DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Warszawskie uroczystości pogrzebowe królów i ich rodzin w XVI i XVII wieku: ceremoniał, przestrzeń, oprawa plastyczna
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.51757#0195
WARSZAWSKIE UROCZYSTOŚCI POGRZEBOWE KRÓLÓW I ICH RODZIN W XVI I XVII WIEKU...
193
5. Droga konduktów pogrzebowych wyprowadzających ciała królów i członków ich rodziny z Zamku Królewskiego
w Warszawie do Krakowa, na Wawel, oznaczona na planie Pierre’a Ricaud de Tirregaille’a, Plan de la ville de Varsavie:
dedié a S. M. Auguste III Roi de Pologne Elekteuer de Saxe & Leve par ordre S.E.M. le Comte Bieliński Grand Marechal
de la Courone, 1762, fragment, zmniejszona XIX-wieczna kopia, Biblioteka Narodowa, sygn. ZZK 20 561:
1. Zamek Królewski, 2. Brama Krakowska, 3. kościół św. Anny, 4. kościół św. Krzyża. Oprać. Renata Sulewska
Podczas uroczystości pogrzebowych Anny Habsburżanki 5 października 1599 r. w kaplicy w kolegiacie,
gdzie ustawiona była trumna, zgromadzili się księża, król Zygmunt III, senatorowie i dwór. Po mszy, przy
biciu wszystkich dzwonów w mieście, trumna została wyniesiona ze świątyni i ustawiona na czekającym
wozie135. W zamku przy trumnach Zygmunta III i królowej Konstancji 7 stycznia 1633 r., w obecności
królewiczów Jana Kazimierza, Jana Alberta i Karola Ferdynanda oraz świeckich i duchownych senatorów,
mszę odprawił nuncjusz Honorato Visconti136. Po niej przeniesiono trumny na zamkowy dziedziniec, gdzie
ustawiono je na czekających wozach. Przed wymarszem krótką egzortę wygłosił nadworny kaznodzieja
Zygmunta III Sebastian Łajszczewski137. Kondukt odprowadzający ciało Cecylii Renaty wyruszył z placu
przed zamkiem, przekształconym w przybraną salę (część ściany zamku osłonięto kirem), po odprawionej
mszy, w czasie której ze specjalnie wzniesionej ambony kazanie wygłosił królewski kaznodzieja Wir-
ski138. Na dziedzińcu zamku przed wyprowadzeniem ciała Władysława IV homilię pożegnalną miał Stefan
Wydżga139. Uroczystość odbyła się 29 grudnia 1648 r., tą datą opatrzony jest także specjalny, poświęcony
władcy druk żtpoZZo Musas vitovianas ad pios manes ... Vladislai IV, przygotowany na okoliczność ruszenia
konduktu140. Z dużym uznaniem spotkało się panegiryczne kazanie wygłoszone na mszy za Ludwikę Marię
odprawionej w kościele Sióstr Wizytek przed wyruszeniem ciała, ułożone przez spowiednika królowej,
jezuitę księdza Adriana Pikarskiego141.
Po mszy i modlitwach przy trumnie formowano orszak pogrzebowy, który przemieszczał się do
granic miasta, a potem z częścią jego uczestników do Ujazdowa, gdzie wyznaczano stację przed dalszą
drogą na Wawel (il. 5). Pierwszym, wyruszającym bezpośrednio z Warszawy do Krakowa był kondukt
odprowadzający ciało Anny Jagiellonki:
135 Leitsch, Das Leben..., Bd. 2, s. 1341.
136 Dziennik przeprowadzenia ciał króla Zygmunta III i królowej Konstancyi do Krakowa, oraz pogrzebu ich tamże r. 1633, [w:]
Grabowski, Ojczyste spominki..., t. 1, Kraków 1845, s. 63.
137 Kaczorowski, op. cit., s. 239-240.
138 Żukowski, Z majestatu..., s. 84.
139 S. Ochmann, Koronacja Jana Kazimierza w roku 1649, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 28, 1983, s. 136.
140 Żukowski, Żądza chwały..., s. 421.
141 A. Pikarski, Naiasnieysze zwierciadło Maiestatu bez Makuły. Przy wyprowadzić z Warszawy do Krakowa Naiasnieyszego Ciała
Ludowiki Mariey Polskiey y Szwedzkiey Krolowey: na kazaniu w oczy świata wystawione, Kraków 1667; Matwijów, op. cit., s. 74.
