Rocznik Historii Sztuki (44.2019)

Rocznik Historii Sztuki, tom XLIV
PAN, 2019
DOI 10.24425/rhs.2019.131207

KAROLINA MROZIEWICZ
UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI

PAMIĘĆ O WJEŹDZIE ZYGMUNTA III DO KRAKOWA (1587)
I PROBLEM REPREZENTACJI OPRAWY ARTYSTYCZNEJ UROCZYSTOŚCI
W PRZEKAZACH DRUKOWANYCH W XVI I XVII WIEKU*

Taki jest los władców, umieszczony we wzniosłym i wspaniałym miejscu, że nic w ich sprawach nie może być
niskiego i nieznacznego. Nie tylko zaś to, co dokonuje się za ich sprawą ze wspaniałą chwałą i sławą, mają
zwyczaj przekazywać wszystkim - po części tradycja ustna, po części pisma, ale [też] to, co zostało przekazane
przez ludy na ich cześć z większą okazałością, zajmuje u osób wykształconych miejsce wiedzy, [a] u zwykłych
ludzi - wróżby.
W Królu Zygmuncie III jest taki charakter i taki pęd ku najwyższym cnotom, że nie można oczekiwać od niego
niczego, co nie jest wielkie i chwalebne. Przybycie zaś do królestwa i sprawy, które miał załatwić, uświetnił
zwłaszcza ów jego wjazd do Krakowa, a podczas niego wesołość i radość całego ludu* 1.
W tym wzniosłym, panegirycznym tonie rozpoczyna się opis uroczystego wjazdu Zygmunta III do
Krakowa, zachowany w znanym druku pod tytułem Sigismundi tertii Cracoviam ingressus, wydanym przez
krakowską oficynę Jakuba Siebeneichera w 1587 r. Przytoczony fragment zwraca uwagę na trzy główne
sposoby upamiętnienia: przekaz mówiony (fama), pisemny (litterae) i działanie mające charakter teatral-
nego aktu zorganizowanego dla uczczenia władców (pompa a populis in honorem principum constituta).
W dalszej części tekstu anonimowy autor wymienia również wizerunki (effigies), które jako „godne pamięci
i przyjemne dla badających pamiątki przeszłości”2 zostały uwzględnione w druku w postaci drzeworyto-
wych przedstawień władców. Drukowany opis wjazdu Zygmunta III robił użytek z wszystkich czterech
rodzajów przekazu. Był nie tylko istotnym komponentem entrady, opisem i egzegezą jego poszczególnych
części, ale stanowił także jego modelową reprezentację, która stała się punktem odniesienia dla przekazów

Niniejszy artykuł powstał w wyniku realizacji projektu badawczego nr 2015/16/S/HS2/00267, pt: „Icones Regum. Ilustrowane
poczty władców w narracjach narodowych Polski, Czech i Węgier” finansowanego ze środków programu Fuga 4 Narodowego Centrum
Nauki.
1 „Ea summorum principum fortuna est, ut quemadmodum ipsa celso, atque illustri loco collocata est, ita nihil in rebus quoque
ipsorum humile atque obscurum esse possit. Non modo autem, quae ab ipsis insigni cum laude atque gloria fiunt, partim fama, partim
literae omnibus tradere solent, verum quae a populis etiam apparatiore aliqua cum pompa in honorem eorum constituta, apud sapientes
saepe doctrinae alicuius, apud vulgus etiam ominis locum habent.
In Sigismundo III Rege ea indoles, iique ad summas quasque virtutes impetus sunt, ut nihil nisi amplum atque gloriosum expectari
ab eo possit. Aditum autem ad regnum, atque adeo res gerendas ipsius, Cracoviensis maxime ingressus, in eoque universi populi laetitia
atque gratulatio illustravit”, Sigismundi tertii electi Poloniae et des. Sveciae regis, Magni Ducis Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae,
et ceterarum ditionum principis, Cracoviam ingressus, Cracoviae 1587, A2r.
Jeśli nie wskazano inaczej, tłumaczenia są własne [K.M.], przygotowane z filologiczną pomocą Katarzyny Jasińskiej-Zdun, której
dziękuję za udzielone mi wskazówki. Tekst druku wraz z jego przekładem na język angielski opublikowano w: Europa Triumphans:
Court and Civic Festivals in Early Modern Europe, eds. J.R. Mulryne, H. Watanabe-0’Kelly, M. Shewring [et al.], t. 1, Aidershot 2004,
s. 398M07.
2 Zob. przyp. 27.