DOI Artikel:
Sosnowska, Joanna: Sztuka Legionów Polskich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.39127#0079
SZTUKA LEGIONÓW POLSKICH
77
12. Trzej legioniści oglądający rysunek z portretem kobiety, Wołyń 1916,
fotografia, nr inw. MJP/4938. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku
jest to wizerunek współtowarzyszki broni, czy po prostu kogoś im znanego59 (il. 12). Kobiety od począt-
ku stanowiły w Legionach problem. Znalazły się w ich szeregach w konsekwencji bardzo aktywnego
uczestnictwa w Związku Strzeleckim i Polskich Drużynach Strzeleckich, ale gdy rozpoczęło się życie
frontowe, Piłsudski „odesłał je do domu”60. Nadal jednak pewna ich liczba pozostawała w wojsku, część
w męskim przebraniu.
Według Alana Kramera, badacza historii I wojny światowej, oczekiwania stawiane wojnie i sposób
jej odbioru, interpretacji wydarzeń zależały od tego, jak młodzi ludzie, przede wszystkim chłopcy, byli
wychowywani w okresie przedwojennym. Od ich socjalizacji zależała przyszłość wojny61. Uwagi te,
sformułowane w odniesieniu do armii niemieckiej i brytyjskiej, sprawdzają się również, gdy przedmiotem
rozważań są Legiony. Polskie kobiety, młode dziewczęta wychowywano w sposób niewiele różniący się od
tego, co obowiązywało chłopców. Oczywiście istniały sfery kompletnie rozdzielne, ale w kwestiach patrio-
tyzmu, obowiązków wobec ojczyzny różnice właściwie nie istniały, co potwierdzał strzelecki etos. Wojna
skonfrontowała go z normami obyczajowymi, kompetencyjnymi i moralnymi panującymi w tak zwanej
starej Europie, gdzie charakterystyczny dla tego dziejowego momentu wojenny entuzjazm był w dużej
mierze zarezerwowany dla mężczyzn. Wojna była zawsze męską sprawą, nie dziwiłby więc brak kobiet
w Legionach, gdyby nie fakt, że wcześniej bardzo mocno zaangażowały się w ruchy formujące przyszłe
59 Trzej legioniści oglądający rysunek z portretem kobiety, Wołyń 1916, nr inw. MJP/4938.
60 J. Dufrat, Kobiety w Legionach i kobiety związane z ideą Legionów, [w:] Legenda Legionów..., s. 247.
61 K r a m e r, op. cit., s. 160. Zob. także Ł. Musiał, Ornamenty przemocy, [w:] Języki przemocy, wybór, wstęp, oprać. Ł. Musiał,
Wydawnictwo Nauka i Informacja, Poznań 2014, s. 14—15.
77
12. Trzej legioniści oglądający rysunek z portretem kobiety, Wołyń 1916,
fotografia, nr inw. MJP/4938. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku
jest to wizerunek współtowarzyszki broni, czy po prostu kogoś im znanego59 (il. 12). Kobiety od począt-
ku stanowiły w Legionach problem. Znalazły się w ich szeregach w konsekwencji bardzo aktywnego
uczestnictwa w Związku Strzeleckim i Polskich Drużynach Strzeleckich, ale gdy rozpoczęło się życie
frontowe, Piłsudski „odesłał je do domu”60. Nadal jednak pewna ich liczba pozostawała w wojsku, część
w męskim przebraniu.
Według Alana Kramera, badacza historii I wojny światowej, oczekiwania stawiane wojnie i sposób
jej odbioru, interpretacji wydarzeń zależały od tego, jak młodzi ludzie, przede wszystkim chłopcy, byli
wychowywani w okresie przedwojennym. Od ich socjalizacji zależała przyszłość wojny61. Uwagi te,
sformułowane w odniesieniu do armii niemieckiej i brytyjskiej, sprawdzają się również, gdy przedmiotem
rozważań są Legiony. Polskie kobiety, młode dziewczęta wychowywano w sposób niewiele różniący się od
tego, co obowiązywało chłopców. Oczywiście istniały sfery kompletnie rozdzielne, ale w kwestiach patrio-
tyzmu, obowiązków wobec ojczyzny różnice właściwie nie istniały, co potwierdzał strzelecki etos. Wojna
skonfrontowała go z normami obyczajowymi, kompetencyjnymi i moralnymi panującymi w tak zwanej
starej Europie, gdzie charakterystyczny dla tego dziejowego momentu wojenny entuzjazm był w dużej
mierze zarezerwowany dla mężczyzn. Wojna była zawsze męską sprawą, nie dziwiłby więc brak kobiet
w Legionach, gdyby nie fakt, że wcześniej bardzo mocno zaangażowały się w ruchy formujące przyszłe
59 Trzej legioniści oglądający rysunek z portretem kobiety, Wołyń 1916, nr inw. MJP/4938.
60 J. Dufrat, Kobiety w Legionach i kobiety związane z ideą Legionów, [w:] Legenda Legionów..., s. 247.
61 K r a m e r, op. cit., s. 160. Zob. także Ł. Musiał, Ornamenty przemocy, [w:] Języki przemocy, wybór, wstęp, oprać. Ł. Musiał,
Wydawnictwo Nauka i Informacja, Poznań 2014, s. 14—15.