DOI Artikel:
Olszewska, Magdalena M.: Dni Galowe i inne rocznice oraz oficjalne podróże Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-1795)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51757#0220
218
MAGDALENA M. OLSZEWSKA
przykrości poddanym, więc wykorzystywał najlepiej, jak umiał, swój monarszy przywilej. Być może była
to tylko propagandowa informacja oficjalnych źródeł.
Z czterech Łosi ku sobie napędzonych, dwóch Nayiaśnieyszy Pan, częścią strzeleniem, częścią oszczepem zabił,
trzeci (był to rogacz) przez sieć przebił się i uciekł; za czwartym zaś gdy się uganiano, trafiono na Dzika,
który także w plon poluiącym dostał się, gdy go Król Jmść powtórzonym strzelaniem, a naostatek oszczepem
na mieyscu położył* * 9.
Naruszewicz pisał:
Wyleciał dalej jeden [łoś - M.M.O.] bardzo wielki. Tego Najjaśniejszy] Pan, trafiwszy sam w grzbiet, zaraz
na ziemię powalił, że już więcej nie wstał, lubo żył z pół godziny i lubo N[ajjaśniejszy] P[an], zbliżywszy się
do leżącego, kilka razy w łeb wypalił10.
W innym miejscu poeta relacjonuje:
[...] wbiegł nayprzod zaiąc naprzeciw altanki J. K. Mci, Pan miłościwy trzymaiąc broń na pogotowiu na dzika,
strzelił y tego zaiąca w biegu zabił kulą, co nie mało na myślistwie znaiących się zdziwiło11.
W Białowieży na 1 września 1784 r. przygotowano nawet dwie altany-strzelnice. Jedną z nich, w formie
pawilonu z kolumnami i ryzalitem w części środkowej zwieńczonym kopułą (ił. 1), projektu Jana Lind-
saya (1759-1820) (?)12, uwiecznił anonimowy autor na rysunku, który został opatrzony napisem: Altanka
wystawiona w Białowiezkiey Puszczy przez J. O. | X-cia Jmci Stanisława Poniatowskiego Podskarbiego |
W. W. X. Litt, dla Nayiaśnieyszego Króla Jmci Stanisława | Augusta, tam połuiącego iadąc na Seym do
Grodna Roku 1784. Altana wypełniona gośćmi znajduje się na polanie w lesie, a przed nią spoczywają
zabite wcześniej zwierzęta.
Bardzo ciekawe wydają się dwa rysunki wykonane przez Wincentego Lessema (1745-1813)13 w dia-
riuszu podróży do Grodna Adama Naruszewicza z 1784 r. (w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie),
przedstawiające salę balową w namiocie (il. 2) oraz plan namiotu (niepublikowany)14 (il. 3). Artysta dokład-
nie odrysował dekorację poły namiotu z przedstawieniami rzek wchodzących w skład Kanału Ogińskiego15.
M. Nagielski, Podróż na łowy Władysława IV w świetłe regestru dworu z 9 sierpnia 1647 roku, [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo.
Księga na 65 lat prof. dr. hab. Jana Dzięgiełewskiego, red. D. Kuźmina [et al.], Warszawa 2013, s. 217-228.
9 „Gazeta Warszawska” [dalej cyt.: GW], nr 7, 22 stycznia 1777 [17 stycznia 1777],
10 A.S. Naruszewicz, Dyjaryjusz podróży Jego Królewskiej Mości na sejm grodzieński, wyd. M. Bober-Jankowska, Warszawa
2008, s. 53 [10 września 1784].
11 [A. Naruszewicz], Dalsza Podroż J. K. Mci, [w:] Naruszewicz, Dyaryusz podroży Nayiaśnieyszego Stanisława Augusta...,
s. 9-10 [21 września 1784]. Jędrzej Kitowicz, wspominając o sytuacji Stanisława Augusta po drugim rozbiorze, o jego podporządkowaniu
się Moskwie, zauważa złośliwie: „Nawiedzi [król - M.M.O.] też na jakie kilka dni Kozienice zimą, gdzie reputacji myśliwego zastrzeli,
zamęczy, zamorduje biednego zająca, i to jeszcze na sznurku uwiązanego, i powróci do Warszawy okrzykniony publiczną sławą, że zabił
niedźwiedzia, parę wilków, strasznego odyńca; byłoby może i lwa, i tygrysa, gdyby się te straszne bestie w kraju polskim, choćby o 50 mil
od Kozienic, znajdowały. Sława podchlebna potrafiłaby ich napędzić tuż pod muszkiet jego królewskiej mości”. J. Kitowicz, Pamiętniki,
czyli Historia polska, tekst oprać, i wstępem poprzedziła P. Matuszewska, komentarz Z. Lewinówny, [Warszawa 2005], s. 581.
