DOI Artikel:
Żukowski, Jacek: Kryptoportrety polskich władców w malarstwie sakralnym XVII i XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0189
KRYPTOPORTRETY POLSKICH WŁADCÓW W MALARSTWIE SAKRALNYM XVII I XVIII WIEKU
183
21. Autor nieokreślony, Matka Boska w Płaszczu Opiekuńczym
(Matka Bożej Opieki), olej, płótno, po 1740 r. Kościół parafialny w Kłecku.
Fot. B. Kotula
cechy animus sublimislx. Kryptoportrety i ukryte autoportrety stanowiły chyba największe wyzwanie dla
artystów epoki Fransa Franckena I oraz Joachima Sandrarta72.
Tworząc ukryte autoportrety, malarze wchodzili w rolę upominającego, ostrzegającego i pouczającego
komentatora przedstawionego wydarzenia73. Ważnym przykładem alegorycznego pogłębienia znaczenia
portretu in assistenza w moralizującym kontekście jest Znachor Gerrita Dou z 1657 r. (Rotterdam, Muséum
Boymans-Van Beuningen). Postać malarza ukazana w oknie wraz z akcesoriami reprezentuje najwyższy
rangą pod względem moralności sposób życia (vita contemplativa). Zwrócenie się z uśmiechem do widza
w obrębie obrazu rodzajowego oraz historycznego stanowi kolejny etap rozwojowy zjawiska. Twórca wystę-
puje tu w roli osoby interpretującej, a jednocześnie reprezentującej etyczne pojęcie dobra. Jego wartość
artystyczna w każdym wypadku wyznaczana jest przede wszystkim przez rangę moralnej instancji.
71 Na obrazie przedstawiającym Podniesienie krzyża (Monachium, Alte Pinakothek), jak i w drezdeńskim Powrocie syna marno-
trawnego, Rembrandt z moralizatorskim zacięciem „przebrał się" za negatywną postać z historii biblijnej. Nie zwracał się już w stronę
widza z patosem podkreślającym wartość emocjonalną przedstawianej sytuacji. Pragnął odzwierciedlić nie tylko rangę przykładowego
przedstawiciela swojej sztuki, ale również wyżej ceniony status poety, a precyzyjniej - obdarzonego poetyckim ingenium malarza.
72 N. P e e t e r s, Brothers in Art: Hieronymus and Frans Francken I and theit Family: Portraits and Crypto-Portraits in the
Second Half of the Sixteenth Century, „Dutch Crossing", 23, 1999, vol. 82, s. 80-102. Sandrart umieścił ukryły autoportret na obrazie
Przekazanie relikwii św. Juliana (1658-1660), kościół Benedyktynów w Lambach, Joachim von Sandrart. Fin europàischer Kiinstler und
Theoretiker zwischen Italien und Deutschland, Akten des Internationalen Studientages der Biblioteca Hertziana Rom, 3-4 April 2006,
Munchen 2009, tabl. 19.
73 Por. Willem Buytewech, Wesoła kompania (1622-1624, Berlin, Staatliche Museen) oraz Christiaen van Couwenbergh, Wesołe
towarzystwo (1626, Uccle, Van Gelder). Jacob Hogers z Deventer na obrazie Salomon oddający cześć bożkom (Amsterdam, Rijksmuseum)
wykorzystał ideowe rozdarcie pomiędzy owym upominającym dystansem a uczestnictwem w grzesznych rozrywkach, aby w alegoryczny
sposób skomentować własną rolę.
183
21. Autor nieokreślony, Matka Boska w Płaszczu Opiekuńczym
(Matka Bożej Opieki), olej, płótno, po 1740 r. Kościół parafialny w Kłecku.
Fot. B. Kotula
cechy animus sublimislx. Kryptoportrety i ukryte autoportrety stanowiły chyba największe wyzwanie dla
artystów epoki Fransa Franckena I oraz Joachima Sandrarta72.
Tworząc ukryte autoportrety, malarze wchodzili w rolę upominającego, ostrzegającego i pouczającego
komentatora przedstawionego wydarzenia73. Ważnym przykładem alegorycznego pogłębienia znaczenia
portretu in assistenza w moralizującym kontekście jest Znachor Gerrita Dou z 1657 r. (Rotterdam, Muséum
Boymans-Van Beuningen). Postać malarza ukazana w oknie wraz z akcesoriami reprezentuje najwyższy
rangą pod względem moralności sposób życia (vita contemplativa). Zwrócenie się z uśmiechem do widza
w obrębie obrazu rodzajowego oraz historycznego stanowi kolejny etap rozwojowy zjawiska. Twórca wystę-
puje tu w roli osoby interpretującej, a jednocześnie reprezentującej etyczne pojęcie dobra. Jego wartość
artystyczna w każdym wypadku wyznaczana jest przede wszystkim przez rangę moralnej instancji.
71 Na obrazie przedstawiającym Podniesienie krzyża (Monachium, Alte Pinakothek), jak i w drezdeńskim Powrocie syna marno-
trawnego, Rembrandt z moralizatorskim zacięciem „przebrał się" za negatywną postać z historii biblijnej. Nie zwracał się już w stronę
widza z patosem podkreślającym wartość emocjonalną przedstawianej sytuacji. Pragnął odzwierciedlić nie tylko rangę przykładowego
przedstawiciela swojej sztuki, ale również wyżej ceniony status poety, a precyzyjniej - obdarzonego poetyckim ingenium malarza.
72 N. P e e t e r s, Brothers in Art: Hieronymus and Frans Francken I and theit Family: Portraits and Crypto-Portraits in the
Second Half of the Sixteenth Century, „Dutch Crossing", 23, 1999, vol. 82, s. 80-102. Sandrart umieścił ukryły autoportret na obrazie
Przekazanie relikwii św. Juliana (1658-1660), kościół Benedyktynów w Lambach, Joachim von Sandrart. Fin europàischer Kiinstler und
Theoretiker zwischen Italien und Deutschland, Akten des Internationalen Studientages der Biblioteca Hertziana Rom, 3-4 April 2006,
Munchen 2009, tabl. 19.
73 Por. Willem Buytewech, Wesoła kompania (1622-1624, Berlin, Staatliche Museen) oraz Christiaen van Couwenbergh, Wesołe
towarzystwo (1626, Uccle, Van Gelder). Jacob Hogers z Deventer na obrazie Salomon oddający cześć bożkom (Amsterdam, Rijksmuseum)
wykorzystał ideowe rozdarcie pomiędzy owym upominającym dystansem a uczestnictwem w grzesznych rozrywkach, aby w alegoryczny
sposób skomentować własną rolę.