DOI article:
Głuszek, Cezary: Fortyfikacje na ziemiach Królestwa Polskiego w przededniu I wojny światowej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39127#0184
182
CEZARY GŁUSZEK
6. Twierdza Modlin, pralnia na zewnętrznym obwodzie cytadeli, ok. 1900; obecnie hotel.
Fot. C. Głuszek, 2013
gzymsach. Gzymsy wieńczące mury wykonywano głównie z kamienia, odporniejszego na erozję u styku
z nasypami. Powszechnymi elementami architektonicznymi były ściany oporowe chroniące przed osuwa-
niem się gruntu5. Lecz już w początkach XX w. podczas modernizacji fortów stosowano odporniejsze na
ostrzał artyleryjski dzieła betonowe, o zaokrąglonych formach i narożach, z minimalistycznym detalem
architektonicznym. Obłe kształty niwelowały częściowo możliwość trafienia (zmniejszając wielkość naroży)
i redukowały siłę trafień, rykoszetując pociski.
Po zabezpieczeniu frontu przystąpiono do fortyfikowania flanków. Najważniejszy był flank północny,
zagrożony od ufortyfikowanego rejonu Prus Wschodnich. Granica przebiegała tu blisko ważnej linii kolejo-
wej Warszawa - Petersburg. Lewego skrzydła tej linii bronił Modlin i niewielka twierdza zaporowa Zegrze
(zapewne od 1893), prawego bronił Osowiec (1882). Dla zabezpieczenia przepraw ufortyfikowano Pułtusk
(zapewne po 1880), Różan (rozbudowany jako samodzielna grupa forteczna), Ostrołękę (po 1880) i Łomżę
(1889-1 896)6. Dalej na północ ufortyfikowano Kowno oraz wykonano czasowe umocnienia w Grodnie
i Olicie. Flank południowy zabezpieczał Dęblin i położony głębiej Brześć (po 1885) - z dziesięcioma
fortami, spełniający rolę śródszańca7.
5 Szerokie tło budowy fortyfikacji w Warszawie, zilustrowane formami architektur}' fortecznej, zaprezentował również Lech
Królikowski w monografii Twierdza Warszawa, «Twierdze i Zamki w Polsce», Bellona, Warszawa 2002. s. 33-138.
6 A. Gruszecki, Twierdze rosyjskie na ziemiach polskich, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. 12, cz. 1, Warszawa
1966, s. 228-230.
7 Ibidem, s. 206. 207.
CEZARY GŁUSZEK
6. Twierdza Modlin, pralnia na zewnętrznym obwodzie cytadeli, ok. 1900; obecnie hotel.
Fot. C. Głuszek, 2013
gzymsach. Gzymsy wieńczące mury wykonywano głównie z kamienia, odporniejszego na erozję u styku
z nasypami. Powszechnymi elementami architektonicznymi były ściany oporowe chroniące przed osuwa-
niem się gruntu5. Lecz już w początkach XX w. podczas modernizacji fortów stosowano odporniejsze na
ostrzał artyleryjski dzieła betonowe, o zaokrąglonych formach i narożach, z minimalistycznym detalem
architektonicznym. Obłe kształty niwelowały częściowo możliwość trafienia (zmniejszając wielkość naroży)
i redukowały siłę trafień, rykoszetując pociski.
Po zabezpieczeniu frontu przystąpiono do fortyfikowania flanków. Najważniejszy był flank północny,
zagrożony od ufortyfikowanego rejonu Prus Wschodnich. Granica przebiegała tu blisko ważnej linii kolejo-
wej Warszawa - Petersburg. Lewego skrzydła tej linii bronił Modlin i niewielka twierdza zaporowa Zegrze
(zapewne od 1893), prawego bronił Osowiec (1882). Dla zabezpieczenia przepraw ufortyfikowano Pułtusk
(zapewne po 1880), Różan (rozbudowany jako samodzielna grupa forteczna), Ostrołękę (po 1880) i Łomżę
(1889-1 896)6. Dalej na północ ufortyfikowano Kowno oraz wykonano czasowe umocnienia w Grodnie
i Olicie. Flank południowy zabezpieczał Dęblin i położony głębiej Brześć (po 1885) - z dziesięcioma
fortami, spełniający rolę śródszańca7.
5 Szerokie tło budowy fortyfikacji w Warszawie, zilustrowane formami architektur}' fortecznej, zaprezentował również Lech
Królikowski w monografii Twierdza Warszawa, «Twierdze i Zamki w Polsce», Bellona, Warszawa 2002. s. 33-138.
6 A. Gruszecki, Twierdze rosyjskie na ziemiach polskich, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. 12, cz. 1, Warszawa
1966, s. 228-230.
7 Ibidem, s. 206. 207.