12 E. Manikowska, Lindsay Jan, [w:] Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red.
P. Migasiewicz, H. Osiecka-Samsonowicz, J. Sito, Warszawa 2016, s. 277.
13 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej przebywających, t. 1,
Warszawa 1850, s. 267. Szerzej na temat Lessema w: H. Kamińska-Krassowska, Lesseur Wincenty, [w:] Polski Słownik Biograficzny,
t. 17, red. E. Rostworowski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972, s. 99-100; eadem, Lesseur Wincenty de, [w:] Słownik artystów
polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r), t. 5, red. J. Derwojed, Warszawa 1993, s. 62-64 (rysunki te nie zostały
uwzględnione w biogramie artysty); M.P. Smolarek, Miniatury. Przewodnik dla kolekcjonerów, [Warszawa 2010], s. 118-124.
14 A.S. Naruszewicz, Podróż króla na sejm grodzieński 1784, rkps 959 IV, k. 528-529, Kraków, Muzeum Narodowe. Planu
namiotu nie publikuje Magdalena Bober-Jankowska w wydanym w 2008 r. Dyjaryuszu podróży [...] Adama Naruszewicza z 1784 r.,
zob. przyp. 10.
15 Naruszewicz, Podróż króla na sejm grodzieński 1784, rkps 959 IV, k. 533. Motyw rzeki występuje także w wierszu oko-
licznościowym, który należy wiązać z imieninami króla Obfitość życzenia od bogini Wisły [...] z 1766 r. Są to życzenia dla dobrego,
łaskawego, przychylnego reformom władcy. Co ciekawe, układ liter tworzy akrostych: WIWAT STANISŁAW AUGUST. Obfitość życzenia
od bogini Wisły z czterema nimfami dedykowana Nayiasnieyszemu Krolowi Stanisławowi Augustowi z Serc M. S. W. Spływaiąca nad
portem bielańskim w Warszawie d. 19 Maja 1766', „Wiadomości Warszawskie”, Suplement do nr 41, 21 maja 1766; J. Pokora, Obraz
Najjaśniejszego Pana Stanisława Augusta (1764-1770). Studium z ikonografii władzy, Warszawa 1993, s. 25; [A. Naruszewicz],
Dyaryuszpodroży J. K. Mci do Grodna..., s. 45-46 [7 września 1784], Por. Naruszewicz, Dyjaryjuszpodróży Jego Królewskiej Mości
na sejm grodzieński..., s. 130 [7 września 1784].
MAGDALENA M. OLSZEWSKA
przykrości poddanym, więc wykorzystywał najlepiej, jak umiał, swój monarszy przywilej. Być może była
to tylko propagandowa informacja oficjalnych źródeł.
Z czterech Łosi ku sobie napędzonych, dwóch Nayiaśnieyszy Pan, częścią strzeleniem, częścią oszczepem zabił,
trzeci (był to rogacz) przez sieć przebił się i uciekł; za czwartym zaś gdy się uganiano, trafiono na Dzika,
który także w plon poluiącym dostał się, gdy go Król Jmść powtórzonym strzelaniem, a naostatek oszczepem
na mieyscu położył* * 9.
Naruszewicz pisał:
Wyleciał dalej jeden [łoś - M.M.O.] bardzo wielki. Tego Najjaśniejszy] Pan, trafiwszy sam w grzbiet, zaraz
na ziemię powalił, że już więcej nie wstał, lubo żył z pół godziny i lubo N[ajjaśniejszy] P[an], zbliżywszy się
do leżącego, kilka razy w łeb wypalił10.
W innym miejscu poeta relacjonuje:
[...] wbiegł nayprzod zaiąc naprzeciw altanki J. K. Mci, Pan miłościwy trzymaiąc broń na pogotowiu na dzika,
strzelił y tego zaiąca w biegu zabił kulą, co nie mało na myślistwie znaiących się zdziwiło11.
W Białowieży na 1 września 1784 r. przygotowano nawet dwie altany-strzelnice. Jedną z nich, w formie
pawilonu z kolumnami i ryzalitem w części środkowej zwieńczonym kopułą (ił. 1), projektu Jana Lind-
saya (1759-1820) (?)12, uwiecznił anonimowy autor na rysunku, który został opatrzony napisem: Altanka
wystawiona w Białowiezkiey Puszczy przez J. O. | X-cia Jmci Stanisława Poniatowskiego Podskarbiego |
W. W. X. Litt, dla Nayiaśnieyszego Króla Jmci Stanisława | Augusta, tam połuiącego iadąc na Seym do
Grodna Roku 1784. Altana wypełniona gośćmi znajduje się na polanie w lesie, a przed nią spoczywają
zabite wcześniej zwierzęta.
