DOI article:
Strożek, Przemysław: Pismo “Formiści” i początki międzynarodowych kontaktów polskiej awangardy (1919 - 1921)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0089
PISMO „FORMIŚCI" I POCZĄTKI MIĘDZYNARODOWYCH KONTAKTÓW POLSKIEJ AWANGARDY (1919-1921)
83
ZVfc NEVEN KVN*T
Z.ÎAMMAN* 1»Z1 N»ll
Okładka „Der Ararat" 1921, nr 11.
czystego malarstwa, które jest nową rzeczywistością, a w rzeczy samej odkrytym i ukształtowanym przez
niego [nowym] rodzajem przedstawienia (przeciwnym do rzeczywistości wrażeń w impresjonizmie).
Tytus Czyżewski jest jednym z najbardziej obiecujących i zaangażowanych formistów. Był kubistą jeszcze
przed Matisse'em i Picassem (kubistyczna głowa Chrystusa powstała jeszcze w 1905 г.). [...] To najbardziej
abstrakcjonistyczny artysta z całej grupy, wprawdzie nie tylko jako malarz, ale i poeta. [...] Poszukując no-
wych form, porzucił malarstwo i płaszczyznę obrazu i tworzy - być może po raz pierwszy w historii sztuk
plastycznych - kompozycje wielopłaszczyznowe, które można umieścić między malarstwem a rzeźbą. Salo-
me, Krajobraz ze słońcem, Studium głowy, Kompozycja form I i II są historycznymi świadectwami rozwoju
nowej sztuki. [...]
Henryk Gottlib doszedł do formizmu, jak sam stwierdził, przez architekturę. [...] Jest jedynym formistą, który
wprowadza problemy impresjonistyczne do sztuki, a forma przepełniona jest światłem.
Jan Hrynkowski to najlepszy grafik spośród formistów i na tym polu ma największe osiągnięcia. Kilka linii
może wywołać niespodziewane efekty. Niezwykłe jest także jego malarstwo. Tu i ówdzie można odnaleźć
wpływy niemieckiego ekspresjonizmu, które sąjednak przyswojone w całości indywidualnie.
Tymon Niesiołowski, pierwszy głosiciel nowej sztuki w Polsce, jest malarzem pierwszej klasy. Malował jak
van Gogh, Cézanne, Wyspiański, Botticelli, Puvis de Chavarmes, czasem też jak Pechstein czy Eberz. [...]
Zbigniew Pronaszko, „polski Archipenko", jest rzeźbiarzem pierwszej klasy. O jego rzeźbach można na-
pisać, że to kubistyczna monumentalność. [...] Jest też wspaniałym malarzem, być może pierwszym, który
wprowadził do polskiego malarstwa kubizm. Jego obrazy przypominają sztukę Deraina, mają przy tym siłę
oddziaływania rzeźby.
Prawdziwym polskim kubistąjest Konrad Winkler, jeden z najmłodszych formistów. [...] Charakterystyczne
dla niego sąkubistyczne studia głów, tworzy całkowicie nowe przedstawienia z elementów formy, które czer-
pią ze zjawiskowego świata i oddziałują abstrakcyjnie. Coś dadaistycznego tkwi w ich wnętrzu. Winkler jest
83
ZVfc NEVEN KVN*T
Z.ÎAMMAN* 1»Z1 N»ll
Okładka „Der Ararat" 1921, nr 11.
czystego malarstwa, które jest nową rzeczywistością, a w rzeczy samej odkrytym i ukształtowanym przez
niego [nowym] rodzajem przedstawienia (przeciwnym do rzeczywistości wrażeń w impresjonizmie).
Tytus Czyżewski jest jednym z najbardziej obiecujących i zaangażowanych formistów. Był kubistą jeszcze
przed Matisse'em i Picassem (kubistyczna głowa Chrystusa powstała jeszcze w 1905 г.). [...] To najbardziej
abstrakcjonistyczny artysta z całej grupy, wprawdzie nie tylko jako malarz, ale i poeta. [...] Poszukując no-
wych form, porzucił malarstwo i płaszczyznę obrazu i tworzy - być może po raz pierwszy w historii sztuk
plastycznych - kompozycje wielopłaszczyznowe, które można umieścić między malarstwem a rzeźbą. Salo-
me, Krajobraz ze słońcem, Studium głowy, Kompozycja form I i II są historycznymi świadectwami rozwoju
nowej sztuki. [...]
Henryk Gottlib doszedł do formizmu, jak sam stwierdził, przez architekturę. [...] Jest jedynym formistą, który
wprowadza problemy impresjonistyczne do sztuki, a forma przepełniona jest światłem.
Jan Hrynkowski to najlepszy grafik spośród formistów i na tym polu ma największe osiągnięcia. Kilka linii
może wywołać niespodziewane efekty. Niezwykłe jest także jego malarstwo. Tu i ówdzie można odnaleźć
wpływy niemieckiego ekspresjonizmu, które sąjednak przyswojone w całości indywidualnie.
Tymon Niesiołowski, pierwszy głosiciel nowej sztuki w Polsce, jest malarzem pierwszej klasy. Malował jak
van Gogh, Cézanne, Wyspiański, Botticelli, Puvis de Chavarmes, czasem też jak Pechstein czy Eberz. [...]
Zbigniew Pronaszko, „polski Archipenko", jest rzeźbiarzem pierwszej klasy. O jego rzeźbach można na-
pisać, że to kubistyczna monumentalność. [...] Jest też wspaniałym malarzem, być może pierwszym, który
wprowadził do polskiego malarstwa kubizm. Jego obrazy przypominają sztukę Deraina, mają przy tym siłę
oddziaływania rzeźby.
Prawdziwym polskim kubistąjest Konrad Winkler, jeden z najmłodszych formistów. [...] Charakterystyczne
dla niego sąkubistyczne studia głów, tworzy całkowicie nowe przedstawienia z elementów formy, które czer-
pią ze zjawiskowego świata i oddziałują abstrakcyjnie. Coś dadaistycznego tkwi w ich wnętrzu. Winkler jest