DOI Artikel:
Olszewska, Anna; Porębski, Mieczysław [Gefeierte Pers.]; Porębski, Mieczysław [Bearb.]: Obecność prac humanisty: o Mieczysławie Porębskim w 2013
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0021
OBECNOŚĆ PRAC HUMANISTY. O MIECZYSŁAWIE PORĘBSKIM W 2013
15
Mieczysław Porębski w gabinecie w Ustroniu. Fot. archiwum J. Porębskiego
pomóc w obserwowaniu relacji zachodzących pomiędzy sztuką a kulturą wizualną37. Wskazywać jedną z me-
tod badań nad wizualnością istotnych dla współczesnego kulturoznawstwa58. Niekiedy oddzielne zajęcia po-
święca się samej kategorii zawartej w tytule, rozpatrywanej wówczas w kontekście pojęć obrazu, znaku,
symbolu oraz stereotypu"9. Nieco rzadziej Ikonosfera bywa traktowana jako praca o znaczeniu historycznym.
Staje się wówczas przykładem struktural i stycznych inspiracji w badaniach nad stylem60.
Sam termin „ikonosfera" ostatecznie przyjął się powszechnie. We współczesnej humanistyce pozwala łą-
czyć różne dziedziny badań nad wizualnością. Mieczysław Porębski ma duży udział we wprowadzeniu tego
słowa do obiegu. Nie tylko spopularyzował je w Polsce. Przypuszczalnie był w ogóle jednym z pierwszych,
którzy stosowali je na gruncie historii sztuki61. Prawdopodobnie termin zaczerpnąć mógł z lektur filmoznaw-
czych. W takim kontekście jego użycie propagował już pod koniec lat 50. Gilbert Cohen-Séat62. Słowo stworzył
najprawdopodobniej filozof-egzystencjalista Jean Wahl63, który podpowiedział je Cohen-Séatowi na genewskiej
konferencji w 1955 roku64. Mieczysław Porębski zaś przeniósł termin ten na grunt historii sztuki już w połowie
lat 60., pisząc rozdział New art around the worki, opublikowanej jednocześnie w językach niemieckim i an-
gielskim65. Najwyraźniej jednak dopiero wydanie Ikonosfery nadało terminowi trwałość, zadecydowało o jego
wprowadzeniu do powszechnego słownictwa, przynajmniej w znacznej części słowiańskiej strefy językowej.
57 Uniwersytet w Nowym Sadzie, kurs: Podstawy kultury wizualnej na dziennikarstwie.
58 Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, kurs: Historia i teorie sztuki (Wydział Humanistyczny).
59 Uniwersytet Warszawski, kurs: Antropologia i sztuka (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej).
60 Uniwersytet Warszawski, kurs: Teorie stylów życia (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych).
61 Por. dane publikowane przez serwis Ngram Viewer; użycie słowa stopniowo wzrastało od lat 60. XX w., obecnie posługują się nim
autorzy publikujący w językach romańskich: Włosi, Francuzi, Hiszpanie; w anglosaskiej strefie językowej jest mniej popularne.
62G. Cohen-Séat, Problèmes actuels du cinéma et de l'information visuelle, Paris 1959, s. 8.; por. R. G r u b e n, The Icono-
sphère and the New Mécanographie Media, [w:] Advances in Visual Semiotics. The Semiotic Web 1992-93, ed. Th. A. Sebeok, J. Umike-Se-
beok, The Hague 1996, s. 443.
63 „Je me suis amusé à former deux mots sur des racines connues; l'homme est entouré d'une sorte de phonosphère, et d'une sorte
d'iconosphère. Il y a une forêt de bruits et d'images qui l'entourent" Jean W a h 1 [w:] La culture est-elle en péril? Débat sur ses moyens
de diffusion: presse, cinéma, radio, télévision, Genève 1955, s. 407.
