DOI Artikel:
Dobrowolski, Witold: Program ikonograficzny Sali Jadalnej Białego Domu w Łazienkach Królewskich w Warszawie: Wenus, Izyda, masoneria
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.18668#0215
PROGRAM IKONOGRAFICZNY SALI JADALNEJ BIAŁEGO DOMU W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH.
209
6. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana zachodnia,
Junona - personifikacja żywiołu powietrza. Fot. W. Dobrowolski
a 20 marca, a charakterystyczne zajęcia (postać w stroju szlacheckim, komediant - zajęcia intelektualne
i artystyczne?) wiązałyby się także z karnawałem obchodzonym w tym okresie. Taka chronologia jed-
nak rozmija się częściowo z przyjętym od dawna kalendarzem, poszerza bowiem czas wiosny i jesieni,
skracając równocześnie lato i zimę. Personifikacje wody i powietrza, liczone razem, wyznaczają czas
wiosny na okres od 21 marca po 22 lipca, a ognia i ziemi określają czas jesieni na dni od 23 września po
19 stycznia. Trwałyby one w przybliżeniu po cztery miesiące, podczas gdy lato (Słońce) i zima (Księżyc)
ulegałyby w tej optyce skróceniu do dwu miesięcy. Tym samym pora żniw przypadałaby na okres między
22 lipca a 22 września, a jesienne zbiory, którym zazwyczaj patronuje Ceres, musiałyby się odbywać
między 23 września a 19 stycznia.
Należałoby przy okazji nadmienić, iż w astrologii antycznej (hellenistycznej) nie łączono żywiołów
z porami roku, choć były próby ich łączenia z określonymi znakami zodiaku21. I tak pod wpływem
rozważań pitagorejskich na temat pomyślnego charakteru triady rozmieszczone na okręgu znaki zodiaku
łączono wierzchołkami czterech wpisanych w okrąg trójkątów równoramiennych (trigones). W ten spo-
sób wyznaczano trójkąt wody (Rak, Skorpion, Ryby), trójkąt powietrza (Bliźniaki, Waga, Wodnik), ognia
(Baran, Lew, Strzelec), ziemi (Byk, Panna, Koziorożec). Rzecz oczywista, że trigones nie mogły wyzna-
czać żadnych zwartych chronologicznie okresów i nie mogły mieć zatem istotnego znaczenia dla treści
zawartych w systemie dekoracyjnym Sali Jadalnej z obiegającym jej ściany pasmem kolejnych znaków
zodiaku oraz przedstawieniami prac i zajęć typowych dla określonych momentów roku.
Czy twórca programu, najprawdopodobniej, jak się przypuszcza, sam Stanisław August, mógł zaak-
ceptować ogólny obraz rocznego porządku natury jedynie z grubsza przystosowany do ludzkiego doświad-
21 Ibidem, s. 146-147.
209
6. Warszawa, Biały Dom w Łazienkach Królewskich, Sala Jadalna, ściana zachodnia,
Junona - personifikacja żywiołu powietrza. Fot. W. Dobrowolski
a 20 marca, a charakterystyczne zajęcia (postać w stroju szlacheckim, komediant - zajęcia intelektualne
i artystyczne?) wiązałyby się także z karnawałem obchodzonym w tym okresie. Taka chronologia jed-
nak rozmija się częściowo z przyjętym od dawna kalendarzem, poszerza bowiem czas wiosny i jesieni,
skracając równocześnie lato i zimę. Personifikacje wody i powietrza, liczone razem, wyznaczają czas
wiosny na okres od 21 marca po 22 lipca, a ognia i ziemi określają czas jesieni na dni od 23 września po
19 stycznia. Trwałyby one w przybliżeniu po cztery miesiące, podczas gdy lato (Słońce) i zima (Księżyc)
ulegałyby w tej optyce skróceniu do dwu miesięcy. Tym samym pora żniw przypadałaby na okres między
22 lipca a 22 września, a jesienne zbiory, którym zazwyczaj patronuje Ceres, musiałyby się odbywać
między 23 września a 19 stycznia.
Należałoby przy okazji nadmienić, iż w astrologii antycznej (hellenistycznej) nie łączono żywiołów
z porami roku, choć były próby ich łączenia z określonymi znakami zodiaku21. I tak pod wpływem
rozważań pitagorejskich na temat pomyślnego charakteru triady rozmieszczone na okręgu znaki zodiaku
łączono wierzchołkami czterech wpisanych w okrąg trójkątów równoramiennych (trigones). W ten spo-
sób wyznaczano trójkąt wody (Rak, Skorpion, Ryby), trójkąt powietrza (Bliźniaki, Waga, Wodnik), ognia
(Baran, Lew, Strzelec), ziemi (Byk, Panna, Koziorożec). Rzecz oczywista, że trigones nie mogły wyzna-
czać żadnych zwartych chronologicznie okresów i nie mogły mieć zatem istotnego znaczenia dla treści
zawartych w systemie dekoracyjnym Sali Jadalnej z obiegającym jej ściany pasmem kolejnych znaków
zodiaku oraz przedstawieniami prac i zajęć typowych dla określonych momentów roku.
Czy twórca programu, najprawdopodobniej, jak się przypuszcza, sam Stanisław August, mógł zaak-
ceptować ogólny obraz rocznego porządku natury jedynie z grubsza przystosowany do ludzkiego doświad-
21 Ibidem, s. 146-147.