DOI article:
Głuszek, Cezary: Fortyfikacje na ziemiach Królestwa Polskiego w przededniu I wojny światowej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39127#0183
FORTYFIKACJE NA ZIEMIACH KRÓLESTWA POLSKIEGO W PRZEDEDNIU I WOJNY ŚWIATOWEJ
5. Twierdza Modlin, Kasyno na dziedzińcu obwodu zewnętrznego cytadeli, ok. 1870.
Fot. C. Głuszek, 2010
dyslokację wojsk, powstał Nadwiślański Rejon Ufortyfikowany. Jego podstawą były trzy wielkie twier-
dze fortowe nad Wisłą: Warszawa (1883-1890), z czternastoma fortami (il. 7), Modlin (1878-1880) -
z ośmioma, Dęblin (po 1878) - z siedmioma fortami, które dawały swobodę manewru na obu brzegach
Wisły, Bugo-Narwi i Wieprza. Od wschodu Nadwiślański Rejon Ufortyfikowany miała zamykać linia
fortów, z których zrealizowano Beniaminów koło Zegrza oraz Kawęczyn i Wawer koło Warszawy. Zegrze
z Modlinem łączył fort Dębe.
Tak gwałtowny rozwój rosyjskich twierdz fortowych opierał się głównie na masowej budowie prostych
fortów standardowych3, realizowanych po doświadczeniach wojny tureckiej (1877) według typowego projek-
tu z 1879 r., wzorowanego na dwuwałowych fortach francuskich4. Jednak charakteryzowały się wyraźnymi
indywidualnymi cechami wprowadzonymi przez wybitnego rosyjskiego fortyfikatora gen. Eduarda Totle-
bena. Powierzchnia fortu, w zależności od jego funkcji, wynosiła 8M2 ha. Zanikały nieodporne na ostrzał
obiekty wolno stojące. Dominowały rozległe formy ziemne wałów oraz ceglane podwalnie (kazamaty)
ukryte pod nasypami, odsłonięte jedynie od strony nienarażonej na bezpośrednie trafienie. Co ciekawe,
pomimo zagrożenia zniszczeniem, odsłonięte fragmenty obiektów były wykonywane starannie, z dbałością
o detal architektoniczny (il. 8). Na elewacjach eksponowano wewnętrzny układ konstrukcyjny kazamat,
grubych ścian i stropów, powszechnie stosowano kształtki ceramiczne w łukowych opaskach, parapetach.
3 Pojęcie „fortu standardowego7' trafnie charakteryzuje zasadę uniwersalnej organizacji ówczesnego fortu, stąd wszystkie szkoły
wykazują zaskakująco małe zróżnicowanie dzieł. J. Bogdanowski, Architektura obronna w krajobrazie Polski, Warszawa-Kraków
1996. s. 167.
4 C. Głuszek, Twierdza Warszawa, „Fortyfikacja”, t. 4, Warszawa-Kraków 1997, s. 8.
5. Twierdza Modlin, Kasyno na dziedzińcu obwodu zewnętrznego cytadeli, ok. 1870.
Fot. C. Głuszek, 2010
dyslokację wojsk, powstał Nadwiślański Rejon Ufortyfikowany. Jego podstawą były trzy wielkie twier-
dze fortowe nad Wisłą: Warszawa (1883-1890), z czternastoma fortami (il. 7), Modlin (1878-1880) -
z ośmioma, Dęblin (po 1878) - z siedmioma fortami, które dawały swobodę manewru na obu brzegach
Wisły, Bugo-Narwi i Wieprza. Od wschodu Nadwiślański Rejon Ufortyfikowany miała zamykać linia
fortów, z których zrealizowano Beniaminów koło Zegrza oraz Kawęczyn i Wawer koło Warszawy. Zegrze
z Modlinem łączył fort Dębe.
Tak gwałtowny rozwój rosyjskich twierdz fortowych opierał się głównie na masowej budowie prostych
fortów standardowych3, realizowanych po doświadczeniach wojny tureckiej (1877) według typowego projek-
tu z 1879 r., wzorowanego na dwuwałowych fortach francuskich4. Jednak charakteryzowały się wyraźnymi
indywidualnymi cechami wprowadzonymi przez wybitnego rosyjskiego fortyfikatora gen. Eduarda Totle-
bena. Powierzchnia fortu, w zależności od jego funkcji, wynosiła 8M2 ha. Zanikały nieodporne na ostrzał
obiekty wolno stojące. Dominowały rozległe formy ziemne wałów oraz ceglane podwalnie (kazamaty)
ukryte pod nasypami, odsłonięte jedynie od strony nienarażonej na bezpośrednie trafienie. Co ciekawe,
pomimo zagrożenia zniszczeniem, odsłonięte fragmenty obiektów były wykonywane starannie, z dbałością
o detal architektoniczny (il. 8). Na elewacjach eksponowano wewnętrzny układ konstrukcyjny kazamat,
grubych ścian i stropów, powszechnie stosowano kształtki ceramiczne w łukowych opaskach, parapetach.
3 Pojęcie „fortu standardowego7' trafnie charakteryzuje zasadę uniwersalnej organizacji ówczesnego fortu, stąd wszystkie szkoły
wykazują zaskakująco małe zróżnicowanie dzieł. J. Bogdanowski, Architektura obronna w krajobrazie Polski, Warszawa-Kraków
1996. s. 167.
4 C. Głuszek, Twierdza Warszawa, „Fortyfikacja”, t. 4, Warszawa-Kraków 1997, s. 8.