64 Ibidem, s. 423.
65 M. Porębski, Polish Art Today, [w:] New art around the world: painting and sculpture, ed. W. Grohmann, New York
1966, s. 263, 264; wersja nieniecka: M.Porębski, Polnische Kunst heute, [w:] Kunst unserer Zeit. Malerei und plastik, Kôln 1966,
s. 210-216.
15
Mieczysław Porębski w gabinecie w Ustroniu. Fot. archiwum J. Porębskiego
pomóc w obserwowaniu relacji zachodzących pomiędzy sztuką a kulturą wizualną37. Wskazywać jedną z me-
tod badań nad wizualnością istotnych dla współczesnego kulturoznawstwa58. Niekiedy oddzielne zajęcia po-
święca się samej kategorii zawartej w tytule, rozpatrywanej wówczas w kontekście pojęć obrazu, znaku,
symbolu oraz stereotypu"9. Nieco rzadziej Ikonosfera bywa traktowana jako praca o znaczeniu historycznym.
Staje się wówczas przykładem struktural i stycznych inspiracji w badaniach nad stylem60.
Sam termin „ikonosfera" ostatecznie przyjął się powszechnie. We współczesnej humanistyce pozwala łą-
czyć różne dziedziny badań nad wizualnością. Mieczysław Porębski ma duży udział we wprowadzeniu tego
słowa do obiegu. Nie tylko spopularyzował je w Polsce. Przypuszczalnie był w ogóle jednym z pierwszych,
którzy stosowali je na gruncie historii sztuki61. Prawdopodobnie termin zaczerpnąć mógł z lektur filmoznaw-
czych. W takim kontekście jego użycie propagował już pod koniec lat 50. Gilbert Cohen-Séat62. Słowo stworzył
najprawdopodobniej filozof-egzystencjalista Jean Wahl63, który podpowiedział je Cohen-Séatowi na genewskiej
konferencji w 1955 roku64. Mieczysław Porębski zaś przeniósł termin ten na grunt historii sztuki już w połowie
lat 60., pisząc rozdział New art around the worki, opublikowanej jednocześnie w językach niemieckim i an-
gielskim65. Najwyraźniej jednak dopiero wydanie Ikonosfery nadało terminowi trwałość, zadecydowało o jego
wprowadzeniu do powszechnego słownictwa, przynajmniej w znacznej części słowiańskiej strefy językowej.
57 Uniwersytet w Nowym Sadzie, kurs: Podstawy kultury wizualnej na dziennikarstwie.
58 Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, kurs: Historia i teorie sztuki (Wydział Humanistyczny).
59 Uniwersytet Warszawski, kurs: Antropologia i sztuka (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej).
60 Uniwersytet Warszawski, kurs: Teorie stylów życia (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych).
61 Por. dane publikowane przez serwis Ngram Viewer; użycie słowa stopniowo wzrastało od lat 60. XX w., obecnie posługują się nim
autorzy publikujący w językach romańskich: Włosi, Francuzi, Hiszpanie; w anglosaskiej strefie językowej jest mniej popularne.
62G. Cohen-Séat, Problèmes actuels du cinéma et de l'information visuelle, Paris 1959, s. 8.; por. R. G r u b e n, The Icono-
sphère and the New Mécanographie Media, [w:] Advances in Visual Semiotics. The Semiotic Web 1992-93, ed. Th. A. Sebeok, J. Umike-Se-
beok, The Hague 1996, s. 443.
63 „Je me suis amusé à former deux mots sur des racines connues; l'homme est entouré d'une sorte de phonosphère, et d'une sorte
d'iconosphère. Il y a une forêt de bruits et d'images qui l'entourent" Jean W a h 1 [w:] La culture est-elle en péril? Débat sur ses moyens
de diffusion: presse, cinéma, radio, télévision, Genève 1955, s. 407.
64 Ibidem, s. 423.
65 M. Porębski, Polish Art Today, [w:] New art around the world: painting and sculpture, ed. W. Grohmann, New York
1966, s. 263, 264; wersja nieniecka: M.Porębski, Polnische Kunst heute, [w:] Kunst unserer Zeit. Malerei und plastik, Kôln 1966,
s. 210-216.