DOI Artikel:
Szulc, Paulina: Dekoracja rzeźbiarska fasady Teatru Wielkiego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0141
DEKORACJA RZEŹB1ARSKA FASADY TEATRU WIELKIEGO W WARSZAWIE
J35
będącą z zewnętrznym styłem doinego piętra całego teatru, toskańskim, na starym doryku wzorowanym.
Wedie ogóinych zasad struktury, w praktykę wprowadzonych w rzymskiem budownictwie, styi najsiiniejszy
powinien podpierać inne, iżejsze i wysmuklejsze. Taki też porządek dostrzegamy w gmachu teatrainym.
Nad dolnym toskańskim wznosi się joński styi skrzydeł, przechodzi na główny środkowy występujący
naprzód budynek, zaznacza się kołumnami jońskiemi okien i wiąże się ze środkową koryncką, najbardziej
strzełistą częścią fasady. Nad tą łekką koryncką, podwójną, przejrzystą kołumnadą, postawione jeszcze
jedno piętro, w szereg wąskich a wysokich okien zaopatrzone, wieńczy ogromny gmach, niedokończony,
bo nieustrojony w posągi^, które miały dodać mu więcej łekkości, miały wysmukłemi zarysami płaskie
łinje odpowiednio urozmaicić, członkowanie ich zaakcentować
Początkowo Corazzi zaproponował dosyć skromną dekorację rzeźbiarską fasady. Uważał, że jedynymi
ełementami zdobiącymi powinny być centrałna rzeźba kwadrygi, płaskorzeźba w tympanonie i ewentuał-
nie fryz nad arkadami. Na podstawie projektu można przypuszczać, że rozważał też wprowadzenie nad
tympanonem strzełistego ełementu rzeźbiarskiego. Miał to być orzeł zrywający się do łotu, podobny do
zwieńczającego kopułę Pałacu Kazimierzowskiego^^. Projekt z 1827 r. zawiera ełementy, które w więk-
szości zostały zreałizowane i niewiełe zmienione do dnia dzisiejszego (ił. 2). Koncepcja Corazziego była
niejako zwieńczeniem nurtów neokłasycznych, wiernie odzwierciedłających dzieła grecko-rzymskie. Ta
tendencja szczególnie zaznaczyła się w rzeźbie nawiązującej najczęściej do mitołogii^.
Budowa teatru otworzyła rzeźbiarzom i małarzom perspektywy uzyskania zamówień. Jednak obawiano
się, że Corazzi będzie popierać swoich rodaków. Niedługo po wmurowaniu kamienia węgielnego profe-
sorowie Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego (m.in. Antoni Brodowski, Antoni Błank
i Paweł Małiński) skierowałi do deputacji do osądzenia tworów sztuk pięknych łist, w którym poprosiłi
o ocenę działalności artystów połskich, a tym samym o uwzgiędnienie ich uczestnictwa w pracach deko-
racyjnych Teatru Narodowego^^. Komitet budowy przychylił się do prośby profesorów, którzy wraz ze
swymi uczniami zostali dopuszczeni do prac dekoracyjnych razem z Włochami. Współpraca z artystami
rozpoczęła się w 1829 r. Aby formałnie zapobiec stronniczości Corazziego, utworzono komisje, które
miały sprawować pieczę nad reałizacją płanu zdobniczego oraz zatwierdzać proponowane modełe.
TYMPANON
Konkurs na wykonanie tympanonu z popiersiem Anakreonta wygrał szczególnie popierany przez
Corazziego Tommaso Acciardi^^, któremu musiełi ustąpić Konstanty Hegeł i Ludwik Kaufmann. Mimo
że praca Włocha została uznana przez komisję za słabszą od propozycji połskich artystów, w wyniku
działań Corazziego wykonanie tympanonu zostało ostatecznie powierzone Acciardiemu^^. Według umowy
z 24 maja 1830 r. Acciardi dostał złecenie na wykonanie „płaskorzeźby na fronton, wystawiającej biust
Anakreona na podstawie ozdobionej festonami, wokoło zgromadzeń pasterze grają i śpiewają współnie,
a trzy nimfy tańczące zawieszają około biustu łaury z !iści dębowych i oliwnych. Scena ta składa się
z 9 fłgur całkowitych en rehef uformowanych oraz biustu Anakreona, resztę wypełniają instrumenta i inne
stosowne ozdoby'^^.
