DOI Artikel:
Strożek, Przemysław: Pismo “Formiści” i początki międzynarodowych kontaktów polskiej awangardy (1919 - 1921)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0080
74
PRZEMYSŁAW STRÓŻEK
Zeezyt 1. Październik 1919.
FORMIŚCI.
Spi» i/rc/y; Lr on CKwutek: Wrogowie formizmu i uh psycholo-
gie, (tuilletim» ApoUtnttte: Cor» tir cltMifl 1 Czyżewski
Mi**ło w jesienny wiec tor Pt*torM№ jer/y ton*: Płomie-
nie C/arny Stsw. Ałorytny OJ hormtstów Rysunki
Jan Hrynkowski, okładka, „Formiści" 1919, z. 1.
Fot. K. Piłat
Z Z S Z Y T 2.__К W t EÇJJEj 1 9 2 0.
FORMIŚCI
Proza: Chwistek, Czyżewski, Markous
poezje: Czyżewski, jasieński. Młodożeniec, Siar;ew>ki. Toni, Wiiihn. Zbor.iwskt
Rysunki: Chwistek. Czyżewski, Kulenovii Lille, Markous
Rzeźby Hrynkowski. Pronaszko, Zamoyski
HerJakcfa: Chwistek. Czyżewski.
Leon Chwistek, okładka, „Formiści" 1920, z. 2.
Fot. K. Piłat
W chwili powołania ekspresjoniści polscy nie mieli stałego organu wydawniczego, który umożliwiałby
popularyzację podejmowanych przez członków grupy wysiłków artystycznych zwróconych w stronę odnowy
polskiej sztuki. Reprodukcje ich prac ukazywały się początkowo w poznańskim piśmie „Zdrój", a pierwsze
manifesty oraz wypowiedzi na temat ekspresjonizmu i futuryzmu publikowane były w katalogach oraz w kra-
kowskich czasopismach artystycznych powstałych już po I wojnie. W pierwszym styczniowym numerze pisma
„Maski" z 1918 r. ukazał się artykuł Zbigniewa Pronaszki O ekspresjonizmie, a Leon Chwistek w pierwszych
czterech numerach tego pisma opublikował studium zatytułowane Wielość rzeczywistości w sztuce. W 1919 r.
w piśmie „Wianki" został zamieszczony artykuł Tytusa Czyżewskiego O najnowszych prądach w sztuce
polskiej, w którym autor zwracał uwagę, że „poszukiwania nowej formy i chęć stworzenia współczesnego
stylu objęły umysły prawie wszystkich najmłodszych twórców"15. Ten „współczesny styl" określony został
ostatecznie mianem formizmu. Nazwa ta pojawiła się w 1919 г., zastępując już na stałe dość przypadkowy
i niejednoznaczny termin ekspresjoniści polscy. Wskazywała na wspólny czynnik charakteryzujący futuryzm,
kubizm i ekspresjonizm. Było nim nowe podejście do zagadnień formy i to ono stało się tym wyznacznikiem
pozwalającym na objęcie całości nowych kierunków artystycznych w obrębie jednej nazwy.
W momencie oficjalnego pojawienia się terminu formizm Zbigniew Pronaszko, Chwistek i Czyżewski
zawiesili współpracę z „Maskami" oraz „ Wiankami". Były to pisma starannie wydawane, bogate w treść i bo-
gato ilustrowane z wykorzystaniem secesyjnej ornamentyki w duchu Stanisława Wyspiańskiego. Obok formi-
stycznych rysunków i obrazów reprodukowały też prace młodopolskich artystów: Jacka Malczewskiego czy
Józefa Mehoffera. Ich szata graficzna nawiązywała do tradycji przedwojennych krakowskich wydawnictw
literacko-artystycznych: „Życia", „Rydwanu" i „Museionu". Utrzymywały się w nich formy secesyjne, styli-
T. Czyżewski, O najnowszych prądach w sztuce polskiej, „Wianki", 1, 1919, nr 2, s. 11.
PRZEMYSŁAW STRÓŻEK
Zeezyt 1. Październik 1919.
