DOI Artikel:
Płonka-Bałus, Katarzyna: W poszukiwaniu artysty: Uwagi na marginesie wystawy: "Der Meister von Flémalle und Rogier Van der Weyden",Gemäldegalerie, Staatliche Museen zu Berlin. 20 marca - 21 czerwca 2009
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26693#0169
168 Katarzyna Płonka-Bałus
Szerokie pole badań nad malarstwem niderlandzkim XV wieku otwiera przed nami
ogromne możliwości, ale i stawia ograniczenia. Niektóre z wypowiedzianych poglądów
należą już do historii nauki, inne stanowią nadal przedmiot dyskusji, ożywającej podczas
konfrontacji modelowych konstrukcji badawczych z konkretnymi dziełami. Najlepszą oka-
zją do takiej konfrontacji są - z natury rzeczy - wystawy; one też niejednokrotnie inspi-
rowały uczonych, jeśli przypomnieć znaczącą swoim czasie książkę Maxa Dvoraka, Rdtsel
der Kunst der Briider Van Eyck, napisaną - jak się uważa - w związku z wcześniejszą o nie-
spełna rok „Exposition des tableaux flamandes de XIV, XV et XVI siecles” (Brugia 1902).
Czasy nowsze także obfitowały w wydarzenia dotyczące malarstwa niderlandzkiego XV
i wczesnego XVI wieku. Oprócz urządzonych z rozmachem wystaw monograficznych, po-
święconych takim twórcom, jak: Petrus Christus (Nowy Jork 1994), Gerard David (Nowy
Jork 1997), Dirk Bouts (Leuven 1998) oraz „Van Memling tot Pourbus” (Brugia 2000),
a także ekspozycji o charakterze problemowym (wśród których na wyróżnienie zasługuje
wystawa: „Jan van Eyck. Early Netherlandish Painting and Southern Europę. Dialogue
through Painting” (Brugia 2002), w aktualne zainteresowania szeroko pojętym malar-
stwem niderlandzkim wpisała się ostatnio wszechstronna prezentacja malarstwa książko-
wego pt. „Illuminating the Renaissance” (Los Angeles - Londyn 2003), poszerzająca pole
badawcze o zagadnienia z dziedziny iluminatorstwa. W wymienionym gronie brak Mi-
strza z Flemalle (lub jak kto woli: Roberta Campina) i Rogiera van der Weydena (ostatnia
poświęcona mu rocznicowa ekspozycja odbyła się w Brukseli w roku 1979).
Z tego powodu wystawa, a właściwie wystawy przygotowane przez grono uczonych
i pracowników dwu znaczących europejskich muzeów: Stadeł Institut we Frankfurcie nad
Menem oraz Gemaldegalerie, Staatliche Museen zu Berlin - które uzupełniają naszkico-
wany powyżej ciąg prezentacji wielkich mistrzów malarstwa niderlandzkiego XV wieku
0 ważne ogniwo, zostały przyjęte z należnym zainteresowaniem. Ich twórcy i organizato-
rzy podjęli trud, do którego byli znakomicie przygotowani. Obie galerie nie tylko bowiem
szczycą się zbiorami, które mogły zogniskować wokół siebie całą wystawę, ale też cieszą się
współpracą Jochena Sandera i Stephena Kemperdicka, wytrawnych badaczy wczesnego
malarstwa niderlandzkiego i zarazem znawców kwestii: Campin-Van der Weyden. Niedo-
statek wystaw w tym przypadku nie oznaczał zaniechania prac badawczych, tych bowiem
w ciągu ostatnich lat opublikowano sporo, o czym dokładnie informuje nas bibliografia
zestawiona na końcu wzorowo opracowanego Katalogu. Wspominając pracę Dvoraka
z roku 1903, uznawaną za pokłosie wystawy „Les tableaux flamandes” (1902), zauważamy,
że ostatnio coraz częściej zachodzi sytuacja odwrotna, kiedy to wystawa stanowi syntezę
1 uwieńczenie badań szczegółowych, a podjęcie próby wizualizacji aktualnych problemów
badawczych służy publicznej prezentacji i weryfikacji stawianych w nauce tez. Taki jest też
klucz do frankfurcko-berlińskiej wystawy Mistrza z Flemalle i Rogiera van der Weydena.
Ekspozycja ta jest plonem gromadzonej w ciągu lat wiedzy i erudycji jej twórców, popartej
wynikiami nowoczesnych badań konserwatorskich, które ujawniły tajniki warsztatowe ars
nova. W ten sposób otrzymaliśmy jeszcze jedną, na inny sposób napisaną „księgę”, po-
ruszającą najważniejsze kwestie nurtujące badaczy „zagadki” Roberta Campina, Mistrza
z Flemalle i Rogiera van der Weydena.
