DOI article:
Stankiewicz, Aleksander: Budowle "grupy tarłowskiej" a rzymska architektura sakralna początku XVII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.51757#0046
44
ALEKSANDER STANKIEWICZ
23. Ustawienia kolumn: a) kolumna z nawy kolegiaty w Klimontowie; b) kolumny z kaplicy południowej
kościoła parafialnego w Jedlińsku; c) półkolumna z wieży kościoła parafialnego w Jedlińsku
rysunek autorstwa Zygmunta Vogla132, oraz przypuszczalnie w najwyższej kondygnacji szczytu zdobiące-
go fasadę warszawskiej kolegiaty św. Jana133. Układ jedlińskich kaplic częściowo powtórzono w kaplicy
Matki Bożej przy kościele parafialnym w Oleksowie ufundowanej przez księdza Jana Sadkowskiego przed
1652 r. W budowli tej, wzniesionej przy nawie świątyni na rzucie prostokąta i pierwotnie przykrytej
kopułą z latarnią, w narożnikach również umieszczono wnęki, ale z pojedynczymi kolumnami jońskimi.
Niestety, rozbudowa z 1902 r. zatarła pierwotną bryłę świątyni134 i trudno dziś dociec, czy mielibyśmy tu
do czynienia z tym samym projektem i warsztatem, czy raczej tylko z próbą naśladownictwa.
Pogrążone we wnęce kolumny (colonna alveolata) bądź pilastry stosowano już w antyku, czego
dowodzą zachowane grobowce przy wiodącej do Wiecznego Miasta Via Appia, i z powodzeniem były
stosowane we włoskiej architekturze XIV, XV i XVI stulecia135. Z reguły podpory nie były zatopione we
wnęce całkowicie, lecz pozostawały nieco wysunięte przed lico munì. Niezwykłą popularność colonna
alveolata zawdzięczała Michałowi Aniołowi, który zastosował pary takich podpór w przedsionku biblio-
teki Laurenziana we Florencji (1525-1571)136. Motyw ten naśladował Bartolomeo Ammarinati w fasadzie
132 I. Rolska-Boruch, Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500-1700, Lublin 1999, s. 69;
eadem, Firlejowie Leopardzi. Studia nad patronatem i fundacjami artystycznymi w XVI-XVII wieku, Lublin 2009, s. 166-167; il. 21-27,
s. 266—300; M. Kurzej, Jan Wolff. Monografia architekta w świetle analizy prefabrykowanych elementów sztukatorskich, Kraków 2009,
s. 72, 76.
133 Kwiatkowska, op. cit., s. 51; Putkowska, op. cit., s. 186, 187. Właściwie nie wiadomo, kto był jej projektantem, choć
kolejne przebudowy fasady tej świątyni wiązano dotąd z Gislenim oraz Tylmanem van Gameren. Miłobędzki domyślał się udziału
„pośledniejszych twórców”, zob. Miłobędzki, Architektura..., t. 1, s. 258.
134 J. Wiśniewski, Monografia dekanatu kozienickiego, Radom 1913, s. 97-98.
135 F. B anelli, “Variò tanto della commune usanza degli altri’’: the function of the encased column and what Michelangelo made
of it in the Palazzo dei Conservatori at the Campidoglio in Rome, „Annali di architettura. Rivista del Centro Intemazionale di Studi di
Architettura Andrea Palladio”, 21, 2009, s. 66-69.
136 Ibidem, s. 72, 73.
ALEKSANDER STANKIEWICZ
23. Ustawienia kolumn: a) kolumna z nawy kolegiaty w Klimontowie; b) kolumny z kaplicy południowej
kościoła parafialnego w Jedlińsku; c) półkolumna z wieży kościoła parafialnego w Jedlińsku
rysunek autorstwa Zygmunta Vogla132, oraz przypuszczalnie w najwyższej kondygnacji szczytu zdobiące-
go fasadę warszawskiej kolegiaty św. Jana133. Układ jedlińskich kaplic częściowo powtórzono w kaplicy
Matki Bożej przy kościele parafialnym w Oleksowie ufundowanej przez księdza Jana Sadkowskiego przed
1652 r. W budowli tej, wzniesionej przy nawie świątyni na rzucie prostokąta i pierwotnie przykrytej
kopułą z latarnią, w narożnikach również umieszczono wnęki, ale z pojedynczymi kolumnami jońskimi.
Niestety, rozbudowa z 1902 r. zatarła pierwotną bryłę świątyni134 i trudno dziś dociec, czy mielibyśmy tu
do czynienia z tym samym projektem i warsztatem, czy raczej tylko z próbą naśladownictwa.
Pogrążone we wnęce kolumny (colonna alveolata) bądź pilastry stosowano już w antyku, czego
dowodzą zachowane grobowce przy wiodącej do Wiecznego Miasta Via Appia, i z powodzeniem były
stosowane we włoskiej architekturze XIV, XV i XVI stulecia135. Z reguły podpory nie były zatopione we
wnęce całkowicie, lecz pozostawały nieco wysunięte przed lico munì. Niezwykłą popularność colonna
alveolata zawdzięczała Michałowi Aniołowi, który zastosował pary takich podpór w przedsionku biblio-
teki Laurenziana we Florencji (1525-1571)136. Motyw ten naśladował Bartolomeo Ammarinati w fasadzie
132 I. Rolska-Boruch, Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500-1700, Lublin 1999, s. 69;
eadem, Firlejowie Leopardzi. Studia nad patronatem i fundacjami artystycznymi w XVI-XVII wieku, Lublin 2009, s. 166-167; il. 21-27,
s. 266—300; M. Kurzej, Jan Wolff. Monografia architekta w świetle analizy prefabrykowanych elementów sztukatorskich, Kraków 2009,
s. 72, 76.
133 Kwiatkowska, op. cit., s. 51; Putkowska, op. cit., s. 186, 187. Właściwie nie wiadomo, kto był jej projektantem, choć
kolejne przebudowy fasady tej świątyni wiązano dotąd z Gislenim oraz Tylmanem van Gameren. Miłobędzki domyślał się udziału
„pośledniejszych twórców”, zob. Miłobędzki, Architektura..., t. 1, s. 258.
134 J. Wiśniewski, Monografia dekanatu kozienickiego, Radom 1913, s. 97-98.
135 F. B anelli, “Variò tanto della commune usanza degli altri’’: the function of the encased column and what Michelangelo made
of it in the Palazzo dei Conservatori at the Campidoglio in Rome, „Annali di architettura. Rivista del Centro Intemazionale di Studi di
Architettura Andrea Palladio”, 21, 2009, s. 66-69.
136 Ibidem, s. 72, 73.