FORMIŚCI.
Spi» i/rc/y; Lr on CKwutek: Wrogowie formizmu i uh psycholo-
gie, (tuilletim» ApoUtnttte: Cor» tir cltMifl 1 Czyżewski
Mi**ło w jesienny wiec tor Pt*torM№ jer/y ton*: Płomie-
nie C/arny Stsw. Ałorytny OJ hormtstów Rysunki
Jan Hrynkowski, okładka, „Formiści" 1919, z. 1.
Fot. K. Piłat
Z Z S Z Y T 2.__К W t EÇJJEj 1 9 2 0.
FORMIŚCI
Proza: Chwistek, Czyżewski, Markous
poezje: Czyżewski, jasieński. Młodożeniec, Siar;ew>ki. Toni, Wiiihn. Zbor.iwskt
Rysunki: Chwistek. Czyżewski, Kulenovii Lille, Markous
Rzeźby Hrynkowski. Pronaszko, Zamoyski
HerJakcfa: Chwistek. Czyżewski.
Leon Chwistek, okładka, „Formiści" 1920, z. 2.
Fot. K. Piłat
W chwili powołania ekspresjoniści polscy nie mieli stałego organu wydawniczego, który umożliwiałby
popularyzację podejmowanych przez członków grupy wysiłków artystycznych zwróconych w stronę odnowy
polskiej sztuki. Reprodukcje ich prac ukazywały się początkowo w poznańskim piśmie „Zdrój", a pierwsze
manifesty oraz wypowiedzi na temat ekspresjonizmu i futuryzmu publikowane były w katalogach oraz w kra-
kowskich czasopismach artystycznych powstałych już po I wojnie. W pierwszym styczniowym numerze pisma
„Maski" z 1918 r. ukazał się artykuł Zbigniewa Pronaszki O ekspresjonizmie, a Leon Chwistek w pierwszych
czterech numerach tego pisma opublikował studium zatytułowane Wielość rzeczywistości w sztuce. W 1919 r.
w piśmie „Wianki" został zamieszczony artykuł Tytusa Czyżewskiego O najnowszych prądach w sztuce
polskiej, w którym autor zwracał uwagę, że „poszukiwania nowej formy i chęć stworzenia współczesnego
stylu objęły umysły prawie wszystkich najmłodszych twórców"15. Ten „współczesny styl" określony został
ostatecznie mianem formizmu. Nazwa ta pojawiła się w 1919 г., zastępując już na stałe dość przypadkowy
i niejednoznaczny termin ekspresjoniści polscy. Wskazywała na wspólny czynnik charakteryzujący futuryzm,
kubizm i ekspresjonizm. Było nim nowe podejście do zagadnień formy i to ono stało się tym wyznacznikiem
pozwalającym na objęcie całości nowych kierunków artystycznych w obrębie jednej nazwy.
W momencie oficjalnego pojawienia się terminu formizm Zbigniew Pronaszko, Chwistek i Czyżewski
zawiesili współpracę z „Maskami" oraz „ Wiankami". Były to pisma starannie wydawane, bogate w treść i bo-
gato ilustrowane z wykorzystaniem secesyjnej ornamentyki w duchu Stanisława Wyspiańskiego. Obok formi-
stycznych rysunków i obrazów reprodukowały też prace młodopolskich artystów: Jacka Malczewskiego czy
Józefa Mehoffera. Ich szata graficzna nawiązywała do tradycji przedwojennych krakowskich wydawnictw
literacko-artystycznych: „Życia", „Rydwanu" i „Museionu". Utrzymywały się w nich formy secesyjne, styli-
T. Czyżewski, O najnowszych prądach w sztuce polskiej, „Wianki", 1, 1919, nr 2, s. 11.