Tytuł wystawy jednoznacznie wskazuje na przyjętą w niej metodę i kierunek inter-
pretacji. Zrodzony z badań źródłowych nierozwiązywalny dylemat dotyczący tożsamości
Szerokie pole badań nad malarstwem niderlandzkim XV wieku otwiera przed nami
ogromne możliwości, ale i stawia ograniczenia. Niektóre z wypowiedzianych poglądów
należą już do historii nauki, inne stanowią nadal przedmiot dyskusji, ożywającej podczas
konfrontacji modelowych konstrukcji badawczych z konkretnymi dziełami. Najlepszą oka-
zją do takiej konfrontacji są - z natury rzeczy - wystawy; one też niejednokrotnie inspi-
rowały uczonych, jeśli przypomnieć znaczącą swoim czasie książkę Maxa Dvoraka, Rdtsel
der Kunst der Briider Van Eyck, napisaną - jak się uważa - w związku z wcześniejszą o nie-
spełna rok „Exposition des tableaux flamandes de XIV, XV et XVI siecles” (Brugia 1902).
Czasy nowsze także obfitowały w wydarzenia dotyczące malarstwa niderlandzkiego XV
i wczesnego XVI wieku. Oprócz urządzonych z rozmachem wystaw monograficznych, po-
święconych takim twórcom, jak: Petrus Christus (Nowy Jork 1994), Gerard David (Nowy
Jork 1997), Dirk Bouts (Leuven 1998) oraz „Van Memling tot Pourbus” (Brugia 2000),
a także ekspozycji o charakterze problemowym (wśród których na wyróżnienie zasługuje
wystawa: „Jan van Eyck. Early Netherlandish Painting and Southern Europę. Dialogue
through Painting” (Brugia 2002), w aktualne zainteresowania szeroko pojętym malar-
stwem niderlandzkim wpisała się ostatnio wszechstronna prezentacja malarstwa książko-
wego pt. „Illuminating the Renaissance” (Los Angeles - Londyn 2003), poszerzająca pole
badawcze o zagadnienia z dziedziny iluminatorstwa. W wymienionym gronie brak Mi-
strza z Flemalle (lub jak kto woli: Roberta Campina) i Rogiera van der Weydena (ostatnia
poświęcona mu rocznicowa ekspozycja odbyła się w Brukseli w roku 1979).
Z tego powodu wystawa, a właściwie wystawy przygotowane przez grono uczonych
i pracowników dwu znaczących europejskich muzeów: Stadeł Institut we Frankfurcie nad
Menem oraz Gemaldegalerie, Staatliche Museen zu Berlin - które uzupełniają naszkico-
wany powyżej ciąg prezentacji wielkich mistrzów malarstwa niderlandzkiego XV wieku
0 ważne ogniwo, zostały przyjęte z należnym zainteresowaniem. Ich twórcy i organizato-
rzy podjęli trud, do którego byli znakomicie przygotowani. Obie galerie nie tylko bowiem
szczycą się zbiorami, które mogły zogniskować wokół siebie całą wystawę, ale też cieszą się
współpracą Jochena Sandera i Stephena Kemperdicka, wytrawnych badaczy wczesnego
malarstwa niderlandzkiego i zarazem znawców kwestii: Campin-Van der Weyden. Niedo-
statek wystaw w tym przypadku nie oznaczał zaniechania prac badawczych, tych bowiem
w ciągu ostatnich lat opublikowano sporo, o czym dokładnie informuje nas bibliografia
zestawiona na końcu wzorowo opracowanego Katalogu. Wspominając pracę Dvoraka
z roku 1903, uznawaną za pokłosie wystawy „Les tableaux flamandes” (1902), zauważamy,
że ostatnio coraz częściej zachodzi sytuacja odwrotna, kiedy to wystawa stanowi syntezę
1 uwieńczenie badań szczegółowych, a podjęcie próby wizualizacji aktualnych problemów
badawczych służy publicznej prezentacji i weryfikacji stawianych w nauce tez. Taki jest też
klucz do frankfurcko-berlińskiej wystawy Mistrza z Flemalle i Rogiera van der Weydena.
Ekspozycja ta jest plonem gromadzonej w ciągu lat wiedzy i erudycji jej twórców, popartej
wynikiami nowoczesnych badań konserwatorskich, które ujawniły tajniki warsztatowe ars
nova. W ten sposób otrzymaliśmy jeszcze jedną, na inny sposób napisaną „księgę”, po-
ruszającą najważniejsze kwestie nurtujące badaczy „zagadki” Roberta Campina, Mistrza
z Flemalle i Rogiera van der Weydena.
Tytuł wystawy jednoznacznie wskazuje na przyjętą w niej metodę i kierunek inter-
pretacji. Zrodzony z badań źródłowych nierozwiązywalny dylemat dotyczący tożsamości