193
5. Droga konduktów pogrzebowych wyprowadzających ciała królów i członków ich rodziny z Zamku Królewskiego
w Warszawie do Krakowa, na Wawel, oznaczona na planie Pierre’a Ricaud de Tirregaille’a, Plan de la ville de Varsavie:
dedié a S. M. Auguste III Roi de Pologne Elekteuer de Saxe & Leve par ordre S.E.M. le Comte Bieliński Grand Marechal
de la Courone, 1762, fragment, zmniejszona XIX-wieczna kopia, Biblioteka Narodowa, sygn. ZZK 20 561:
1. Zamek Królewski, 2. Brama Krakowska, 3. kościół św. Anny, 4. kościół św. Krzyża. Oprać. Renata Sulewska
Podczas uroczystości pogrzebowych Anny Habsburżanki 5 października 1599 r. w kaplicy w kolegiacie,
gdzie ustawiona była trumna, zgromadzili się księża, król Zygmunt III, senatorowie i dwór. Po mszy, przy
biciu wszystkich dzwonów w mieście, trumna została wyniesiona ze świątyni i ustawiona na czekającym
wozie135. W zamku przy trumnach Zygmunta III i królowej Konstancji 7 stycznia 1633 r., w obecności
królewiczów Jana Kazimierza, Jana Alberta i Karola Ferdynanda oraz świeckich i duchownych senatorów,
mszę odprawił nuncjusz Honorato Visconti136. Po niej przeniesiono trumny na zamkowy dziedziniec, gdzie
ustawiono je na czekających wozach. Przed wymarszem krótką egzortę wygłosił nadworny kaznodzieja
Zygmunta III Sebastian Łajszczewski137. Kondukt odprowadzający ciało Cecylii Renaty wyruszył z placu
przed zamkiem, przekształconym w przybraną salę (część ściany zamku osłonięto kirem), po odprawionej
mszy, w czasie której ze specjalnie wzniesionej ambony kazanie wygłosił królewski kaznodzieja Wir-
ski138. Na dziedzińcu zamku przed wyprowadzeniem ciała Władysława IV homilię pożegnalną miał Stefan
Wydżga139. Uroczystość odbyła się 29 grudnia 1648 r., tą datą opatrzony jest także specjalny, poświęcony
władcy druk żtpoZZo Musas vitovianas ad pios manes ... Vladislai IV, przygotowany na okoliczność ruszenia
konduktu140. Z dużym uznaniem spotkało się panegiryczne kazanie wygłoszone na mszy za Ludwikę Marię
odprawionej w kościele Sióstr Wizytek przed wyruszeniem ciała, ułożone przez spowiednika królowej,
jezuitę księdza Adriana Pikarskiego141.
Po mszy i modlitwach przy trumnie formowano orszak pogrzebowy, który przemieszczał się do
granic miasta, a potem z częścią jego uczestników do Ujazdowa, gdzie wyznaczano stację przed dalszą
drogą na Wawel (il. 5). Pierwszym, wyruszającym bezpośrednio z Warszawy do Krakowa był kondukt
odprowadzający ciało Anny Jagiellonki:
135 Leitsch, Das Leben..., Bd. 2, s. 1341.
136 Dziennik przeprowadzenia ciał króla Zygmunta III i królowej Konstancyi do Krakowa, oraz pogrzebu ich tamże r. 1633, [w:]
Grabowski, Ojczyste spominki..., t. 1, Kraków 1845, s. 63.
137 Kaczorowski, op. cit., s. 239-240.
138 Żukowski, Z majestatu..., s. 84.
139 S. Ochmann, Koronacja Jana Kazimierza w roku 1649, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 28, 1983, s. 136.
140 Żukowski, Żądza chwały..., s. 421.
141 A. Pikarski, Naiasnieysze zwierciadło Maiestatu bez Makuły. Przy wyprowadzić z Warszawy do Krakowa Naiasnieyszego Ciała
Ludowiki Mariey Polskiey y Szwedzkiey Krolowey: na kazaniu w oczy świata wystawione, Kraków 1667; Matwijów, op. cit., s. 74.