Corazzi przedstawił zarys kompozycji tympanonu w projekcie z ł827 r. (ih 2). Przypomina on dustra-
cję zamieszczoną w pierwszym wydaniu (1764) Gesuń/cńtB Johanna Joachima
з* Prawdopodobnie chodzi m.in. o kwadrygę Apoilina.
32 W. Gerson, O 6м/7ои7ому/м 7eof/*M INeA/bgo, „Tygodnik Iiustrowany", 1890. nr 49, s. 366-367.
33 J. Miziołek, t/nńreryyfef Rb/^zow^/rf. / O'oA'Ç/A Warszawa 2005, s. 77, ii. 32-34, 36.
34 M.l. Kwiatkowska, ÆrorN'orre wor^zowycy A7.Y wiełM, Warszawa 1995, s. 23.
33 Akta Komisji Rządowej Wyznań Reiigijnych i Oświecenia Pubiicznego tyczące się wystawiania na widok pubiiczny Dzieł
Sztuk Pięknych Ner 25 vol. 11. Lit. F (od 1 Grudnia roku 1822). s. 317-319, za: J. Sienkiewicz, TYq/'eÆfowoMg 7екогоо/Ь А/емие
7eofrM Aoro&wego. Ko/fo z <7zfe/'ów гмсАм or/yjĄcrnego Rbrvrowy r/oby Kró/e^fuo Do/zgrc.s-orrcgo, Warszawa 1930, s. 3-4.
36 1. Malinowska, Acc/orr/f 7bwoyr, [w:] A/ow/?fł ofpvfôw ро/^łfc/? f obcgc// w PoDcc r7rfo/c//'qcvc//, red. J. Maurin-Białostocka,
t. 1, Wroclaw 1971, s. 3.
32 Biegański, 7eofr R7c/łf w Htrryzowfe, s. 81.
з^ 76fr/ew, s. 81-82.
J35
będącą z zewnętrznym styłem doinego piętra całego teatru, toskańskim, na starym doryku wzorowanym.
Wedie ogóinych zasad struktury, w praktykę wprowadzonych w rzymskiem budownictwie, styi najsiiniejszy
powinien podpierać inne, iżejsze i wysmuklejsze. Taki też porządek dostrzegamy w gmachu teatrainym.
Nad dolnym toskańskim wznosi się joński styi skrzydeł, przechodzi na główny środkowy występujący
naprzód budynek, zaznacza się kołumnami jońskiemi okien i wiąże się ze środkową koryncką, najbardziej
strzełistą częścią fasady. Nad tą łekką koryncką, podwójną, przejrzystą kołumnadą, postawione jeszcze
jedno piętro, w szereg wąskich a wysokich okien zaopatrzone, wieńczy ogromny gmach, niedokończony,
bo nieustrojony w posągi^, które miały dodać mu więcej łekkości, miały wysmukłemi zarysami płaskie
łinje odpowiednio urozmaicić, członkowanie ich zaakcentować
Początkowo Corazzi zaproponował dosyć skromną dekorację rzeźbiarską fasady. Uważał, że jedynymi
ełementami zdobiącymi powinny być centrałna rzeźba kwadrygi, płaskorzeźba w tympanonie i ewentuał-
nie fryz nad arkadami. Na podstawie projektu można przypuszczać, że rozważał też wprowadzenie nad
tympanonem strzełistego ełementu rzeźbiarskiego. Miał to być orzeł zrywający się do łotu, podobny do
zwieńczającego kopułę Pałacu Kazimierzowskiego^^. Projekt z 1827 r. zawiera ełementy, które w więk-
szości zostały zreałizowane i niewiełe zmienione do dnia dzisiejszego (ił. 2). Koncepcja Corazziego była
niejako zwieńczeniem nurtów neokłasycznych, wiernie odzwierciedłających dzieła grecko-rzymskie. Ta
tendencja szczególnie zaznaczyła się w rzeźbie nawiązującej najczęściej do mitołogii^.