Bardzo ciekawe wydają się dwa rysunki wykonane przez Wincentego Lessema (1745-1813)13 w dia-
riuszu podróży do Grodna Adama Naruszewicza z 1784 r. (w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie),
przedstawiające salę balową w namiocie (il. 2) oraz plan namiotu (niepublikowany)14 (il. 3). Artysta dokład-
nie odrysował dekorację poły namiotu z przedstawieniami rzek wchodzących w skład Kanału Ogińskiego15.
M. Nagielski, Podróż na łowy Władysława IV w świetłe regestru dworu z 9 sierpnia 1647 roku, [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo.
Księga na 65 lat prof. dr. hab. Jana Dzięgiełewskiego, red. D. Kuźmina [et al.], Warszawa 2013, s. 217-228.
9 „Gazeta Warszawska” [dalej cyt.: GW], nr 7, 22 stycznia 1777 [17 stycznia 1777],
10 A.S. Naruszewicz, Dyjaryjusz podróży Jego Królewskiej Mości na sejm grodzieński, wyd. M. Bober-Jankowska, Warszawa
2008, s. 53 [10 września 1784].
11 [A. Naruszewicz], Dalsza Podroż J. K. Mci, [w:] Naruszewicz, Dyaryusz podroży Nayiaśnieyszego Stanisława Augusta...,
s. 9-10 [21 września 1784]. Jędrzej Kitowicz, wspominając o sytuacji Stanisława Augusta po drugim rozbiorze, o jego podporządkowaniu
się Moskwie, zauważa złośliwie: „Nawiedzi [król - M.M.O.] też na jakie kilka dni Kozienice zimą, gdzie reputacji myśliwego zastrzeli,
zamęczy, zamorduje biednego zająca, i to jeszcze na sznurku uwiązanego, i powróci do Warszawy okrzykniony publiczną sławą, że zabił
niedźwiedzia, parę wilków, strasznego odyńca; byłoby może i lwa, i tygrysa, gdyby się te straszne bestie w kraju polskim, choćby o 50 mil
od Kozienic, znajdowały. Sława podchlebna potrafiłaby ich napędzić tuż pod muszkiet jego królewskiej mości”. J. Kitowicz, Pamiętniki,
czyli Historia polska, tekst oprać, i wstępem poprzedziła P. Matuszewska, komentarz Z. Lewinówny, [Warszawa 2005], s. 581.
12 E. Manikowska, Lindsay Jan, [w:] Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red.
P. Migasiewicz, H. Osiecka-Samsonowicz, J. Sito, Warszawa 2016, s. 277.
13 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej przebywających, t. 1,
Warszawa 1850, s. 267. Szerzej na temat Lessema w: H. Kamińska-Krassowska, Lesseur Wincenty, [w:] Polski Słownik Biograficzny,
t. 17, red. E. Rostworowski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972, s. 99-100; eadem, Lesseur Wincenty de, [w:] Słownik artystów
polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r), t. 5, red. J. Derwojed, Warszawa 1993, s. 62-64 (rysunki te nie zostały
uwzględnione w biogramie artysty); M.P. Smolarek, Miniatury. Przewodnik dla kolekcjonerów, [Warszawa 2010], s. 118-124.
14 A.S. Naruszewicz, Podróż króla na sejm grodzieński 1784, rkps 959 IV, k. 528-529, Kraków, Muzeum Narodowe. Planu
namiotu nie publikuje Magdalena Bober-Jankowska w wydanym w 2008 r. Dyjaryuszu podróży [...] Adama Naruszewicza z 1784 r.,
zob. przyp. 10.
15 Naruszewicz, Podróż króla na sejm grodzieński 1784, rkps 959 IV, k. 533. Motyw rzeki występuje także w wierszu oko-
licznościowym, który należy wiązać z imieninami króla Obfitość życzenia od bogini Wisły [...] z 1766 r. Są to życzenia dla dobrego,
łaskawego, przychylnego reformom władcy. Co ciekawe, układ liter tworzy akrostych: WIWAT STANISŁAW AUGUST. Obfitość życzenia
od bogini Wisły z czterema nimfami dedykowana Nayiasnieyszemu Krolowi Stanisławowi Augustowi z Serc M. S. W. Spływaiąca nad
portem bielańskim w Warszawie d. 19 Maja 1766', „Wiadomości Warszawskie”, Suplement do nr 41, 21 maja 1766; J. Pokora, Obraz
Najjaśniejszego Pana Stanisława Augusta (1764-1770). Studium z ikonografii władzy, Warszawa 1993, s. 25; [A. Naruszewicz],
Dyaryuszpodroży J. K. Mci do Grodna..., s. 45-46 [7 września 1784], Por. Naruszewicz, Dyjaryjuszpodróży Jego Królewskiej Mości
na sejm grodzieński..., s. 130 [7 września 1784].