DOI article:
Mroziewicz, Karolina Anna: Pamięć o wjeździe Zygmunta III do Krakowa (1587) i problem reprezentacji oprawy artystycznej uroczystości w przekazach drukowanych w XVI i XVII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.51757#0170
168
KAROLINA MROZIEWICZ
1. Stefan Batory, drzeworyt, 13 x 9 cm,
w: Sigismundi tertii electi Poloniae et des. Sveciae regis, Magni Ducis Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, et ceterarum
ditionum principis, Cracoviam ingressus, Cracoviae 1587, A4v, Monachium, Bayerische Staatsbibliothek, Res/4 Eur. 412.48
ronima Scharffenberga w 1554 r.30 Wtórne użycie większości klocków skłoniło badaczy do przyjęcia, że
druczek ilustrowano przypadkowym zestawem klocków, które Jakub Siebeneicher miał akurat do swojej
dyspozycji31. Niespójność stylistyczna drzeworytów, powstałych w ciągu ponad trzydziestu lat, potwierdza
do pewnego stopnia ten osąd. Ideowa spójność serii świadczy jednak przeciwko tej opinii i skłania do
ponownego przyjrzenia się cyklowi.
Ważny dla zrozumienia specyfiki programu ilustracyjnego druku jest drzeworyt, któremu dotąd poświę-
cono stosunkowo mało uwagi, mianowicie przedstawienie Stefana Batorego, w rzadkim w oficjalnej ikono-
grafii tego króla wariancie władcy ukazanego en trois quarts w typie rex armatus zasiadającego na tronie
z regaliami (il. I)32. Zlatująca z nieba Wiktoria ofiarowuje królowi wieniec laurowy z sentencją „Victori
triumphatori”, znaną między innymi z bramy triumfalnej gloryfikującej Stefana Batorego, wzniesionej
z okazji ślubu Jana Zamoyskiego z Gryzeldą Batorówną33. Ukazany na zapiecku tronu orzeł, z wpisanym
w niego herbem Trzy zęby, ma, wbrew tradycji, głowę zwróconą w lewą stronę, podobnie jak na drzewo-
rycie odbitym na verso karty tytułowej Myślistwa ptaszego Mateusza Cygańskiego, wydanego u Jakuba
30 M. Bielski, Kromka wssythyego swyata [...] aż do [...] roku 1554, dostatecznyey niż pirwssa s pisana y pilnyey z figurami
ochędożnemi, Kraków 1554, fol. 301v. Zawdzięczam tę informację prof. Marcinowi Fabiańskiemu. W literaturze przedmiotu podaje się
zwykle za Alodią Kawecką-Gryczową, że pierwszym znanym odbiciem tego klocka jest ilustracja w druku Łazarza Andrysowicza Vario-
rum epigrammatum [...] libellus Krzysztofa Kobylińskigo z podpisem: „In effigiem Iulii Caesaris” (fol. b2v), a kolejnym jego użycie
w serii władców w Europae descriptio Gwagnina (1578) wydanej u Macieja Wirzbięty. Natomiast Chojecka (Chojecka, op. cit., s. 47)
podaje mylnie, że klocek odbito w Kromce Marcina Bielskiego z 1564 r. na k. 421r.
31 Por. Chojecka, op. cit., s. 46 47.
32 S. Komornicki, Essai d’une iconographie du roi Etienne Batory, Kraków 1935, s. 22, il. 24. Komornicki identyfikuje to
przedstawienie jako ilustrację do krakowskiego wydania Fortecy Monarchów Piotra Pruszcza z 1737 r.
33 B. Pfeiffer, „Staropolski krój” i tron królewski. Wizerunek panującego w XVII-wiecznej ikonografii i poezji politycznej,
„Pamiętnik Literacki”, 93, 2002, z. 3, s. 97; J. Kowalczyk, Triumf i sława wojenna „all ’antica” w Polsce w XVI w., [w:] Renesans.
Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków, czerwiec 1972 oraz Sesji Naukowej Sto-
warzyszenia Historyków Sztuki, Kielce 1973, red. T.S. Jaroszewski, Warszawa 1976, s. 325-333.
KAROLINA MROZIEWICZ
1. Stefan Batory, drzeworyt, 13 x 9 cm,
w: Sigismundi tertii electi Poloniae et des. Sveciae regis, Magni Ducis Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, et ceterarum
ditionum principis, Cracoviam ingressus, Cracoviae 1587, A4v, Monachium, Bayerische Staatsbibliothek, Res/4 Eur. 412.48
ronima Scharffenberga w 1554 r.30 Wtórne użycie większości klocków skłoniło badaczy do przyjęcia, że
druczek ilustrowano przypadkowym zestawem klocków, które Jakub Siebeneicher miał akurat do swojej
dyspozycji31. Niespójność stylistyczna drzeworytów, powstałych w ciągu ponad trzydziestu lat, potwierdza
do pewnego stopnia ten osąd. Ideowa spójność serii świadczy jednak przeciwko tej opinii i skłania do
ponownego przyjrzenia się cyklowi.
Ważny dla zrozumienia specyfiki programu ilustracyjnego druku jest drzeworyt, któremu dotąd poświę-
cono stosunkowo mało uwagi, mianowicie przedstawienie Stefana Batorego, w rzadkim w oficjalnej ikono-
grafii tego króla wariancie władcy ukazanego en trois quarts w typie rex armatus zasiadającego na tronie
z regaliami (il. I)32. Zlatująca z nieba Wiktoria ofiarowuje królowi wieniec laurowy z sentencją „Victori
triumphatori”, znaną między innymi z bramy triumfalnej gloryfikującej Stefana Batorego, wzniesionej
z okazji ślubu Jana Zamoyskiego z Gryzeldą Batorówną33. Ukazany na zapiecku tronu orzeł, z wpisanym
w niego herbem Trzy zęby, ma, wbrew tradycji, głowę zwróconą w lewą stronę, podobnie jak na drzewo-
rycie odbitym na verso karty tytułowej Myślistwa ptaszego Mateusza Cygańskiego, wydanego u Jakuba
30 M. Bielski, Kromka wssythyego swyata [...] aż do [...] roku 1554, dostatecznyey niż pirwssa s pisana y pilnyey z figurami
ochędożnemi, Kraków 1554, fol. 301v. Zawdzięczam tę informację prof. Marcinowi Fabiańskiemu. W literaturze przedmiotu podaje się
zwykle za Alodią Kawecką-Gryczową, że pierwszym znanym odbiciem tego klocka jest ilustracja w druku Łazarza Andrysowicza Vario-
rum epigrammatum [...] libellus Krzysztofa Kobylińskigo z podpisem: „In effigiem Iulii Caesaris” (fol. b2v), a kolejnym jego użycie
w serii władców w Europae descriptio Gwagnina (1578) wydanej u Macieja Wirzbięty. Natomiast Chojecka (Chojecka, op. cit., s. 47)
podaje mylnie, że klocek odbito w Kromce Marcina Bielskiego z 1564 r. na k. 421r.
31 Por. Chojecka, op. cit., s. 46 47.
32 S. Komornicki, Essai d’une iconographie du roi Etienne Batory, Kraków 1935, s. 22, il. 24. Komornicki identyfikuje to
przedstawienie jako ilustrację do krakowskiego wydania Fortecy Monarchów Piotra Pruszcza z 1737 r.
33 B. Pfeiffer, „Staropolski krój” i tron królewski. Wizerunek panującego w XVII-wiecznej ikonografii i poezji politycznej,
„Pamiętnik Literacki”, 93, 2002, z. 3, s. 97; J. Kowalczyk, Triumf i sława wojenna „all ’antica” w Polsce w XVI w., [w:] Renesans.
Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Kraków, czerwiec 1972 oraz Sesji Naukowej Sto-
warzyszenia Historyków Sztuki, Kielce 1973, red. T.S. Jaroszewski, Warszawa 1976, s. 325-333.