DOI Artikel:
Dobrowolski, Witold: Program ikonograficzny Sali Jadalnej Białego Domu w Łazienkach Królewskich w Warszawie: Wenus, Izyda, masoneria
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0209
PROGRAM IKONOGRAFICZNY SALI JADALNEJ BIAŁEGO DOMU W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH.
203
1. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana zachodnia z posągiem Wenus w niszy.
Fot. W. Dobrowolski
pokrywającej ściany Sali Jadalnej, iż zawarte w niej odniesienia do porządku i uniwersalnej harmonii
zawierają intencję propagandową, gdyż podkreślają królewską mądrość, gwarantującą cały naturalny porzą-
dek świata. Jeśli chodzi o antyczny posąg Wenus (il. 2), umieszczony w niszy znajdującej się w centrum
zachodniej ściany Sali, powtórzyła ona informację za przechowywanym w AGAD-zie Rapport général des
Fabriques depuis le 1 Avril jusqu'au Xbre 1777, iż w roku 1777 rzeźba ta została umieszczona w niszy
Sali Jadalnej9, dodając komentarz, iż przedstawia ona Wenus Anadyomene dzieło Praksytelesa, zakupioną
dla króla przez Le Bruna i przez niego „dokończoną". Natomiast dekoracja malarska niszy jest bliska
dekoracji „camera degli Amorini" w willi z Pesaro datującej się z 1534 r.10.
Celem niniejszej pracy11 jest podjęcie wysiłku dowiedzenia, iż istnieje ściśle określony i sprecyzo-
wany związek między treściami sugerowanymi przez posąg a wymową całej bogatej dekoracji malarskiej
Sali Jadalnej. Składają się na nią pokrywające ściany motywy groteskowe (arabeskowe), dekoracja niszy
roztropnego władcę symbolizowałby orzeł, a nie para orłów. Mamy tu ponadto nie Jowisza, ale Junonę, personifikującą powietrze i różne
zjawiska atmosferyczne. Dlatego otaczają ją personifikacje wiatrów przepędzające (tęcza) burzę, z deszczem (motyle pod parasolem)
i piorunami (para orłów siedząca na piorunach pod medalionem i trzymająca w dziobach końce girlandy otaczającej wizerunek Junony).
Z trudem przyszłoby nam uznać tę parę orłów za symbol jakiegoś władcy o niepodzielnym autorytecie. Że całość tych motywów wiąże
się z przychylną Junoną (pomyślną aurą), a nie z groźnym, burzliwym królem królów Jowiszem, świadczą dwa wielkie pawie pióra
ujmujące po bokach całość kompozycji.
9 Warszawa, Archiwum Główne Akt Dawnych [dalej cyt: AGAD], Zb Popielów, Ms 231, Maison Blanche k.20v.
10 Bernatowicz, Niepodobne do rzeczywistości..., s. 99.
11 Chciałbym w tym miejscu wyrazić moją głęboką wdzięczność Pani Profesor Claude Livadie za jej wszechstronną pomoc
i gościnę, które umożliwiły mi studia w Pompejach i Neapolu. Składam także serdeczne podziękowania Pani Soprintendent Neapolu
i Pompejów dr Teresie Helenie Cinquantaquattro za zgodę na opublikowanie fotografii Wenus z pompejańskiego Iseum i posążku Wenus
pochodzącego z Pompejów. Dziękuję serdecznie także Pani dr Alessandrze Villone za cenną pomoc oraz przyjacielowi dr Amodio
Marzocchella za podarowanie katalogu wystawy „Alla ricerca di Iside" z Muzeum Narodowego Archeologicznego w Neapolu z 1992 r.
203
1. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana zachodnia z posągiem Wenus w niszy.
Fot. W. Dobrowolski
pokrywającej ściany Sali Jadalnej, iż zawarte w niej odniesienia do porządku i uniwersalnej harmonii
zawierają intencję propagandową, gdyż podkreślają królewską mądrość, gwarantującą cały naturalny porzą-
dek świata. Jeśli chodzi o antyczny posąg Wenus (il. 2), umieszczony w niszy znajdującej się w centrum
zachodniej ściany Sali, powtórzyła ona informację za przechowywanym w AGAD-zie Rapport général des
Fabriques depuis le 1 Avril jusqu'au Xbre 1777, iż w roku 1777 rzeźba ta została umieszczona w niszy
Sali Jadalnej9, dodając komentarz, iż przedstawia ona Wenus Anadyomene dzieło Praksytelesa, zakupioną
dla króla przez Le Bruna i przez niego „dokończoną". Natomiast dekoracja malarska niszy jest bliska
dekoracji „camera degli Amorini" w willi z Pesaro datującej się z 1534 r.10.
Celem niniejszej pracy11 jest podjęcie wysiłku dowiedzenia, iż istnieje ściśle określony i sprecyzo-
wany związek między treściami sugerowanymi przez posąg a wymową całej bogatej dekoracji malarskiej
Sali Jadalnej. Składają się na nią pokrywające ściany motywy groteskowe (arabeskowe), dekoracja niszy
roztropnego władcę symbolizowałby orzeł, a nie para orłów. Mamy tu ponadto nie Jowisza, ale Junonę, personifikującą powietrze i różne
zjawiska atmosferyczne. Dlatego otaczają ją personifikacje wiatrów przepędzające (tęcza) burzę, z deszczem (motyle pod parasolem)
i piorunami (para orłów siedząca na piorunach pod medalionem i trzymająca w dziobach końce girlandy otaczającej wizerunek Junony).
Z trudem przyszłoby nam uznać tę parę orłów za symbol jakiegoś władcy o niepodzielnym autorytecie. Że całość tych motywów wiąże
się z przychylną Junoną (pomyślną aurą), a nie z groźnym, burzliwym królem królów Jowiszem, świadczą dwa wielkie pawie pióra
ujmujące po bokach całość kompozycji.
9 Warszawa, Archiwum Główne Akt Dawnych [dalej cyt: AGAD], Zb Popielów, Ms 231, Maison Blanche k.20v.
10 Bernatowicz, Niepodobne do rzeczywistości..., s. 99.
11 Chciałbym w tym miejscu wyrazić moją głęboką wdzięczność Pani Profesor Claude Livadie za jej wszechstronną pomoc
i gościnę, które umożliwiły mi studia w Pompejach i Neapolu. Składam także serdeczne podziękowania Pani Soprintendent Neapolu
i Pompejów dr Teresie Helenie Cinquantaquattro za zgodę na opublikowanie fotografii Wenus z pompejańskiego Iseum i posążku Wenus
pochodzącego z Pompejów. Dziękuję serdecznie także Pani dr Alessandrze Villone za cenną pomoc oraz przyjacielowi dr Amodio
Marzocchella za podarowanie katalogu wystawy „Alla ricerca di Iside" z Muzeum Narodowego Archeologicznego w Neapolu z 1992 r.