DOI article:
Kudelska, Dorota: Fryderyk Pautsch i jego obrazy w wiedeńskim Herresgeschichtliches Museum
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39127#0091
FRYDERYK PAUTSCH I JEGO OBRAZY W WIEDEŃSKIM HEERESGESCHICHTLICHES MUSEUM
89
6. Fryderyk Pautsch, Sześciu pojmanych Rosjan, olej, tektura, 25,5 x 37 cm.
Wiedeń, Heeresgeschichtliches Museum. Fot. D. Kudelska
scenie wojennej śmierci nadał charakter religijny, nawiązując do Piety36. Pionowa belka szubienicy ze
zwisającą pętlą kompozycyjnie jest bliska rzeźbie Chrystusa ukośnie odrywającej się od krzyża ponad
zmarłym w ramionach kobiety.
Podobnie jak w obrazach przedwojennych37 Pautsch połączył archaiczną brzydotę ujęcia z drastycznym
tematem w Śmierci pod Mahala, którą namalował w wersji na tekturze i na desce. Charakterystyka miejsca,
kształtów postaci, niemal karykaturalny opis wyglądu i zachowania wożącej trupy chudej szkapy, która
akurat obwąchuje leżące ciało, połączył z tragedią śmierci i zagrożeniem nią jeszcze żywych ludzi. W obu
wariantach równo ułożone trupy, stojących nad nimi żałobników i kondukt pogrzebowy z chorągwiami
obejmuje ten sam sinoniebieski kolor. Nie przeważa go w odbiorze ani pomarańczowe koło zachodzącego
słońca (obraz na tekturze), ani tym bardziej zimna żółć poświaty i ugry (na drewnianym panelu).
Trzeci, po realistycznym i ekspresj on i stycznym, nurt stylistyczny obrazów wojennych Pautscha przed-
stawia obraz Sześciu pojmanych Rosjan38 (il. 6). Pierwszy kontakt z tym dziełem daje wrażenie bajecznej
kolorowości i radosnego, maksymalnego nasycenia czystych barw podstawowych w pełnym świetle sło-
necznego dnia. Dopiero po chwili zwraca uwagę zapowiedziana w tytule treść: grupa jeńców pochylonych
w lewo, z trudem maszerujących pod wiatr i pod słońce, co dodatkowo podkreśla wektor ruchu przeciwny
do kierunku naturalnego czytania obrazu. Zastanawia tu wzmożona intensywność lazuru ślepych okien
w ruinach, który jakby wygląda ku widzowi, ma własną energię. Nie jest jedynie kolorem powietrza,
który widzielibyśmy, patrząc na niebo przez wyrwane okna (jest o ton bledsze). Tym bardziej nie jest to
poblask odbitego od szyb światła. Regularne kształty ruin wykreślone są równym konturem i opisane przez
żywą, wiosenną zieleń, która przecież nie jest po prostu barwą lokalną tynków. Nie przywodzą na myśl
postrzępionych kikutów wypalonych murów z ranami czerwonej cegły. Jedynie niebieski cień w jednym
z załomów resztek budynku jest amorficzną plamą o łagodnie zaokrąglonych brzegach. Trzeba chwilę
popatrzeć, żeby przez feerię wesołych barw i równe krawędzie domów dostrzec, że to jednak zniszczone
przez wojnę miasto.
36 Fryderyk Pautsch, Opłakiwanie, Aukcje Artinfo: http:/Avww.artinfo.pl/pl/kata]og-aukcji/szukaj/?prange=100&sparams=categor
y:0;name:Pautsch;pricejfrom:l:price_to:2600000;auction_type:2;price_type:l,3,2;sale_condition:0;auction_house:0 (dostęp: 2.02.2015).
37 Pisał o tym M. Tretter, Przedmowa, [w:] Katalog wystawy obrazów Fryderyka Pautscha, Lwów 1911, [w:] Teksty o mala-
rzach..., s. 359.