Budowa teatru otworzyła rzeźbiarzom i małarzom perspektywy uzyskania zamówień. Jednak obawiano
się, że Corazzi będzie popierać swoich rodaków. Niedługo po wmurowaniu kamienia węgielnego profe-
sorowie Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego (m.in. Antoni Brodowski, Antoni Błank
i Paweł Małiński) skierowałi do deputacji do osądzenia tworów sztuk pięknych łist, w którym poprosiłi
o ocenę działalności artystów połskich, a tym samym o uwzgiędnienie ich uczestnictwa w pracach deko-
racyjnych Teatru Narodowego^^. Komitet budowy przychylił się do prośby profesorów, którzy wraz ze
swymi uczniami zostali dopuszczeni do prac dekoracyjnych razem z Włochami. Współpraca z artystami
rozpoczęła się w 1829 r. Aby formałnie zapobiec stronniczości Corazziego, utworzono komisje, które
miały sprawować pieczę nad reałizacją płanu zdobniczego oraz zatwierdzać proponowane modełe.
TYMPANON
Konkurs na wykonanie tympanonu z popiersiem Anakreonta wygrał szczególnie popierany przez
Corazziego Tommaso Acciardi^^, któremu musiełi ustąpić Konstanty Hegeł i Ludwik Kaufmann. Mimo
że praca Włocha została uznana przez komisję za słabszą od propozycji połskich artystów, w wyniku
działań Corazziego wykonanie tympanonu zostało ostatecznie powierzone Acciardiemu^^. Według umowy
z 24 maja 1830 r. Acciardi dostał złecenie na wykonanie „płaskorzeźby na fronton, wystawiającej biust
Anakreona na podstawie ozdobionej festonami, wokoło zgromadzeń pasterze grają i śpiewają współnie,
a trzy nimfy tańczące zawieszają około biustu łaury z !iści dębowych i oliwnych. Scena ta składa się
z 9 fłgur całkowitych en rehef uformowanych oraz biustu Anakreona, resztę wypełniają instrumenta i inne
stosowne ozdoby'^^.
Corazzi przedstawił zarys kompozycji tympanonu w projekcie z ł827 r. (ih 2). Przypomina on dustra-
cję zamieszczoną w pierwszym wydaniu (1764) Gesuń/cńtB Johanna Joachima
з* Prawdopodobnie chodzi m.in. o kwadrygę Apoilina.
32 W. Gerson, O 6м/7ои7ому/м 7eof/*M INeA/bgo, „Tygodnik Iiustrowany", 1890. nr 49, s. 366-367.
33 J. Miziołek, t/nńreryyfef Rb/^zow^/rf. / O'oA'Ç/A Warszawa 2005, s. 77, ii. 32-34, 36.
34 M.l. Kwiatkowska, ÆrorN'orre wor^zowycy A7.Y wiełM, Warszawa 1995, s. 23.
33 Akta Komisji Rządowej Wyznań Reiigijnych i Oświecenia Pubiicznego tyczące się wystawiania na widok pubiiczny Dzieł
Sztuk Pięknych Ner 25 vol. 11. Lit. F (od 1 Grudnia roku 1822). s. 317-319, za: J. Sienkiewicz, TYq/'eÆfowoMg 7екогоо/Ь А/емие
7eofrM Aoro&wego. Ko/fo z <7zfe/'ów гмсАм or/yjĄcrnego Rbrvrowy r/oby Kró/e^fuo Do/zgrc.s-orrcgo, Warszawa 1930, s. 3-4.
36 1. Malinowska, Acc/orr/f 7bwoyr, [w:] A/ow/?fł ofpvfôw ро/^łfc/? f obcgc// w PoDcc r7rfo/c//'qcvc//, red. J. Maurin-Białostocka,
t. 1, Wroclaw 1971, s. 3.
32 Biegański, 7eofr R7c/łf w Htrryzowfe, s. 81.
з^ 76fr/ew, s. 81-82.