DOI Artikel:
Getka-Kenig, Mikołaj: Pałac Andrzeja Deskura w Sancygniowie a problem upamiętniania wielkich rodaków na elewacjach rezydencji ziemiańskich w Królestwie Kongresowym
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.51757#0066
64
MIKOŁAJ GETKA-KENIG
7. Popiersie Fryderyka Chopina
na elewacji pałacu w Sancygniowie, 1968, fotografia,
Archiwum WUOZ w Kielcach, Zespół pałacowy
w Sancygniowie, Zbiór ikonograficzny, nr poz. 13.476.
Fot. K. Jęczmyk
8. Popiersie Andrzeja Frycza Modrzewskiego (?)
na elewacji pałacu w Sancygniowie, 1968, fotografia,
Archiwum WUOZ w Kielcach, Zespół pałacowy
w Sancygniowie, Zbiór ikonograficzny, nr 13.483.
Fot. K. Jęczmyk
pozwalają podwyższyć tę liczbę do aż dwudziestu czterech wizerunków (il. 8. 9, 10, 11). Te dotkliwe
braki w naszej wiedzy o całym zespole rzeźb, który nie został nigdy zinwentaryzowany, uniemożliwiają
niestety bardziej dogłębną analizę specyficznej wizji narodowej przeszłości (tej godnej gloryfikacji z punktu
widzenia Deskura), motywującej konkretny dobór i zestawienie podobizn.
Zastanawiając się nad przyczynami tej patriotycznej manifestacji, której adresatami mieli być - jak
się wydaje - również chłopi, należy zważyć na fakt, że okres, w którym pałac budowano i dekorowano
interesującymi nas posągami, to czas nasilającego się konfliktu na linii dwór - ludność wiejska. Prze-
prowadzone przez Rosjan uwłaszczenie chłopów w Królestwie, na które polskie ziemiaństwo (w tym
ci, którzy należeli do Towarzystwa Rolniczego, jak Deskur88) samo nie mogło się zdecydować (również
pomimo agitacji tak zwanych czerwonych i manifestu Rządu Narodowego z okresu powstania stycznio-
wego89), stawiało je w bardzo trudnej sytuacji nie tylko pod względem ekonomicznym (zadłużenie dóbr
sancygniowskich wynikało w znacznej mierze właśnie ze skutków uwłaszczenia90). Włościanie, o których
tożsamość narodową niezbyt się dotąd troszczono w dobrach prywatnych91, znajdowali swojego naturalnego
protektora w carskich urzędnikach. Dla tych ostatnich byli oni natomiast narzędziem w politycznej roz-
grywce z przeważnie przywiązanymi do idei niepodległości ziemianami. Ten problem nie ominął również
88 Lista członków Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim w roku 1861, [Warszawa 1861], s. 2. Warto jednak wspomnieć,
że rodzony brat Andrzeja, Bronisław, sam zdecydował się na uwłaszczenie chłopów w swoim majątku na Podlasiu w 1861 r. A. Cioł-
kosz, Zarys dziejów socjalizmu polskiego, t. 2, Londyn 1972, s. 17.
89 Zob. S. Kieniewicz, Manifest 22 stycznia 1863 roku, Warszawa 1989.
90 E. Kula, op. cit., s. 141.
91 Zob. K. Groniowski, Kwestia agrarna w Królestwie Polskim 1871-1914, Warszawa 1966, s. 168.
MIKOŁAJ GETKA-KENIG
7. Popiersie Fryderyka Chopina
na elewacji pałacu w Sancygniowie, 1968, fotografia,
Archiwum WUOZ w Kielcach, Zespół pałacowy
w Sancygniowie, Zbiór ikonograficzny, nr poz. 13.476.
Fot. K. Jęczmyk
8. Popiersie Andrzeja Frycza Modrzewskiego (?)
na elewacji pałacu w Sancygniowie, 1968, fotografia,
Archiwum WUOZ w Kielcach, Zespół pałacowy
w Sancygniowie, Zbiór ikonograficzny, nr 13.483.
Fot. K. Jęczmyk
pozwalają podwyższyć tę liczbę do aż dwudziestu czterech wizerunków (il. 8. 9, 10, 11). Te dotkliwe
braki w naszej wiedzy o całym zespole rzeźb, który nie został nigdy zinwentaryzowany, uniemożliwiają
niestety bardziej dogłębną analizę specyficznej wizji narodowej przeszłości (tej godnej gloryfikacji z punktu
widzenia Deskura), motywującej konkretny dobór i zestawienie podobizn.
Zastanawiając się nad przyczynami tej patriotycznej manifestacji, której adresatami mieli być - jak
się wydaje - również chłopi, należy zważyć na fakt, że okres, w którym pałac budowano i dekorowano
interesującymi nas posągami, to czas nasilającego się konfliktu na linii dwór - ludność wiejska. Prze-
prowadzone przez Rosjan uwłaszczenie chłopów w Królestwie, na które polskie ziemiaństwo (w tym
ci, którzy należeli do Towarzystwa Rolniczego, jak Deskur88) samo nie mogło się zdecydować (również
pomimo agitacji tak zwanych czerwonych i manifestu Rządu Narodowego z okresu powstania stycznio-
wego89), stawiało je w bardzo trudnej sytuacji nie tylko pod względem ekonomicznym (zadłużenie dóbr
sancygniowskich wynikało w znacznej mierze właśnie ze skutków uwłaszczenia90). Włościanie, o których
tożsamość narodową niezbyt się dotąd troszczono w dobrach prywatnych91, znajdowali swojego naturalnego
protektora w carskich urzędnikach. Dla tych ostatnich byli oni natomiast narzędziem w politycznej roz-
grywce z przeważnie przywiązanymi do idei niepodległości ziemianami. Ten problem nie ominął również
88 Lista członków Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim w roku 1861, [Warszawa 1861], s. 2. Warto jednak wspomnieć,
że rodzony brat Andrzeja, Bronisław, sam zdecydował się na uwłaszczenie chłopów w swoim majątku na Podlasiu w 1861 r. A. Cioł-
kosz, Zarys dziejów socjalizmu polskiego, t. 2, Londyn 1972, s. 17.
89 Zob. S. Kieniewicz, Manifest 22 stycznia 1863 roku, Warszawa 1989.
90 E. Kula, op. cit., s. 141.
91 Zob. K. Groniowski, Kwestia agrarna w Królestwie Polskim 1871-1914, Warszawa 1966, s. 168.