38 Wśród wymienionych w katalogach obrazów wojennych Pautscha nie znalazłam takiego tytułu, najprawdopodobniej został on
nadany przez kuratora Heeresgeschichtliches Museum.
89
6. Fryderyk Pautsch, Sześciu pojmanych Rosjan, olej, tektura, 25,5 x 37 cm.
Wiedeń, Heeresgeschichtliches Museum. Fot. D. Kudelska
scenie wojennej śmierci nadał charakter religijny, nawiązując do Piety36. Pionowa belka szubienicy ze
zwisającą pętlą kompozycyjnie jest bliska rzeźbie Chrystusa ukośnie odrywającej się od krzyża ponad
zmarłym w ramionach kobiety.
Podobnie jak w obrazach przedwojennych37 Pautsch połączył archaiczną brzydotę ujęcia z drastycznym
tematem w Śmierci pod Mahala, którą namalował w wersji na tekturze i na desce. Charakterystyka miejsca,
kształtów postaci, niemal karykaturalny opis wyglądu i zachowania wożącej trupy chudej szkapy, która
akurat obwąchuje leżące ciało, połączył z tragedią śmierci i zagrożeniem nią jeszcze żywych ludzi. W obu
wariantach równo ułożone trupy, stojących nad nimi żałobników i kondukt pogrzebowy z chorągwiami
obejmuje ten sam sinoniebieski kolor. Nie przeważa go w odbiorze ani pomarańczowe koło zachodzącego
słońca (obraz na tekturze), ani tym bardziej zimna żółć poświaty i ugry (na drewnianym panelu).
Trzeci, po realistycznym i ekspresj on i stycznym, nurt stylistyczny obrazów wojennych Pautscha przed-
stawia obraz Sześciu pojmanych Rosjan38 (il. 6). Pierwszy kontakt z tym dziełem daje wrażenie bajecznej
kolorowości i radosnego, maksymalnego nasycenia czystych barw podstawowych w pełnym świetle sło-
necznego dnia. Dopiero po chwili zwraca uwagę zapowiedziana w tytule treść: grupa jeńców pochylonych
w lewo, z trudem maszerujących pod wiatr i pod słońce, co dodatkowo podkreśla wektor ruchu przeciwny
do kierunku naturalnego czytania obrazu. Zastanawia tu wzmożona intensywność lazuru ślepych okien
w ruinach, który jakby wygląda ku widzowi, ma własną energię. Nie jest jedynie kolorem powietrza,
który widzielibyśmy, patrząc na niebo przez wyrwane okna (jest o ton bledsze). Tym bardziej nie jest to
poblask odbitego od szyb światła. Regularne kształty ruin wykreślone są równym konturem i opisane przez
żywą, wiosenną zieleń, która przecież nie jest po prostu barwą lokalną tynków. Nie przywodzą na myśl
postrzępionych kikutów wypalonych murów z ranami czerwonej cegły. Jedynie niebieski cień w jednym
z załomów resztek budynku jest amorficzną plamą o łagodnie zaokrąglonych brzegach. Trzeba chwilę
popatrzeć, żeby przez feerię wesołych barw i równe krawędzie domów dostrzec, że to jednak zniszczone
przez wojnę miasto.
36 Fryderyk Pautsch, Opłakiwanie, Aukcje Artinfo: http:/Avww.artinfo.pl/pl/kata]og-aukcji/szukaj/?prange=100&sparams=categor
y:0;name:Pautsch;pricejfrom:l:price_to:2600000;auction_type:2;price_type:l,3,2;sale_condition:0;auction_house:0 (dostęp: 2.02.2015).
37 Pisał o tym M. Tretter, Przedmowa, [w:] Katalog wystawy obrazów Fryderyka Pautscha, Lwów 1911, [w:] Teksty o mala-
rzach..., s. 359.
38 Wśród wymienionych w katalogach obrazów wojennych Pautscha nie znalazłam takiego tytułu, najprawdopodobniej został on
nadany przez kuratora Heeresgeschichtliches Museum.