DOI article:
Pencakowski, Paweł: Sztuka w hołdzie bohaterom: austriacko-węgierskie cmentarze wojenne z lat 1914 - 1918 w Galicji Zachodniej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39127#0139
SZTUKA W HOŁDZIE BOHATEROM. AUSTRIACKO-WĘGIERSKIE CMENTARZE WOJENNE Z LAT 1914-1918...
137
6. Brama cmentarza żołnierzy żydowskich na cmentarzu wyznaniowym izraelickim w Krakowie,
projekt Hans Mayr, kalka. Archiwum Państwowe w Krakowie
(il. 16) i pomników oraz wzorcowe studia kaplic, bram, pomnikowych ścian i budowli (il. 9). Rzeźbiarze,
funkcjonujący także jako projektanci cmentarzy, wykonywali zgodnie ze swym wykształceniem kamienne
i drewniane figury, płaskorzeźby, wzory metalowych plakiet i medali pamiątkowych.
Zatrudnieni w Wydziale fotografowie dokumentowali wygląd pobojowisk, prowizoryczne groby, ekshu-
macje, efemeryczne dekoracje cmentarzy, postępy prac budowlanych, ukończone nekropolie, fotografowali
też projekty i makiety (il. 2, 10, 21, 27, 32). W sumie wykonano 1843 fotografie - po części artystyczne.
Były one prezentowane na wystawach, służyły też jako materiał pomocniczy dla malarzy, grafików, rysow-
ników. Artystów tych specjalności (Austriaków, Polaków, Czechów, osoby noszące żydowskie nazwiska)
zatrudniono w krakowskim Wydziale blisko trzydziestu. Wymienić należy Rudolfa Czernego, Alfonsa
Karpińskiego, Adolfa Kaspara, Wojciecha Kossaka, Leona Perlbergera, Franza Poledne, Henryka Uziem-
błę, Reinholda Vólkela. Malowano często na podstawie dostarczonych fotografii i rysunków architekto-
nicznych (il. 10). Obrazów, malowanych w rozmaitych technikach, wykonano ok. 400 (il. 1, 11, 14, 30),
do czego doszła pewna liczba rysunków i grafik (il. 19). Wiele z nich sporządzili także architekci Robmann,
Mayr, Ladewig, rzeźbiarz Szczepkowski i inni. Reprodukowano je masowo w postaci kartek pocztowych,
których do stycznia 1918 r. rozprowadzono blisko półtora miliona, a ich zestawów w liczbie ponad 122 tys.
Są one cennymi dokumentami artystycznych dziejów nekropolii, ukazują bowiem również koncepcje
zmienione w realizacji lub zaniechane48. Malarze Kriegsgraberabteilung Krakau byli też autorami nielicz-
nych obrazów i malowideł zdobiących kaplice cmentarne, dekorowali kościół garnizonowy w Ołomuńcu,
portretowali dowódców armii49.
48 K. R u s z a ł a, Zachodniogalicyjskie cmentarze na pocztówkach wydanych przez Oddział Grobownictwa Wojennego. Projekty
a ich realizacja, [w:] Materiały z konferencji naukowej „Znaki Pamięci”s. 41-68.
49 O szerszym zjawisku, jakim jest c.k. wojskowa propaganda wizualna, pisze w tym tomie prof. Dorota Kudelska, s. 81-92.
137
6. Brama cmentarza żołnierzy żydowskich na cmentarzu wyznaniowym izraelickim w Krakowie,
projekt Hans Mayr, kalka. Archiwum Państwowe w Krakowie
(il. 16) i pomników oraz wzorcowe studia kaplic, bram, pomnikowych ścian i budowli (il. 9). Rzeźbiarze,
funkcjonujący także jako projektanci cmentarzy, wykonywali zgodnie ze swym wykształceniem kamienne
i drewniane figury, płaskorzeźby, wzory metalowych plakiet i medali pamiątkowych.
Zatrudnieni w Wydziale fotografowie dokumentowali wygląd pobojowisk, prowizoryczne groby, ekshu-
macje, efemeryczne dekoracje cmentarzy, postępy prac budowlanych, ukończone nekropolie, fotografowali
też projekty i makiety (il. 2, 10, 21, 27, 32). W sumie wykonano 1843 fotografie - po części artystyczne.
Były one prezentowane na wystawach, służyły też jako materiał pomocniczy dla malarzy, grafików, rysow-
ników. Artystów tych specjalności (Austriaków, Polaków, Czechów, osoby noszące żydowskie nazwiska)
zatrudniono w krakowskim Wydziale blisko trzydziestu. Wymienić należy Rudolfa Czernego, Alfonsa
Karpińskiego, Adolfa Kaspara, Wojciecha Kossaka, Leona Perlbergera, Franza Poledne, Henryka Uziem-
błę, Reinholda Vólkela. Malowano często na podstawie dostarczonych fotografii i rysunków architekto-
nicznych (il. 10). Obrazów, malowanych w rozmaitych technikach, wykonano ok. 400 (il. 1, 11, 14, 30),
do czego doszła pewna liczba rysunków i grafik (il. 19). Wiele z nich sporządzili także architekci Robmann,
Mayr, Ladewig, rzeźbiarz Szczepkowski i inni. Reprodukowano je masowo w postaci kartek pocztowych,
których do stycznia 1918 r. rozprowadzono blisko półtora miliona, a ich zestawów w liczbie ponad 122 tys.
Są one cennymi dokumentami artystycznych dziejów nekropolii, ukazują bowiem również koncepcje
zmienione w realizacji lub zaniechane48. Malarze Kriegsgraberabteilung Krakau byli też autorami nielicz-
nych obrazów i malowideł zdobiących kaplice cmentarne, dekorowali kościół garnizonowy w Ołomuńcu,
portretowali dowódców armii49.
48 K. R u s z a ł a, Zachodniogalicyjskie cmentarze na pocztówkach wydanych przez Oddział Grobownictwa Wojennego. Projekty
a ich realizacja, [w:] Materiały z konferencji naukowej „Znaki Pamięci”s. 41-68.
49 O szerszym zjawisku, jakim jest c.k. wojskowa propaganda wizualna, pisze w tym tomie prof. Dorota Kudelska, s. 81-92.