DOI Artikel:
Dziewulski, Michał: Podstawowe techniki zdobienia tsub japońskich i ich terminologia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26693#0126
Podstawowe techniki zdobienia tsub japońskich i ich terminologia 12S
mocą kwasu, wytrawiając powierzchnię w taki sposób, by umiejętnie odsłonić kolejne
warstwy skutego żelaza. Nie jest to technika charakterystyczna tylko dla Japonii, występu-
je ona bowiem powszechnie na Archipelagu Malajskim, gdzie stosowano ją przy wyrobie
narodowej broni - krisów, na których głowniach uzyskiwano ten sam efekt.
Elementem wykończenia tsuby, który stał się formą zdobienia, jest patynowanie.
Dzięki kilkudziesięciu znanym metodom patynowania można było otrzymać różne bar-
wy na powierzchni tsuby. Najczęściej uzyskiwanymi kolorami były: kruczoczarny, brą-
zowy, czarnobłękitny, czarnopurpurowy, czarnofioletowy, szary i in. Tsuby patynowano
za pomocą odpowiednich roztworów składających się z wielu preparatów, stosowanych
w różnych kombinacjach, w zależności od zamierzonego rezultatu. Najczęściej w użyciu
znajdowały się siarczan miedzi, grynszpan, herbata, azotan miedzi, sól amoniakowa, kwas
szczawiowy, chlorek wapnia, chlorek platyny, tlenek wapnia, a nawet proch strzelniczy;
wywarami z nich patynowano tsuby w procesach gotowania, zanurzania i płukania w roz-
tworze, nanoszenia na powierzchnię za pomocą pędzla, palenia oraz podgrzewania26.
Barwieniu podlegały nie tylko tsuby żelazne, ale także wykonane ze stopów, z shakudo
i brązem na czele. Wiele szkół miało wypracowane własne i unikalne metody barwie-
nia tsub, dzięki czemu element ten może posłużyć do ich identyfikacji. Należy pamiętać
o tym, iż to wcale nie równomierne rozłożenie patyny, a umiejętność powtórzenia danej
barwy była najważniejsza. Dlatego, jeżeli powierzchnia tsuby została w jakikolwiek sposób
uszkodzona - a wraz z nią patyna - jest ona praktycznie nie do powtórzenia i naprawie-
nia, co negatywnie wpływa na wartość i estetykę tsuby.
Umiejętność wykonywania tsub na poziomie mistrzów z wieków XIV-XVII powoli za-
częła zanikać w wieku XVIII, kiedy zaczęto coraz częściej bezkrytycznie kopiować pewne
rozwiązania z myślą o szybkiej sprzedaży wyrobu. Prąd ten zaczął nasilać się w wieku XIX,
kiedy to szerokie otwarcie się Japonii na świat sprzyjało rynkowi turystycznemu, a wielu
obcokrajowców gotowych było zapłacić krocie za tsuby dekoracyjne, nie zważając na za-
sady estetyki japońskiej i nie mając rozeznania w poziomie wytwarzających je warsztatów.
Los wykonawców kodógu został niejako przypieczętowany zakazem noszenia mieczy wy-
danym przez władze Japonii w roku 1876 w ramach modernizacji państwa i zniesienia
podziałów społecznych, co doprowadziło do upadku wielu istniejących jeszcze warszta-
tów rzemieślniczych i spowodowało zagładę niepowtarzalnych technik, znanych jedynie
pojedynczym mistrzom.
Obecnie, w okresie, kiedy moda na dawną broń japońską znów przeżywa swój roz-
kwit, nastąpił swoisty renesans dawnych technik zdobniczych. Wielu profesjonalistów,
jak i amatorów na całym świecie próbuje stosować z mniejszym lub większym powo-
dzeniem opisane wyżej techniki. Garstka rzemieślników spoza Japonii otrzymała nawet
szansę wzbogacenia własnych umiejętności u boku współczesnych mistrzów japońskich.
Znów zaczęto wyrabiać tsuby, choć oczywiście jedynie jako wyrób rzemiosła artystycz-
nego, nie mający już zastosowania w działaniach wojennych, a japońskie stowarzyszenie
zajmujące się opieką i zachowaniem dawnych mieczy japońskich, Nihon Bijitsu Token
Hozon Kyokai (NBTHK), co roku ogłasza konkurs i wybiera najlepsze współcześnie wy-
konane okazy kodógu. Wspiera ono tym samym ideę rekonstruowania dawnych metod
26
Torigoye, Heynes, o.c., s. 270-271; Hawley, o.c., s. 78-85.
mocą kwasu, wytrawiając powierzchnię w taki sposób, by umiejętnie odsłonić kolejne
warstwy skutego żelaza. Nie jest to technika charakterystyczna tylko dla Japonii, występu-
je ona bowiem powszechnie na Archipelagu Malajskim, gdzie stosowano ją przy wyrobie
narodowej broni - krisów, na których głowniach uzyskiwano ten sam efekt.
