DOI article:
Strożek, Przemysław: Pismo “Formiści” i początki międzynarodowych kontaktów polskiej awangardy (1919 - 1921)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0082
76
PRZEMYSŁAW STRÓŻEK
ROK II. KWIECIE* mi. ZESZYT 4.
FORMIŚCI
KRAKÓW.
Tytus Czyżewski, okładka, „Formiści" 1921, z. 4.
Fot. K. Piłat
wiedzi teoretyczne, wiersze oraz reprodukcje prac układane były w taki sposób, aby udało się umieścić jak
najwięcej zawartości na małej powierzchni wyznaczonej limitem stron. Zdaniem Bożeny Lewandowskiej,
„układ pisma był jasny i przejrzysty, pozbawiony winiet i ornamentów, którymi tak hojnie szafował choćby
współcześnie ukazujący się »Zdrój«"24. Redaktorzy „Formistów" całkowicie zerwali z secesyjną typografią
charakterystyczną dla krakowskich pism młodopolskich, wzorując się na francuskich czasopismach, którym
patronował Guillaume Apollinaire. O nowatorskim obliczu pisma decydowały tu nie tylko okładki projekto-
wane przez samych członków grupy (Jana Hrynkowskiego, Czyżewskiego i Chwistka), ale przede wszystkim
układ graficzny niektórych tekstów, zwłaszcza utworów poetyckich redaktora naczelnego25.
Czyżewski, odwiedzając Francję jeszcze przed I wojną światową, zetknął się z twórczością poetycką
Apollinaire'a. Od 1912 r. Apollinaire wydawał pismo „Chroniąue des grands siècles de la France", a następnie
związany był z „Les Soirées de Paris", które „grupowało kilkunastu poetów, muzyków i malarzy futurystycz-
no-kubistycznych [...]. Należeli tam poeci: Guillaume Apollinaire (zmarły tego roku) [sic!], Max Jacob, Luc
Durtain, Biaise Cendrars, Birot, Margotin i wielu innych"26, o czym przekonywał Czyżewski w artykule Poezja
ekspresjonistów i futurystów z czerwca 1919 r. W tekście tym prezentował nowe ośrodki poetyckie powstałe nie
tylko we Francji, ale i w Rosji, we Włoszech oraz w Niemczech. Podczas pobytu w Paryżu mógł mieć w ręku nie
tylko „Les Soirées de Paris", ale i numery organu florenckiej grupy futurystycznej „Lacerba", w których Apolli-
naire zamieścił wiersze: Un dernier chapitre oraz Le tabac àprisier. Zostały one opublikowane kolejno w kata-
logu IV Wystawy Formistów [trzeci numer pisma] oraz w ostatnim numerze w tłumaczeniach Czyżewskiego27.
24 L e w a n d o w s к a, op. cit., s. 206.
25 P. R y p s o n, Książki i strony. Polska książka awangardowa i artystyczna w XXwieku, Warszawa 2000, s. 15.
26 Т. С z y ż e w s к i, Poezja ekspresjonistów i futurystów, „Goniec Krakowski", 2, 1919, nr 153, s. 2-3.
27 G. A p o 11 i n a i r e, Ostatni rozdział - Un dernier chapitre, [w:] IV Wystawa Formistów (I-II 1921), s. 2; idem, Tytoń za dwa sous,
„Formiści", 2, 1921, nr 6, s. 5.
PRZEMYSŁAW STRÓŻEK
ROK II. KWIECIE* mi. ZESZYT 4.
FORMIŚCI
KRAKÓW.
Tytus Czyżewski, okładka, „Formiści" 1921, z. 4.
Fot. K. Piłat
wiedzi teoretyczne, wiersze oraz reprodukcje prac układane były w taki sposób, aby udało się umieścić jak
najwięcej zawartości na małej powierzchni wyznaczonej limitem stron. Zdaniem Bożeny Lewandowskiej,
„układ pisma był jasny i przejrzysty, pozbawiony winiet i ornamentów, którymi tak hojnie szafował choćby
współcześnie ukazujący się »Zdrój«"24. Redaktorzy „Formistów" całkowicie zerwali z secesyjną typografią
charakterystyczną dla krakowskich pism młodopolskich, wzorując się na francuskich czasopismach, którym
patronował Guillaume Apollinaire. O nowatorskim obliczu pisma decydowały tu nie tylko okładki projekto-
wane przez samych członków grupy (Jana Hrynkowskiego, Czyżewskiego i Chwistka), ale przede wszystkim
układ graficzny niektórych tekstów, zwłaszcza utworów poetyckich redaktora naczelnego25.
Czyżewski, odwiedzając Francję jeszcze przed I wojną światową, zetknął się z twórczością poetycką
Apollinaire'a. Od 1912 r. Apollinaire wydawał pismo „Chroniąue des grands siècles de la France", a następnie
związany był z „Les Soirées de Paris", które „grupowało kilkunastu poetów, muzyków i malarzy futurystycz-
no-kubistycznych [...]. Należeli tam poeci: Guillaume Apollinaire (zmarły tego roku) [sic!], Max Jacob, Luc
Durtain, Biaise Cendrars, Birot, Margotin i wielu innych"26, o czym przekonywał Czyżewski w artykule Poezja
ekspresjonistów i futurystów z czerwca 1919 r. W tekście tym prezentował nowe ośrodki poetyckie powstałe nie
tylko we Francji, ale i w Rosji, we Włoszech oraz w Niemczech. Podczas pobytu w Paryżu mógł mieć w ręku nie
tylko „Les Soirées de Paris", ale i numery organu florenckiej grupy futurystycznej „Lacerba", w których Apolli-
naire zamieścił wiersze: Un dernier chapitre oraz Le tabac àprisier. Zostały one opublikowane kolejno w kata-
logu IV Wystawy Formistów [trzeci numer pisma] oraz w ostatnim numerze w tłumaczeniach Czyżewskiego27.
24 L e w a n d o w s к a, op. cit., s. 206.
25 P. R y p s o n, Książki i strony. Polska książka awangardowa i artystyczna w XXwieku, Warszawa 2000, s. 15.
26 Т. С z y ż e w s к i, Poezja ekspresjonistów i futurystów, „Goniec Krakowski", 2, 1919, nr 153, s. 2-3.
27 G. A p o 11 i n a i r e, Ostatni rozdział - Un dernier chapitre, [w:] IV Wystawa Formistów (I-II 1921), s. 2; idem, Tytoń za dwa sous,
„Formiści", 2, 1921, nr 6, s. 5.