud, 31 Jan.-20 Apr. 2003, ed. H.T. G o ld farb,
Montreal 2002, poz. 96 - Ludwik Święty z rysami Ludwika XIII ukazany w glorii. Cesarz Karol IV bywał przedstawiany razem ze
św. Wacławem, wielu monarchów wiązało zresztą swą genealogię z kanonizowanymi poprzednikami. Jeśli chodzi o polski grunt, koncepcja
wiążąca twarz Chrystusa na obrazie Bartłomieja Strobla z Pępowa z rysami króla Władysława została już dawno odrzucona. Nota bene,
podobno w Wiśniczu znajdował się obraz Marii o rysach marszałkowej dc Gućbriant, Rosario, op. cit., s. 47 i п.; A. Hedeman,
Valois Legitimacy: Editorial Changes in Charles V's „Grandes Chroniques de France", „Art Bulletin", 66, 1984, s. 97-117; A.S. H о с h,
„Beata Stirps". Royal Patronage and the Identification of the Sainted Rulers in the St. Elisabeth Chape/ at Assisi, „Art History", 15,
1992, s. 279-295; J. Piotrowska-Głębocka, Krzysztof Boguszewski i poznańska szkoła malarska na początku XVII wieku, Poznań
1928, s. 73; Tomkiewicz, Aktualizm i aktualizacja..., cz. 1, s. 18 oraz cz. 2, s. 8.
55 Słynne Śluby Ludwika XIII Ph. de Champaigne'a, obraz S. Voucta z Neuilly-Saint-Front, czy też prowincjonalne malowidła
z kościołów m.in. w Antigny-la-Ville, Lamothe-Capdeville, Entrevaux, Guenin, Auray, Boissy Le Sec; P-M. A u z a s, Un „ Vœu de Louis
XIII" méconnu, „La Revue du Louvre et des Musées de France", 1964, nr 1, s. 85-92; R. L a u r e n t i n, Le Vœu de Louis XIII: passé
ou avenir de la France, 1638-1988, 350e anniversaire, Paris 1988.
JACEK ŻUKOWSKI
15. Autor nieokreślony z kręgu Hermana Hana, Adoracja Trójcy Świętej,
olej, płótno na desce, ok. 1640, kościół Św. Andrzeja, Czeszewo koło Wągrowca.
Fot. A. Cieślawski
Tak przejawiająca się tradycja imitatio świętego patrona była zresztą w Europie powszechna54. Pokonanie
symbolu „herezji kalwińskiej" we Francji, czyli zdobycie La Rochelle, powszechnie uznawane za wynik
orędownictwa Matki Boskiej Różańcowej, nie mogło nie znaleźć odbicia również w sztuce sakralnej.
W licznych obrazach pochodzących głównie ze świątyń Bretanii (Andel, Guegon, Saint-Samson, Cho-
isy-en-Brie, Jard-sur-Mer i inne) Ludwik Sprawiedliwy ukazany jest więc na czele Kościoła walczącego
w sensie dosłownym. Kolejnym pretekstem dla tego typu wyobrażeń były Śluby Ludwika XIII (schemat
przedstawieniowy zaakceptowany przez samego króla), upamiętniające oddanie Francji pod opiekę Kró-
lowej Niebios 10 lutego 1638 r.55, czy przyjście na świat długo oczekiwanego delfina.
Skrajnym wypadkiem omawianej w niniejszym artykule praktyki było wykorzystanie sceny religijnej
jako okazji do sportretowania całego dworu lub grupy osób najczęściej związanych z postacią fundatora.
Zwyczaj łączenia aktualizowanych wątków sakralnych z politycznymi znalazł wyraz szczególnie w kato-
lickim malarstwie potrydenckim. Pokrewna praktyka przyjęła się także w kręgu kultury protestanckiej,
przybierając jednak formy swoiste. Oprócz specyficznego podejścia do sztuki sakralnej per se polemiści
54 Zob. obrazy pochodzące z kościołów w Villeneuve d'Aveyron i La Forêt-Fouesnant, czy rycinę Grégoire Hureta, stanowiącą
frontyspis tezy teologicznej Jana Chaillou z 1639 г., Richelieu: l'art et le pouvoir. Catalogue of an exhibition held at Montreal Muséum
of Fine Arts, 18 Sept. 2002-5 Jan. 2003 and Wallraf-Richartz-Museum, Fondation Corboud, 31 Jan.-20 Apr. 2003, ed. H.T. G o ld farb,
Montreal 2002, poz. 96 - Ludwik Święty z rysami Ludwika XIII ukazany w glorii. Cesarz Karol IV bywał przedstawiany razem ze
św. Wacławem, wielu monarchów wiązało zresztą swą genealogię z kanonizowanymi poprzednikami. Jeśli chodzi o polski grunt, koncepcja
wiążąca twarz Chrystusa na obrazie Bartłomieja Strobla z Pępowa z rysami króla Władysława została już dawno odrzucona. Nota bene,
podobno w Wiśniczu znajdował się obraz Marii o rysach marszałkowej dc Gućbriant, Rosario, op. cit., s. 47 i п.; A. Hedeman,
Valois Legitimacy: Editorial Changes in Charles V's „Grandes Chroniques de France", „Art Bulletin", 66, 1984, s. 97-117; A.S. H о с h,
„Beata Stirps". Royal Patronage and the Identification of the Sainted Rulers in the St. Elisabeth Chape/ at Assisi, „Art History", 15,
1992, s. 279-295; J. Piotrowska-Głębocka, Krzysztof Boguszewski i poznańska szkoła malarska na początku XVII wieku, Poznań
1928, s. 73; Tomkiewicz, Aktualizm i aktualizacja..., cz. 1, s. 18 oraz cz. 2, s. 8.
55 Słynne Śluby Ludwika XIII Ph. de Champaigne'a, obraz S. Voucta z Neuilly-Saint-Front, czy też prowincjonalne malowidła
z kościołów m.in. w Antigny-la-Ville, Lamothe-Capdeville, Entrevaux, Guenin, Auray, Boissy Le Sec; P-M. A u z a s, Un „ Vœu de Louis
XIII" méconnu, „La Revue du Louvre et des Musées de France", 1964, nr 1, s. 85-92; R. L a u r e n t i n, Le Vœu de Louis XIII: passé
ou avenir de la France, 1638-1988, 350e anniversaire, Paris 1988.