Elementem wykończenia tsuby, który stał się formą zdobienia, jest patynowanie.
Dzięki kilkudziesięciu znanym metodom patynowania można było otrzymać różne bar-
wy na powierzchni tsuby. Najczęściej uzyskiwanymi kolorami były: kruczoczarny, brą-
zowy, czarnobłękitny, czarnopurpurowy, czarnofioletowy, szary i in. Tsuby patynowano
za pomocą odpowiednich roztworów składających się z wielu preparatów, stosowanych
w różnych kombinacjach, w zależności od zamierzonego rezultatu. Najczęściej w użyciu
znajdowały się siarczan miedzi, grynszpan, herbata, azotan miedzi, sól amoniakowa, kwas
szczawiowy, chlorek wapnia, chlorek platyny, tlenek wapnia, a nawet proch strzelniczy;
wywarami z nich patynowano tsuby w procesach gotowania, zanurzania i płukania w roz-
tworze, nanoszenia na powierzchnię za pomocą pędzla, palenia oraz podgrzewania26.
Barwieniu podlegały nie tylko tsuby żelazne, ale także wykonane ze stopów, z shakudo
i brązem na czele. Wiele szkół miało wypracowane własne i unikalne metody barwie-
nia tsub, dzięki czemu element ten może posłużyć do ich identyfikacji. Należy pamiętać
o tym, iż to wcale nie równomierne rozłożenie patyny, a umiejętność powtórzenia danej
barwy była najważniejsza. Dlatego, jeżeli powierzchnia tsuby została w jakikolwiek sposób
uszkodzona - a wraz z nią patyna - jest ona praktycznie nie do powtórzenia i naprawie-
nia, co negatywnie wpływa na wartość i estetykę tsuby.
Umiejętność wykonywania tsub na poziomie mistrzów z wieków XIV-XVII powoli za-
częła zanikać w wieku XVIII, kiedy zaczęto coraz częściej bezkrytycznie kopiować pewne
rozwiązania z myślą o szybkiej sprzedaży wyrobu. Prąd ten zaczął nasilać się w wieku XIX,
kiedy to szerokie otwarcie się Japonii na świat sprzyjało rynkowi turystycznemu, a wielu
obcokrajowców gotowych było zapłacić krocie za tsuby dekoracyjne, nie zważając na za-
sady estetyki japońskiej i nie mając rozeznania w poziomie wytwarzających je warsztatów.
Los wykonawców kodógu został niejako przypieczętowany zakazem noszenia mieczy wy-
danym przez władze Japonii w roku 1876 w ramach modernizacji państwa i zniesienia
podziałów społecznych, co doprowadziło do upadku wielu istniejących jeszcze warszta-
tów rzemieślniczych i spowodowało zagładę niepowtarzalnych technik, znanych jedynie
pojedynczym mistrzom.
Obecnie, w okresie, kiedy moda na dawną broń japońską znów przeżywa swój roz-
kwit, nastąpił swoisty renesans dawnych technik zdobniczych. Wielu profesjonalistów,
jak i amatorów na całym świecie próbuje stosować z mniejszym lub większym powo-
dzeniem opisane wyżej techniki. Garstka rzemieślników spoza Japonii otrzymała nawet
szansę wzbogacenia własnych umiejętności u boku współczesnych mistrzów japońskich.
Znów zaczęto wyrabiać tsuby, choć oczywiście jedynie jako wyrób rzemiosła artystycz-
nego, nie mający już zastosowania w działaniach wojennych, a japońskie stowarzyszenie
zajmujące się opieką i zachowaniem dawnych mieczy japońskich, Nihon Bijitsu Token
Hozon Kyokai (NBTHK), co roku ogłasza konkurs i wybiera najlepsze współcześnie wy-
konane okazy kodógu. Wspiera ono tym samym ideę rekonstruowania dawnych metod
26
Torigoye, Heynes, o.c., s. 270-271; Hawley, o.c., s. 78-85.