DOI article:
Dziewulski, Michał: Podstawowe techniki zdobienia tsub japońskich i ich terminologia
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.26693#0121
120 Michał Dziewulski
7. Fragmenty tsub: A-z inkrustacją hira-zógan, częściowo wykruszoną, z widocznymi wgłębienia-
mi pod inkrustowany materiał; B - z inkrustacją taka-zógan
Inkrustacja
Techniki inkrustacji tsub japońskich (zógan MtW:) były rozpowszechnione już od XIV wie-
ku. Wykorzystywano w tym celu przede wszystkim mosiądz, złoto i srebro, rzadziej inne
stopy, jak miedź, shakudó czy shibuichi. Właściwa inkrustacja, polegająca na wydrążeniu
w dekorowanym materiale wgłębienia i wypełnienia go innym metalem, nosi nazwę hon-
zógan f#t). Istniały dwa sposoby dekoracji przy wykorzystaniu tej techniki: hira-zógan
(il. 7A)19, polegający na tym, że materiał wypełniający znajdował się na równi
z powierzchnią tsuby, oraz taka-zógan (il. 7B), z inkrustacją wystającą ponad
powierzchnię dekorowanego przedmiotu. Obie te techniki doczekały się wielu odmian,
dzięki którym uzyskiwano rozmaite efekty, a te dla odróżnienia zyskały własne nazwy. Po-
wierzchnię można było dekorować albo drutem, albo większymi fragmentami, wyciętymi
w określone motywy. W przypadku tej pierwszej, w początkowym etapie nanoszono na po-
wierzchnię rysunek za pomocą rylca, tworząc wąskie linie. Następnie za pomocą stempla
lub dłuta oraz młoteczka pogłębiano precyzyjnymi uderzeniami wgłębienie, lekko podci-
nając krawędź rytu. Dlatego często w miejscach wykruszonej inkrustacji możemy zobaczyć
regularne trójkątne otworki będące pozostałością po tej czynności. W tak uzyskane wgłę-
bienie wklepywano inkrustowany materiał w takiej ilości, by całkowicie zapełnił stworzone
wydrążenie, a w końcowym etapie, po usunięciu nadmiaru materiału, całość szlifowano
i polerowano aż do uzyskania płaskiej powierzchni (hira-zógan) lub pozostawiano inkru-
stację lekko wystającą (taka-zógan). Bardziej skomplikowana była inkrustacja większymi
fragmentami kruszcu. Wymagała ona wycięcia w pierwszej kolejności pożądanych kształ-
tów z metalu, by następnie dopasować do nich wycięcia w płycie tsuby. Wgłębienia takie
zwykle musiały zwężać się ku górze, tak by stanowić naturalne mocowanie dla inkrustacji.
Przepiękne efekty uzyskiwane za pomocą techniki hira-zógan dawała inkrustacja imi-
tująca malunek tuszem. Mowa o sumi-zógan czyli - w dosłownym tłumaczeniu
19
Hira (d2) - płaski, gładki.
7. Fragmenty tsub: A-z inkrustacją hira-zógan, częściowo wykruszoną, z widocznymi wgłębienia-
mi pod inkrustowany materiał; B - z inkrustacją taka-zógan
Inkrustacja
Techniki inkrustacji tsub japońskich (zógan MtW:) były rozpowszechnione już od XIV wie-
ku. Wykorzystywano w tym celu przede wszystkim mosiądz, złoto i srebro, rzadziej inne
stopy, jak miedź, shakudó czy shibuichi. Właściwa inkrustacja, polegająca na wydrążeniu
w dekorowanym materiale wgłębienia i wypełnienia go innym metalem, nosi nazwę hon-
zógan f#t). Istniały dwa sposoby dekoracji przy wykorzystaniu tej techniki: hira-zógan
(il. 7A)19, polegający na tym, że materiał wypełniający znajdował się na równi
z powierzchnią tsuby, oraz taka-zógan (il. 7B), z inkrustacją wystającą ponad
powierzchnię dekorowanego przedmiotu. Obie te techniki doczekały się wielu odmian,
dzięki którym uzyskiwano rozmaite efekty, a te dla odróżnienia zyskały własne nazwy. Po-
wierzchnię można było dekorować albo drutem, albo większymi fragmentami, wyciętymi
w określone motywy. W przypadku tej pierwszej, w początkowym etapie nanoszono na po-
wierzchnię rysunek za pomocą rylca, tworząc wąskie linie. Następnie za pomocą stempla
lub dłuta oraz młoteczka pogłębiano precyzyjnymi uderzeniami wgłębienie, lekko podci-
nając krawędź rytu. Dlatego często w miejscach wykruszonej inkrustacji możemy zobaczyć
regularne trójkątne otworki będące pozostałością po tej czynności. W tak uzyskane wgłę-
bienie wklepywano inkrustowany materiał w takiej ilości, by całkowicie zapełnił stworzone
wydrążenie, a w końcowym etapie, po usunięciu nadmiaru materiału, całość szlifowano
i polerowano aż do uzyskania płaskiej powierzchni (hira-zógan) lub pozostawiano inkru-
stację lekko wystającą (taka-zógan). Bardziej skomplikowana była inkrustacja większymi
fragmentami kruszcu. Wymagała ona wycięcia w pierwszej kolejności pożądanych kształ-
tów z metalu, by następnie dopasować do nich wycięcia w płycie tsuby. Wgłębienia takie
zwykle musiały zwężać się ku górze, tak by stanowić naturalne mocowanie dla inkrustacji.
Przepiękne efekty uzyskiwane za pomocą techniki hira-zógan dawała inkrustacja imi-
tująca malunek tuszem. Mowa o sumi-zógan czyli - w dosłownym tłumaczeniu
19
Hira (d2) - płaski, gładki.