DOI article:
Zadrożny, Tadeusz: Strategie propagandowych batalii: ochrona zabytków w czasie działań wojennych w ujęciu Corneliusa Gurlitta w dobie konferencji w Brukseli w 1915 roku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39127#0047
STRATEGIE PROPAGANDOWYCH BATALII. OCHRONA ZABYTKÓW W CZASIE DZIAŁAŃ WOJENNYCH... 45
8. Reims, katedra, widok portalu z ustawionym rusztowaniem, 1914.
Fot. wg P. Clemen, Der Zustand der Kunstdenkmaler auf dem westlichen Kriegsschauplatz,
„Zeitschrift tur bildende Kunst”, Neue Folgę, 27, 1916
ochrony obiektów zabytkowych mogłoby być postępowanie w myśl artykułu 25 IV konwencji haskiej
wzbraniającego atakowania lub bombardowania niebronionych wsi, domów mieszkalnych i budowli, które
oznaczałoby wyrzeczenie się użycia licznych obiektów do jakichkolwiek celów wojskowych. Podobne
międzynarodowe normy prawne zakazujące bombardowania kościołów i muzeów miały powstrzymywać
naloty bombowe na niektóre obiekty w Londynie, choć w rozpoznaniu Niemców wszystkie one mogły
pełnić funkcje wojskowe114. Według Gurlitta funkcje tego typu pełniła bez wątpienia katedra w Reims,
gdzie do celów wojskowych zaanektowano wieże, a choć była oznaczona flagą Czerwonego Krzyża, to
w jej cieniu zainstalowano jednak francuskie baterie - katedra była częścią twierdzy, dlatego musiała
zostać zbombardowana, czego Gurlitt starał się dowieść w rozdziale o budowlach niebronionych115.
W kolejnym rozdziale analizował obowiązujące w czasie wojny przepisy dotyczące ochrony zabytków,
głównie brzmienie artykułu 27 IV konwencji haskiej, zwłaszcza tej jego części, która nakładała na oblę-
żonych obowiązek oznaczania gmachów i miejsc uprzywilejowanych za pomocą specjalnych widocznych
znaków oraz notyfikowania ich oblegającym. Owo notyfikowanie według Gurlitta nie stanowiło problemu
w dobie telegrafu, choć strony mogą się także posłużyć emisariuszami, negocjatorami lub po prostu spe-
cjalnymi „znakami ochronnymi”116.
Tym znakom ochronnym, ich instalacji i wykorzystaniu Gurlitt poświęcił dwa kolejne rozdziały, czy-
niąc ze sposobu ich zastosowania jeden z najważniejszych postulatów. Budowle oznaczone takim znakiem
powinny być położone w pewnej odległości od obiektów wojskowych, by nie nadużywano zaufania strony
przeciwnej i nie narażano się na oskarżenia o niegodne ich wykorzystywanie, a same znaki winny mieć
odpowiednie rozmiary, by mogły być rozpoznawalne z daleka117. Działania na rzecz skutecznej ochrony
zabytków w czasie wojny należy zacząć jeszcze od planów w czasie pokoju, nie wolno z miasta zabyt-
kowego czynić twierdzy ani włączać pomników historycznych w obręb umocnień, bo to według Gurlitta
114 „Man wird in London guttun, beizeiten sich angebracht sind, liegt die Vermutung nahe, daB die Bauten gleichzeitig einem
militarischen zweck dienen, daB also hier der Angreifende die Pflicht habe, gegen sie kriegerisch vorzugehen” - ibidem, s. 17; por.
Lambourne, War Damage..., s. 32, 33.
115 Por. tu przyp. 99.
116 Gurlitt, op. cit., s. 21.
117 Ibidem, s. 22-27.
8. Reims, katedra, widok portalu z ustawionym rusztowaniem, 1914.
Fot. wg P. Clemen, Der Zustand der Kunstdenkmaler auf dem westlichen Kriegsschauplatz,
„Zeitschrift tur bildende Kunst”, Neue Folgę, 27, 1916
ochrony obiektów zabytkowych mogłoby być postępowanie w myśl artykułu 25 IV konwencji haskiej
wzbraniającego atakowania lub bombardowania niebronionych wsi, domów mieszkalnych i budowli, które
oznaczałoby wyrzeczenie się użycia licznych obiektów do jakichkolwiek celów wojskowych. Podobne
międzynarodowe normy prawne zakazujące bombardowania kościołów i muzeów miały powstrzymywać
naloty bombowe na niektóre obiekty w Londynie, choć w rozpoznaniu Niemców wszystkie one mogły
pełnić funkcje wojskowe114. Według Gurlitta funkcje tego typu pełniła bez wątpienia katedra w Reims,
gdzie do celów wojskowych zaanektowano wieże, a choć była oznaczona flagą Czerwonego Krzyża, to
w jej cieniu zainstalowano jednak francuskie baterie - katedra była częścią twierdzy, dlatego musiała
zostać zbombardowana, czego Gurlitt starał się dowieść w rozdziale o budowlach niebronionych115.
W kolejnym rozdziale analizował obowiązujące w czasie wojny przepisy dotyczące ochrony zabytków,
głównie brzmienie artykułu 27 IV konwencji haskiej, zwłaszcza tej jego części, która nakładała na oblę-
żonych obowiązek oznaczania gmachów i miejsc uprzywilejowanych za pomocą specjalnych widocznych
znaków oraz notyfikowania ich oblegającym. Owo notyfikowanie według Gurlitta nie stanowiło problemu
w dobie telegrafu, choć strony mogą się także posłużyć emisariuszami, negocjatorami lub po prostu spe-
cjalnymi „znakami ochronnymi”116.
Tym znakom ochronnym, ich instalacji i wykorzystaniu Gurlitt poświęcił dwa kolejne rozdziały, czy-
niąc ze sposobu ich zastosowania jeden z najważniejszych postulatów. Budowle oznaczone takim znakiem
powinny być położone w pewnej odległości od obiektów wojskowych, by nie nadużywano zaufania strony
przeciwnej i nie narażano się na oskarżenia o niegodne ich wykorzystywanie, a same znaki winny mieć
odpowiednie rozmiary, by mogły być rozpoznawalne z daleka117. Działania na rzecz skutecznej ochrony
zabytków w czasie wojny należy zacząć jeszcze od planów w czasie pokoju, nie wolno z miasta zabyt-
kowego czynić twierdzy ani włączać pomników historycznych w obręb umocnień, bo to według Gurlitta
114 „Man wird in London guttun, beizeiten sich angebracht sind, liegt die Vermutung nahe, daB die Bauten gleichzeitig einem
militarischen zweck dienen, daB also hier der Angreifende die Pflicht habe, gegen sie kriegerisch vorzugehen” - ibidem, s. 17; por.
Lambourne, War Damage..., s. 32, 33.
115 Por. tu przyp. 99.
116 Gurlitt, op. cit., s. 21.
117 Ibidem, s. 22-27.