DOI article:
Dziewulski, Michał: Podstawowe techniki zdobienia tsub japońskich i ich terminologia
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.26693#0119
118
Michał Dziewulski
4. Tsuba katachi nikubori wycięta na kształt splecionych liści; awers i rewers
krawędzi. W ten sposób tworzono interesujące i unikalne tsuby o kształtach kwiatów, liści,
przedmiotów codziennego użytku itp.16 (il. 4).
Rytowanie
Zarówno tsuby zdobione ażurem, jak i reliefem wzbogacane były rytowaniem. W Japonii
rozróżnia się kilka rodzajów rytu, w zależności od użytego narzędzia i uzyskanego dzię-
ki niemu rezultatu. Podstawowym rytem jest ke-bori (^ŚJit^)17, wykonane zaokrąglonym
lub ostro zakończonym dłutem. Linie ke-bori są wąskie, o regularnej grubości i głębokości
na całej swojej długości (il. 5). Metodę tę stosowano nie tylko dla uzupełnienia rysunku,
np. reliefu, ale także dla stworzenia odpowiedniej faktury np. płatków kwiatów i roślin. Bar-
dziej pracochłonną, ale dającą lepsze efekty plastyczne metodą rytowania było katakiri-bori
(J17^iJJJi/) (il. 6A)18. Linie rytu wykonywano za pomocą odpowiedniego rylca tworzącego
linie o różnej głębokości i grubości, wcinające się w płytę tsuby pod kątem, tak że przekrój
rytu tworzył kształt trójkąta o wydłużonym boku (il. 6B). Powstawał dzięki temu efekt ide-
alnie naśladujący uderzenia pędzlem. Ze względu na uzyskiwany rezultat technika ta może
być pomylona z reliefem wklęsłym shishiai-bori. Katakiri-bori rozwinęła się w szczególno-
ści w szkole Yokoya, a za jej wynalazcę uważa się mistrza Yokoyę Sómina (1670-1733).
16 Obok wymienionych sposobów nadawania powierzchni dekoracji reliefowej funkcjonowało także re-
pusowanie lub wytłaczanie, czyli uchidashi (fTL> fctj L), przy którym wzór uzyskiwano za pomocą młotka,
wystukując go od strony wewnętrznej, lub za pomocą drewnianego klocka wytłaczając motyw w opra-
cowywanym kawałku metalu. Technika ta jednak rzadko spotykana jest w tsubach, służyła raczej do zdo-
bienia inkrustowanych elementów ze złota, srebra lub innych miękkich kruszców; najczęściej spotykamy
się z nią przy wyrobie menuki mocowanych na trzonie rękojeści.
17 Ke-bori można tłumaczyć dosłownie jako ażur włosowy (ke 4ś - włos).
Kata (JL) - jednostronny; kiri (^0) - cięcie.
18
Michał Dziewulski
4. Tsuba katachi nikubori wycięta na kształt splecionych liści; awers i rewers
krawędzi. W ten sposób tworzono interesujące i unikalne tsuby o kształtach kwiatów, liści,
przedmiotów codziennego użytku itp.16 (il. 4).
Rytowanie
Zarówno tsuby zdobione ażurem, jak i reliefem wzbogacane były rytowaniem. W Japonii
rozróżnia się kilka rodzajów rytu, w zależności od użytego narzędzia i uzyskanego dzię-
ki niemu rezultatu. Podstawowym rytem jest ke-bori (^ŚJit^)17, wykonane zaokrąglonym
lub ostro zakończonym dłutem. Linie ke-bori są wąskie, o regularnej grubości i głębokości
na całej swojej długości (il. 5). Metodę tę stosowano nie tylko dla uzupełnienia rysunku,
np. reliefu, ale także dla stworzenia odpowiedniej faktury np. płatków kwiatów i roślin. Bar-
dziej pracochłonną, ale dającą lepsze efekty plastyczne metodą rytowania było katakiri-bori
(J17^iJJJi/) (il. 6A)18. Linie rytu wykonywano za pomocą odpowiedniego rylca tworzącego
linie o różnej głębokości i grubości, wcinające się w płytę tsuby pod kątem, tak że przekrój
rytu tworzył kształt trójkąta o wydłużonym boku (il. 6B). Powstawał dzięki temu efekt ide-
alnie naśladujący uderzenia pędzlem. Ze względu na uzyskiwany rezultat technika ta może
być pomylona z reliefem wklęsłym shishiai-bori. Katakiri-bori rozwinęła się w szczególno-
ści w szkole Yokoya, a za jej wynalazcę uważa się mistrza Yokoyę Sómina (1670-1733).
16 Obok wymienionych sposobów nadawania powierzchni dekoracji reliefowej funkcjonowało także re-
pusowanie lub wytłaczanie, czyli uchidashi (fTL> fctj L), przy którym wzór uzyskiwano za pomocą młotka,
wystukując go od strony wewnętrznej, lub za pomocą drewnianego klocka wytłaczając motyw w opra-
cowywanym kawałku metalu. Technika ta jednak rzadko spotykana jest w tsubach, służyła raczej do zdo-
bienia inkrustowanych elementów ze złota, srebra lub innych miękkich kruszców; najczęściej spotykamy
się z nią przy wyrobie menuki mocowanych na trzonie rękojeści.
17 Ke-bori można tłumaczyć dosłownie jako ażur włosowy (ke 4ś - włos).
Kata (JL) - jednostronny; kiri (^0) - cięcie.
18