DOI Artikel:
Janczykowski, Jan: Fortyfikacje galicyjskie w przededniu I wojny światowej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.39127#0195
FORTYFIKACJE GALICYJSKIE W PRZEDEDNIU I WOJNY ŚWIATOWEJ
193
4. Twierdza Przemyśl, ruiny wysadzonego 22 marca 1915 r. fortu pancernego „San Rideau” (1892-1896).
Fotografia otrzymana dzięki uprzejmości Związku Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl, marzec 2015
Front rosyjski został ostatecznie przełamany. 18 maja wojska austro-węgierskie i niemieckie były już pod
Przemyślem. Atak na twierdzę rozpoczął się 31 maja po potężnym przygotowaniu ogniowym. 3 czerwca
wojska rosyjskie opuściły miasto. Tak zakończyło się ostatnie oblężenie twierdzy Przemyśl.
Obie twierdze wypełniły stawiane przed nimi zadania, choć każda w inny sposób. Przemyśl blokował
przez długi czas duże siły rosyjskie, Kraków zatrzymał skutecznie ofensywę przeciwnika, co zmusiło go
do przyjęcia bitwy w niekorzystnych dla niego warunkach, stanowił zarazem istotne oparcie dla wojsk
manewrujących na dużych obszarach teatru wojny. Bez krakowskiej twierdzy powodzenie operacji łapa-
nowsko-limanowskiej z pewnością nie byłoby możliwe.
Trwałą pamiątką opisanych tu wydarzeń są zachowane umocnienia obu twierdz. W wielonarodowym
cesarstwie Habsburgów projektowali je Austriacy, na przykład Moritz von Brunner, Chorwaci - graf Bern-
hard von Caboga, nawet Szwajcar z pochodzenia Daniel Salis-Soglio, a także Polacy - Feliks Księżarski
i Emil Gołogórski oraz wielu innych, obecnie nieznanych z imienia, nazwiska i narodowości inżynierów
wojskowych.
Pod względem stylu najstarsze obiekty forteczne twierdzy Kraków (zwłaszcza forty „Kościuszko'’, „Kra-
kus”, „Luneta Warszawska”, „Św. Benedykt” i „Krzemionki”) miały cechy historyzmu: neogotyku i neorene-
sansu w różnych odmianach. Przykładowo w budynku koszarowym fortu „Krakus” widoczne były elementy
neogotyku angielskiego, neogotyckie były również portale bram fortów „Św. Benedykt” i „Krzemionki”
oraz kaplica bł. Bronisławy we wnętrzu fortu „Kościuszko”, u podnóża kopca. Elewacje tych dzieł obron-
nych, wykonane z nietynkowanej cegły, zdobione były dekoracją ceglaną lub kamienną. Bramy wczesnych
fortów, może również okiennice strzelnic, były malowane w żółto-czarne barwy heraldyczne Habsburgów.
Forty artyleryjskie, począwszy od lat 70. XIX w., zarówno w Krakowie, jak i w Przemyślu, wpisują się już
w stylistykę modernizmu czy wręcz funkcjonalizmu, z dekoracjami ograniczonymi do ozdobnych, czasem
nawet boniowanych obramień bram i prostych opasek wokół okien. W latach 90. XIX w. w budowanych
wtedy fortach pancernych nawet ta skromna dekoracja zanika, choć plastykę elewacji tworzy jeszcze czasem
193
4. Twierdza Przemyśl, ruiny wysadzonego 22 marca 1915 r. fortu pancernego „San Rideau” (1892-1896).
Fotografia otrzymana dzięki uprzejmości Związku Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl, marzec 2015
Front rosyjski został ostatecznie przełamany. 18 maja wojska austro-węgierskie i niemieckie były już pod
Przemyślem. Atak na twierdzę rozpoczął się 31 maja po potężnym przygotowaniu ogniowym. 3 czerwca
wojska rosyjskie opuściły miasto. Tak zakończyło się ostatnie oblężenie twierdzy Przemyśl.
Obie twierdze wypełniły stawiane przed nimi zadania, choć każda w inny sposób. Przemyśl blokował
przez długi czas duże siły rosyjskie, Kraków zatrzymał skutecznie ofensywę przeciwnika, co zmusiło go
do przyjęcia bitwy w niekorzystnych dla niego warunkach, stanowił zarazem istotne oparcie dla wojsk
manewrujących na dużych obszarach teatru wojny. Bez krakowskiej twierdzy powodzenie operacji łapa-
nowsko-limanowskiej z pewnością nie byłoby możliwe.
Trwałą pamiątką opisanych tu wydarzeń są zachowane umocnienia obu twierdz. W wielonarodowym
cesarstwie Habsburgów projektowali je Austriacy, na przykład Moritz von Brunner, Chorwaci - graf Bern-
hard von Caboga, nawet Szwajcar z pochodzenia Daniel Salis-Soglio, a także Polacy - Feliks Księżarski
i Emil Gołogórski oraz wielu innych, obecnie nieznanych z imienia, nazwiska i narodowości inżynierów
wojskowych.
Pod względem stylu najstarsze obiekty forteczne twierdzy Kraków (zwłaszcza forty „Kościuszko'’, „Kra-
kus”, „Luneta Warszawska”, „Św. Benedykt” i „Krzemionki”) miały cechy historyzmu: neogotyku i neorene-
sansu w różnych odmianach. Przykładowo w budynku koszarowym fortu „Krakus” widoczne były elementy
neogotyku angielskiego, neogotyckie były również portale bram fortów „Św. Benedykt” i „Krzemionki”
oraz kaplica bł. Bronisławy we wnętrzu fortu „Kościuszko”, u podnóża kopca. Elewacje tych dzieł obron-
nych, wykonane z nietynkowanej cegły, zdobione były dekoracją ceglaną lub kamienną. Bramy wczesnych
fortów, może również okiennice strzelnic, były malowane w żółto-czarne barwy heraldyczne Habsburgów.
Forty artyleryjskie, począwszy od lat 70. XIX w., zarówno w Krakowie, jak i w Przemyślu, wpisują się już
w stylistykę modernizmu czy wręcz funkcjonalizmu, z dekoracjami ograniczonymi do ozdobnych, czasem
nawet boniowanych obramień bram i prostych opasek wokół okien. W latach 90. XIX w. w budowanych
wtedy fortach pancernych nawet ta skromna dekoracja zanika, choć plastykę elewacji tworzy jeszcze czasem